شخص محوری، جایگزین برنامه محوری در انتخاب شهردار نشود

محسن هاشمی رفسنجانی، مدیر عامل سابق متروی تهران است؛ او که ۱۳ سال ریاست هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت متروی تهران را بر عهده داشته‌است در پنجمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر تهران به عنوان سرلیست امید از طرف اصلاح‌طلبان معرفی و با کسب بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار رای  نفر اول انتخابات پنجمین دوره شورای شهر تهران شد. او که در چهارمین دورهٔ شورا، گزینهٔ اصلی اصلاح‌طلبان برای شهرداری تهران بود، در نهایت با اختلاف یک رأی کرسی شهرداری کلانشهر تهران بار دیگر به محمدباقر قالیباف رسید.

هاشمی نایب‌رئیس اتحادیهٔ بین‌المللی حمل و نقل عمومی در منطقهٔ خاورمیانه و شمال آفریقا است. در گذشته در مشاغل گوناگون مانند رئیس دفتر مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس بازرسی ویژه ریاست جمهوری و عضو هیئت مدیره سازمان صنایع دفاع اشتغال داشته‌است. در زمان مدیریت وی متروی تهران راه‌اندازی شد و او تا ۱۳ اسفند ۱۳۸۹ بطور پیوسته عهده‌دار این سمت بوده‌است که پس از آن از سمت ریاست هیئت‌مدیره و مدیر عامل شرکت متروی تهران کناره‌گیری کرد و شهردار وقت تهران، محمدباقر قالیباف با استعفایش موافقت نمود و او را به سمت مشاور شهردار و عضو هیئت‌مدیره منصوب کرد. در دولت یازدهم به ریاست‌جمهوری حسن روحانی، عضویت هیئت‌مدیرهٔ شرکت مادرتخصصی حمل و نقل ریلی کشور نیز به هاشمی واگذار شده‌است.

محسن هاشمی به گفته خودش اگرچه برای حفظ انسجام شورا کاندیدای شهرداری تهران نشد، اما در صورت موافقت اعضای شورای شهر همچنان شهردار شدن او در آینده دور از واقعیت نیست.

هاشمی معضلاتی مانند آلاینده‌های هوا، صوت و بصری در کنار ترافیک سنگین، آسیب دیدن محیط زیست شهر و ساخت وسازهای بی‌رویه در مناطق نامناسب وعدم سرمایه‌گذاری در بافت‌های فرسوده همراه با آسیب‌های اجتماعی شهر نظیر کودکان کار، کارتن خواب‌ها، زنان خیابانی را از جمله بزرگترین معضلات شهر تهران می‌داند و برای حل معضل ترافیک و آلودگی هوای پایتخت می‌گوید: راه حل توسعه حمل ونقل عمومی انبوه بر است؛ هم اکنون حدود ۲۰ میلیون سفر روزانه در تهران صورت می‌گیرد که بایست نیمی از آن توسط شبکه انبوه بر عمومی یعنی مترو صورت پذیرد تا ترافیک و پیامد آن آلودگی هوا کاهش یابد، اما سهم مترو از این بخش درحال حاضر حدود یک چهارم استاندارد است یعنی ما برای اینکه بتوانیم حمل ونقل تهران را استاندارد کنیم باید ظرفیت مترو به ۴ برابر سهم کنونی افزایش یابد البته زیرساخت‌های بخشی از این ظرفیت جدید در طول دهه گذشته ایجاد شده است اما هنوز واگن، تجهیزات فنی ثابت و متحرک، نیرو رسانی و سایر امکانات پشتیبانی لازم برای چنین ظرفیتی فراهم نشده که باید تکمیل شود.

عضو منتخب شورای پنجم شهر تهران معتقد است: یکی از مشکلاتی که می‌تواند در دوره آینده بر سر راه توسعه تهران ایجاد شود، مساله شخص محوری در انتخاب شهردار به جای برنامه محوری است، به اعتقاد بنده، به جای صحبت کردن بر سرگزینه‌های مختلف شهرداری که طبعا به حاشیه سازی و ایجاد اختلاف و بحث‌های غیراصولی منجر می‌شود باید به برنامه محوری در حوزه مدیریت شهری بیاندیشیم. مردم انتظاراتی متفاوت با شوراهای گذشته از شورای پنجم دارند که تحقق آن نیازمند رویکردی علمی و کارشناسی، توام با پختگی و استفاده از تجربیات و سخت کوشی است. اقدامات شتابزده و خبرسازی رسانه‌ای قطعا به این فرایند آسیب می‌رساند.

متن کامل گفت‌وگوی شفقنا با مهندس محسن هاشمی را که دو روز پیش خلاصه منتشر شده بود می‌خوانید:

* پس از گذشت مدتی از مسئولیت‌های مدیریتی به ویژه مسئولیت‌هایی که مربوط به شهر و جامعه می‌شود، مجددا با انتخاب شما در پنجمین دوره شورای شهر تهران فرصتی پیش آمده تا به نوعی در مسئولیت شهری قرار بگیرید، وقتی صحبت از مشکلات شهر تهران می‌شود، اولین مشکلاتی که به ذهنتان می‌آید، چیست؟

طبیعتا اولین مشکلی که به نظر می‌رسد این است که شهروندان تهرانی برای زندگی آرامش کافی ندارند، ضمن در نظر گرفتن فعالیت‌های مثبت انجام شده، معضلاتی مانند آلاینده‌های هوا، صوت و بصری در کنار ترافیک سنگین، آسیب دیدن محیط زیست شهر و ساخت وسازهای بی‌رویه در مناطق نامناسب وعدم سرمایه‌گذاری در بافت‌های فرسوده همراه با آسیب‌های اجتماعی شهر نظیر کودکان کار، کارتن خواب‌ها، زنان خیابانی و از اینگونه مسایل موجب شده است تا به اصطلاح تهران شهر زندگی نباشد و زیست شهری توام با آرامش و رضایت که از حقوق اساسی شهروندان است از آنان سلب شود.

* به عنوان عضوی از شورای شهر تهران برای برطرف کردن دو مشکل اصلی شهر تهران یعنی آلودگی هوا و ترافیک در مدت زمان کوتاه چه برنامه‌هایی دارید و چه چشم اندازی را دنبال می‌کنید؟

یکی از راه‌حل‌های اساسی اولویت دادن به حل مشکل ترافیک و بخش قابل توجهی از آلودگی هوا در تهران، توسعه حمل ونقل عمومی انبوه بر است، راهی که تمامی کلانشهرهای توسعه یافته جهان طی کرده‌اند و در طرح جامع حمل ونقل تهران نیز پیش بینی شده است هم اکنون حدود ۲۰ میلیون سفر روزانه در تهران صورت می‌گیرد که بایست نیمی از آن توسط شبکه انبوه بر عمومی یعنی مترو صورت پذیرد تا ترافیک و پیامد آن آلودگی هوا کاهش یابد، اما سهم مترو از این بخش درحال حاضر حدود یک چهارم استاندارد است یعنی ما برای اینکه بتوانیم حمل ونقل تهران را استاندارد کنیم باید ظرفیت مترو به ۴ برابر سهم کنونی افزایش یاید، البته زیرساخت‌های بخشی از این ظرفیت جدید در طول دهه گذشته ایجاد شده است اما هنوز واگن، تجهیزات فنی ثابت ومتحرک، نیرو رسانی وسایر امکانات پشتیبانی لازم برای چنین ظرفیتی فراهم نشده است که باید تکمیل شود.

* با توجه به رای گیری صورت گرفته برای انتخاب هفت گزینه اصلی شهرداری تهران، چه اولویت‌هایی را در انتخاب گزینه‌های شهرداری در نظر دارید؟ و فکر می‌کنید شهردار منتخب شورا باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟

یکی از مشکلاتی که می‌تواند در دوره آینده بر سر راه توسعه تهران ایجاد شود، مساله شخص محوری در انتخاب شهردار بجای برنامه محوری است، اعتقاد بنده آن است بجای صحبت کردن بر سرگزینه‌های مختلف شهرداری که طبعا به حاشیه سازی و ایجاد اختلاف وبحث‌های غیراصولی منجر می‌شود باید به برنامه محوری در حوزه مدیریت شهری بیاندیشیم.

یعنی شورای منتخب برنامه ورویکرد بنیادین خود را برای اداره و توسعه شهر مشخص کند و براساس ویژگی‌های برنامه مدیریت شهری، گزینه مناسب  که برای اجرای آن برنامه توانمندی مناسب داشته باشد را انتخاب کند، به بیانی دیگر هر مدیری برای اجرای هر برنامه‌ای مناسب نیست بنابراین طرح بدون هدف اسامی مختلف و ایجاد فضای لابی چندین گزینه برای تصدی شورا پیامدهای مناسبی ندارد و به انسجام و وجهه شورا در افکار عمومی آسیب می‌زند و عمق کارشناسی جهت گیری را کاهش می‌دهد، وحتی با طرح اسامی نامزدهای در رسانه‌ها و فضای مجازی ممکن است به آنها ضربه بزنند، اما در هر حال بنده به عنوان یک عضو تابع نظرات اکثریت شورا هستم و فرایند مصوب و تصمیمات جمع احترام می‌گذارم.

* صحبت‌هایی هست مبنی بر اینکه پول‌هایی در شهرداری تهران جا به جا شده که نباید می‌شد، و یا در گذشته فسادهای مالی از جمله املاک نجومی رخ داده که صحیح نبوده است. صرف نظر از اینکه این اظهارنظر ها یا ادعاها درست باشد یا خیر، در شورای جدید، بدون هیچ ملاحظه ای به این مساله رسیدگی می‌کنید؟ و در صورت تخلف از حقوق مردم چگونه دفاع می‌کنید؟ کدام گزینه‌های شهرداری در این مورد قاطع‌تر عمل می‌کنند؟

همانگونه که عرض شد سیاست‌گذاری شورای منتخب باید فراتر از اشخاص باشد یعنی هرگزینه‌ای که متصدی اجرا شد باید سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب را اجرا کند، در مورد مسایل مالی و ابهاماتی که در مورد بدهی‌های شهرداری یا پرونده‌های مالی وجود دارد ، اقدام اصولی شفاف سازی فرایند مالی مدیریت شهری تهران است که با ایجاد انضباط مالی و نظارت روزآمد بر تامین منابع وهزینه کرد، بتوان به تطبیق آن با قوانین و اسناد بالادستی مالی پرداخت و از تخلفات جلوگیری کرد. در حال حاضر گزارشات تفریغ شهرداری تهران به رغم پیشرفتی که در شورای چهارم داشته است با تاخیر زمانی مواجه است اما اگر فرایند حسابرسی بتواند مانند حسابرسی بودجه عمومی دولت، به روز و در همان سال مالی صورت پذیرد بخش بزرگی از بی انضباطی ها و ابهام ها مرتفع می گردد. در این نگاه مهمتر از برخورد با تخلف، پیشگیری از تخلف است چرا که ایجاد فضای مچ گیری و اتهام پراکنی وپرونده سازی، بنابر تجربه تنها به ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی در دستگاه‌ها منجر می‌شود و در بازگرداندن بیت المال چندان موفق نیست، اما اگر بتوانیم مانند سایر سیستم‌های مالی در دنیا و بعضا در کشور دو اصل شفافیت وانضباط را حاکم کنیم از تخلفات مالی و رانت خواری پیشگیری می‌شود و در مواردی هم که تخلف رخ داد بنابر رویه قانونی و به دور از سیاسی کاری و جنجال سازی با آن برخورد خواهد شد.

* برخی در اظهار نظرهایی بیان کردند که اعضای پنجمین دوره شورای شهر تهران برای حل مشکلات شهر و همچنین توسعه شهر برنامه‌ای ندارند و نشانه آن را ارایه ندادن برنامه جامعی از سوی اعضای شورا می‌دانند. نظر شما چیست؟ در برابر این انتقاد چه دفاعی از اعضای جدید شورای شهر می‌توانید داشته باشید؟

شاید این انتقادات ناشی از همان رویکرد شخص محوری باشد که اشاره شد، به هرحال در شورای شهر منتخب چهره‌های متخصص و با انگیزه برای خدمت و بهبود فضای شهر وجود دارد و در مقابل تحقق مطالبات شهروندان که با مشارکت بی‌سابقه در انتخابات شورای شهر، انتظاراتی متفاوت با شوراهای گذشته از شورای پنجم دارد نیازمند رویکردی علمی و کارشناسی، توام با پختگی و استفاده از تجربیات و سخت‌کوشی است. اقدامات شتابزده و خبرسازی رسانه‌ای قطعا به این فرایند آسیب می‌رساند. یکی از راه‌های تداوم اعتماد شهروندان به کارآمدی شورای منتخب اطلاع رسانی مناسب مباحث شورای منتخب است که توسط برخی از چهره‌ها به عنوان یک مطالبه مطرح شده است که با توجه به اینکه تصمیم سازی برای شورای پنجم در حال حاضر و در جلسات غیررسمی شورای منتخب صورت می‌گیرد، حضور نمایندگان رسانه‌ها واطلاع رسانی مباحث به افکار عمومی موجب شفافیت می‌شود و ضرورت دارد و بنده هم با آن مخالفتی ندارم.

* به نظر شما مهم‌ترین مولفه‌هایی که شهردار تهران باید داشته باشه چیست و اگر گزینه مطلوب شما به عنوان شهردار تهران انتخاب شد آیا از نیروهای که در این سازمان در زمان آقای قالیباف فعال هستند، استفاده می‌کنید؟ دیدگاه شما در مجموع نسبت به عملکرد آقای قالیباف چیست؟ و چه نکات مثبت یا انتقادی می‌توانید نسبت به ایشان داشته باشید؟ چرا که قبلا انتقاداتی نسبت به عملکرد ایشان داشتید.

اگر به عنوان برنامه محوری به این مساله نگاه کنیم صرف نظر از اینکه چه فردی بعنوان مجری برنامه انتخاب شود، نیروی انسانی امروزه بعنوان یکی از مهمترین سرمایه‌های هر سازمان بشمار می‌آورد. صیانت از سرمایه انسانی و بهبود آن قطعا یکی از وظایف هر مدیر بشمار می‌آید. شهرداری تهران نیز امروزه با وجود بیش از هفتاد هزار نفر پرسنل سرمایه انسانی بزرگی دارد که قطعا نباید با رویکردهای سیاسی و جناحی با آن برخورد شود. بسیاری از مدیران و کارشناسان و پرسنل شهرداری فاقد گرایشات جناحی هستند و حتما باید با نگاه شایسته سالارانه و منطبق براصول اخلاقی، علمی وقانونی، منابع انسانی را مدیریت کرد.

البته طبیعتا بدلیل رویکردهای متفاوت شورای پنجم با مدیریت شهری فعلی بخشی از تغییرات رخ خواهد داد اما این تغییرات و بهبود منابع انسانی نباید به فضایی بی‌ثبات وناامن و ایجاد جو نگرانی در مجموعه بزرگ شهرداری منجر شود.

* با توجه به اینکه بسیاری از کارشناسان در تحلیل‌های خود، احتمال پیروزی شما در انتخاب شهردار تهران توسط اعضای شورا را بسیار قوی می‌دانستند و شما یکی از کاندیداهای اصلی بودید و گفته بودید اگر اکثریت بپذیرند شما با شهردار شدن مشکلی ندارید؛ ولی کاندیدا نشدید. دلیل اصلی شما از این اقدام چه بوده است؟

پیش از این  اکثر اعضای شورا، تمایل داشتند که در بررسی گزینه‌های شهرداری تهران، فردی از درون شورا مطرح نباشد، بنابراین قبل از رای گیری در مورد هفت گزینه، از همکاران خود در شورا، درخواست کردم که فردی نام بنده را بعنوان گزینه شهرداری تهران مطرح نکند. دلیل آن هم ماهیت شوراست که  یک فعالیت جمعی است و حفظ انسجام شورا مهمترین اصل برای کارایی شوراست البته همچنان معتقدم برنامه محوری بجای شخص محوری، باید در دستور کار شورا قرار گیرد وابتدا برنامه شورای منتخب برای مدیریت شهری تدوین شده  ومتناسب با برنامه، مجری انتخاب گردد اما با توجه به نظر اکثریت، ابتدا گزینه‌های اصلی مشخص شدند تا آنها برنامه خود را به شورا ارائه کنند وسپس شورا انتخاب کند.