مشارکت عمومی در پرداخت مالیات
یکی از موضوعاتی که در بین تمام جوامع و خصوصا نظریه پردازان دارای اهمیت فراوان می‌باشد بحث گسترش عدالت و کاهش نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی می‌باشد. امروزه نقش مالیات در توزیع مجدد درآمدها بیش از پیش بر همگان هویداست.
جهان اقتصاد نوشت: مالیات بر درآمد یکی از موضوعات پیچیده جهان امروزی به حساب می‌آید و به همین منظور اصلاحات در ساختارهای مالیاتی در جهان روند رو به رشدی دارد. گسترش پایه‌های مالیاتی، کاهش تعداد نرخ‌ها و هموار نمودن ساختار آن‌ها (کاهش تعداد طبقات)، ساده‌سازی نظام مالیات ستانی، برقراری سیستم‌های الکترونیکی و پایگاه‌های داده مالیاتی و … بخشی از روند اصلاحی نظام‌های مالیاتی جهان می‌باشد.
امروزه وظایف و تکالیف مختلفی برای دولت‌ها تعریف شده است که مهمترین آن‌ها تکایف اقتصادی است و برای انجام این وظایف متحمل هزینه‌ها و مخارج سنگینی می‌شوند. بنابراین برای تامین این هزینه‌ها دولت باید از راه‌های مختلف قانونی درآمد کسب کند.
راه‌های مختلفی برای تامین مخارج دولت وجود دارد که معمول‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از: چاپ پول و اسکناس، انتشار اوراق قرضه، استقراض خارجی و نهایتا مالیات که بخش عمده مخارج دولت از طریق آن تامین می‌گردد .
در اقتصاد اسلامی انواع مختلفی از مالیات وجود دارد. در واقع علاوه بر مالیات‌های ثابت و سرانه (مانند جزیه و فطریه) مالیات بر درآمد (خمس) و مالیات بر دارائی‌ها (زکات) نیز وجود دارد. همان‌گونه که واضح است دو نظام مالیاتی خمس و زکات مکمل یکدیگر هستند گاهی اوقات که مثلا وضعیت کشاورزی بهتر است سهم زکات بیشتر می شود و گاهی در وضعیت دیگر ممکن است خمس افزایش یابد (در بهبود شرایط صنعت). بنابراین انعطاف‌پذیری در نظام مالیاتی اسلامی به راحتی قابل مشاهده است. یکی از امتیازهای اقتصاد اسلامی پایین بودن هزینه وصول مالیات و پرداخت داوطلبانه آن می‌باشد. که بنا به اعتقادات شهروندان که پرداخت مالیات را وظیفه شرعی و اعتقادی خود می‌دانند فرار مالیاتی در این سیستم اعتقادی به حداقل ممکن می‌رسد. لذا به نظر می‌رسد دولت‌ها باید به گونه‌ای مالیات‌های وصول شده را هزینه نمایند که برای مردم قابل لمس باشد و مردم با اعتقاد به این‌که مالیات در زندگی‌شان نقش دارد مالیات را پرداخت نمایند. هم‌چنین شفافیت، درستی و صداقت در رفتار فعالان اقتصادی، یکی دیگر از ویژگی‌های نظام اقتصادی مطلوب و خصوصا اقتصاد اسلامی است و بر همین اساس دولت‌ها این اختیار را به مودیان داده‌اند که عملکرد خود را اظهار و ارائه نمایند و مبنای محاسبات مالیاتی در اکثر موارد اظهارنامه مودی می‌باشد .
ویژگی دیگر این نظام اقتصادی، مشارکت عمومی و پرداخت داوطلبانه مالیات است و باید توجه داشت که به هیچ وجه اجرای سیستم مالیات ستانی بدون مشارکت و همکاری مردم امکان‌پذیر نخواهد بود و انتخاب و اجرای یک سیستم مالیات ستانی مناسب می‌تواند در توسعه اقتصادی و اجتماعی موثر باشد. هم‌چنین توجه به احکام اسلامی و خصوصا رافت اسلامی در بحث مالیات‌ستانی می‌تواند در بحث تدوین قوانین و افزایش مشارکت عمومی موثر باشد. کما این‌که در دین مبین اسلام تاکید فراوان بر توزیع مجدد درآمدها و ثروت‌ها شده است و نیز امیرالمومنین درباره اثرات مالیات در اداره جامعه خطاب به مالک اشتر فرماندار مصر می‌فرمایند: امور مردم جز با سپاهیان استوار نگردد و پایداری جز به خراج و مالیات انجام نمی‌شود. لذا دولت‌ها باید بدانند برای جلب نظر و جذب مشارکت‌های مردمی در پرداخت مالیات باید مالیات را به مسیر توزیع مجدد درآمدها و نیز فراهم نمودن زیرساخت‌ها ی اقتصادی و اجتماعی و زمینه‌سازی برای کار، تولید و اشتغال هدایت نمایند.
