ماجراجویی‌های بن سلمان برای رسیدن به قدرت بود/ احتمالا سیاست‌های منطقه‌ای عربستان تغییر محسوسی نمی‌کند

دکتر حسین آجرلو در گفت‌وگو با خبرنگار شفقنا اظهار کرد: در مورد تحولات اخیر و انتخاب شاهزاده محمد بن سلمان به ولایت‌عهدی عربستان سعودی مطالب زیادی مطرح می‌‌شود اما آن چیزی که مشخص است این است که بعد از فوت ملک عبدالله زمانی که ملک سلمان به قدرت رسید روندی را تا امروز آغاز کرد تا اینکه پسر خود را به جانشینی انتخاب کند. این روند حاصل تلاشی است که ملک سلمان و محمد بن سلمان آغاز کردند تا پادشاهی را از خاندان آل سعود به خاندان بن سلمان انتقال دهند. در این روند اولین اقدامی که صورت گرفت برکناری مقرن بن عبدالعزیز برادر ملک سلمان از ولیعهدی و انتخاب محمد بن نایف بود. یعنی انتقال قدرت از خاندان عبدالعزیز به یک جریانی به نام سدیری‌ها که سدیری مادر شش نفر از پادشاهان قبلی خاندان سعودی است.

او در ادامه افزود: خب در ابتدا انتقال قدرت از فرزندان عبدالعزیز به نسل دوم مساله مقبولی بود یعنی در تمام دنیا این امر پذیرفته شد و ایالات متحده و همسایگان هم پذیرفتند که پادشاهی به نسل دوم انتقال پیدا کند چرا که پادشاهانی که فرزندان عبدالعزیز بودند به دلیل سن بالا توانایی اداره کشور را نداشتند اما در همان زمان بسیاری از کارشناسان این مساله را زمینه‌ای برای جانشین کردن محمد بن سلمان می‌دانستند. به نظر می‌آید آن حلقه تکمیل شد و شرایط داخلی و خارجی آماده شد تا این اتفاق رخ داد.

آجرلو در پاسخ به اینکه چه عواملی موجب شد تا شرایط برای ولیعهدی بن سلمان آماده شود اظهار کرد: عربستان سعودی در چند سال اخیر به شدت درگیر مسایل داخلی خودش است اعم از اختلاف بین شاهزادگان، بحران اقتصادی و درگیر شدن در جنگ یمن ولی به نظر می‌آید که ملک سلمان توانسته است در خاندان سعودی یک وحدت و اقتداری را ایجاد کند تا بتواند افراد پر نفوذی مثل مقرن بن عبدالله رییس گارد ملی عربستان، بندر بن سلطان رییس سابق سازمان امنیت، سعود الفیصل که فوت شدند و وزیر خارجه بودند را از کار برکنار کند و سفرای مختلف و امرای مناطق مختلف عربستان را تغییر داد. افراد پر  نفوذ خاندان را کنار زدند و به جای آن افراد جوان و حتی خارج از خاندان را وارد حکومت عربستان سعودی کردند و همین مساله باعث شد که حکومت به طور یک دست در اختیار محمد بن سلمان و آقای ملک سلمان قرار بگیرد.

او سفر ترامپ به عربستان را هم در این تغییرات موثر دانست و گفت: قبل از ترامپ لابی‌های ترکی بن سلطان، بندر بن سلطان، مقرن بن عبدالله و شاهزاده محمد بن نایف در دولت آقای اوباما قوی بودند و قدرت آنها مانع می‌شد تا با تغییرات این چنینی موافقت شود و همین مساله باعث شد که این مانعی بر راه انتخاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهدی باشد. ولی با روی کار آمدن ترامپ این نقیصه بر طرف شد. علت اینکه آقای ترامپ با محمد بن سلمان موافقت کرد یعنی چیزی که باعث شد محمد بن سلمان موافقت را از ترامپ و تیم جدید کاخ سفید بگیرد این بود که تیم جدید تجربه کافی نداشت و همین عدم تجربه باعث شد که فضا ایجاد شود تا بن سلمان لابی‌های خود را در عربستان فعال کند همینطور که ما در خبرها هم می‌دیدم که لابی عربستان سعودی در یک سال اخیر بسیار فعال شده است و چندین شرکت را برای خودش استخدام کرد.

او ادامه داد: همچنین محمد بن سلمان مقدمات سفر ترامپ به عربستان را تهیه کرد و بن سلمان بعد از ورود آقای ترامپ به ریاض و برگزاری اجلاس با قراردادهای بسیار سنگینی که بست به نوعی توانست موافقت و اعتماد ترامپ را جلب کند. عوامل دیگری هم در این تغییرات وجود داشت مثلا ملک سلمان با کسالتی که دارد احساس کرده شاید عمری ندارد و همین باعث شده که زودتر برای ولیعهدی محمد بن سلمان اقدام کند. اقدامات دیگری که ملک سلمان انجام داد این است که در حوزه خارجی، خالد بن سلمان پسر ۲۸ ساله خود را به عنوان سفیر عربستان در آمریکا انتخاب کرد تا بتواند مستقیم با کاخ سفید در ارتباط باشد و لابی‌های دیگر آل سعود را در آمریکا کنترل کند. در نهایت مجموع این عوامل باعث شد زمینه داخلی و خارجی برای انتخاب محمد بن سلمان به ولایتعهدی آماده شود.

این کارشناس مسایل خاورمیانه تصریح کرد: در دو سال اخیر محمد بن سلمان با حمایت ملک سلمان تقریبا قدرت را در عربستان قبضه و شاهزاده‌های دیگر را به حاشیه رانده بود. به نظر می‌رسد بعد از تحولات اخیر شاید شاهد تداوم سیاست‌های عربستان سعودی در منطقه باشیم یعنی شاهد تغییری محسوس نباشیم اما یک مساله وجود دارد اینکه بعضی از اقدامات محمد بن سلمان در منطقه مثل چشم‌اندار ۲۰۳۰، بعضی از درگیری‌ها با جمهوری اسلامی ایران و بعضی از این مباحث ماجراجویانه برای این بود که بن سلمان خود را در عرصه جانشینی مطرح کند و خودش را در میان لابی‌های اسراییلی آمریکایی نشان دهد.

آجرلو در پایان خاطرنشان کرد: شاید ما شاهد تداوم سیاست‌های عربستان در منطقه باشیم اما امکان دارد که حتی بعضی از این سیاست‌ها تعدیل هم شود چون محمد بن سلمان نیازی به این مسایل ندارد و در این چند وقت اخیر حرکت‌های ماجراجویانه و فرافکنی بسیار زیادی داشته است که به نظر می‌آید با قبضه قدرت و نهایی شدن جانشینی‌اش مقداری از این ماجراجویی ها کم شود اما به نظر نمی‌آید سیاست‌هایش نسبت به ایران و محور مقاومت تغییری کرده باشد.