چرا کتاب‌های مجوزدار از نمایشگاه کتاب جمع‌آوری می‌شوند؟
کار بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که از چهارشنبه، ۱۶ اردیبهشت ماه در مصلی تهران آغاز به کار کرده، به نیمه رسیده است؛ نمایشگاهی که بستری است برای تکرار برخی رویکرد‌ها و اقدامات فراقانونی که عملا با آیین‌نامه‌های موجود قابل توجیه نیستند.
یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که همه ساله در ایام نمایشگاه کتاب تهران با آن روبرو بوده‌ایم، برخوردهایی است که کمیته نظارت بر محتوای کتاب و رسیدگی به تخلفات ناشران با برخی از کتاب‌ها و ناشران دارد. البته بخشی از این برخورد‌ها که به جمع آوری و حتی پلمپ برخی غرفه‌های منجر می‌شود، با پشتوانه قانونی انجام شده و واکنشی منطقی ست با تخلفاتی مانند ارائه کتاب‌های غیرمجاز، کتاب‌هایی که هنوز اعلام وصول نشده‌اند و... اما در تمام دوره‌ها، با جمع آوری کتاب‌هایی روبرو بوده‌ایم که با مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده‌اند.
متاسفانه این رفتارهای فراقانونی در دولت تدبیر و امید؛ یعنی در نمایشگاه بیست و هفتم و حالا نمایشگاه بیست و هشتم نیز تکرار می‌شود. حال آنکه سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشست خبری بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران، در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری آنا، که در سوال خود موارد مربوط به نمایشگاه بیست و هفتم را نیز یادآور شده بود، قویا گفت: «مطابق با قانون و آیین‌نامه‌ها تمام کتاب‌هایی که مجوز ارشاد را دارند، می‌توانند از سوی ناشرانی که طبق آیین‌نامه اجازه حضور در نمایشگاه را گرفته‌اند، ارائه شوند و هر اتفاق دیگری، در مسیر درست و قانونی نخواهد بود.»
این اعلام موضع، بیانی متقن است درباره کتاب‌هایی که با مجوز رسمی خود ارشاد، توسط ناشرانی که مجوز ارشاد را دارند و با روادید ارشاد به نمایشگاه آمده‌اند و به هیچ وجه جایی را برای هیچ تبصره و ملاحظه الحاقی را باقی نمی‌گذارد. پس چرا به صلاح دید و با رای کمیته رسیدگی به تخلفات ناشران در بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران، همچنان مانند سنوات قبل کتاب‌های مجاز از سوی مسوولان حراست جمع آوری شده و حتی ضمن برخورد، به ناشران اخطار داده می‌شود که اگر بار دیگر کتاب جمع آوری شده را روی پیش خوان غرفه‌تان ببینیم، غرفه شما پلمپ خواهد شد؟
در ادامه برای اثبات رخ دادن چنین تصمیمات و رویکردهایی مروری خواهیم داشت بر اظهارات همایون امیرزاده، رییس کمیته نظارت بر محتوای کتاب و رسیدگی به تخلفات ناشران در نمایشگاه کتاب که در پایان سومین روز از نمایشگاه، در جمع خبرنگارانی که به این جلسه دعوت شده‌اند (؛ جلسه‌ای که خبرنگار آنا در جریان برگزاری‌اش قرار نگرفته) ایراد فرموده‌اند.
ایشان درباره درباره جمع آوری سه کتاب مجوز دار از نمایشگاه کتاب گفته است: «یک‌سری از آثار مجوز چاپ گرفته‌اند اما به خاطر صلاح‌دید و ملزومات نمایشگاه شاید ارائه آن‌ها در نمایشگاه مناسب نباشد بنابراین ما به ناشران توصیه می‌کنیم که از عرضه آن‌ها در نمایشگاه خودداری کنند.»
در اینجا لازم است روی کلمه «شاید» تشدید گذاشت؛ کلمه‌ای که این معنا را به اظهارات آقای امیرزاده می‌دهد که کتاب‌های جمع آوری شده، قطعا و الزاما مشکل دار نیستند!
جا دارد در تشریح این مفهوم به طرح چند سوال بپردازیم. اول اینکه آیا رییس کمیته رسیدگی به تخلفات ناشران نیز از تصمیمی که گرفته و به دستورش اعمال شده است، اطمینان ندارد؟ به نظر می‌رسد این عدم اطمینان و به کارگیری کلمه «شاید» از سوی یک مقام اجرایی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به خودی خود غیرموجه بوده، عذری باشد بد‌تر از گناه.
دوم اینکه؛ آیا با شک و شبهه و احتمال، می‌شود تصمیمی گرفت و آن را اعمال کرد؟ آیا این تصمیم باعث وارد شدن خسارت به حقوق ناشر و مولفان کتاب‌های مذکور نمی‌شود؟ جالب است که ایشان درمورد جمع آوری کتاب‌های مذکور گفته‌اند این کتاب‌ها با توافق ناشرانشان جمع آوری شده‌اند! حالا سوال اینجاست که یک ناشر در چه شرایطی با مسوولان حراست نمایشگاه به توافق می‌رسد که کتابش از نمایشگاه جمع آوری شود؟
سوم اینکه؛ اصلا با فرض شکل گیری این توافقات، اصل این فعل، مغایر با قوانین و آیین نامه‌های نشر نیست؟ و آیا با اظهارات معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران تغایر ندارد؟
و چهارم اینکه؛ آیا حقیقت دیگری پشت پرده است که ما از آن بی‌خبریم؟ آیا قوانین مربوطه، تمام قانون نیستند و تبصره‌های دیگری در کار است؟ آیا تمام تصمیمات در دایره اختیارات ارشاد گرفته می‌شود؟
دامنه این سوالات می‌تواند همچنان گسترش یافته و ادامه داشته باشد؛ بنابراین لازم است مسوولان نمایشگاه و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای اهداف و شعارهای قانونمندی و... به این مساله ورود پیدا کرده و شفاف سازی کنند تا دست کم شائبه‌ای در ذهن‌ها باقی نمانده و هنگام خواندن اخبار جمع آوری کتاب‌های مجوزدار از نمایشگاه؛ این اخبار موجه و طبیعی به نظر بیایند.
یادداشت: هادی حسینی‌نژاد
برگزفته از خبرگزاری آنا