قیمت یارِ مهربان به نرخ زعفران!

حقیقت تلخ پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ما قابل انکار نیست. خبری که سال‌ها پیش منتشر شد و در آن اعلام شد که هر ایرانی به طور متوسط روزانه تنها دو دقیقه مطالعه می‌کند. با وجود اینکه اظهار نظرهای زیادی در خصوص تایید یا رد این آمار بیان شد، هیچ کدام منکر پایین بودن سرانه مطالعه نبودند. در اقدامی جدید احمد مسجدجامعی با انتشار فراخوانی از اهالی فرهنگ کشور خواسته بود، پنج شنبه ۲۹ آبان ماه خود را بصورت نمادین در یک کتابفروشی بگذرانند. بسیاری از هنرمندان و نویسندگان به این فراخوان پاسخ مثبت داده و ساعات حضور خود در را کتاب فروشی‌های مختلف از قبل اعلام کردند. در این فراخوان مسجدجامعی بیان کرده بود که " سرانه پایین مطالعه در مملکت ما حتی ربط چندانی به مشکلات اقتصادی ندارد. مساله اساسی و بنیادین فرهنگ است. بسیارند خانواده‌ها و کسانی که وضع مالی خوبی دارند اما کتاب نمی‌خوانند. "

فرد بیکار بودجه خرید کتاب را ندارد

پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ما مساله‌ای فرهنگی است ولی یکی از عوامل اصلی به وجود آمدن فرهنگ کنونی در جامعه را می‌توان مشکلات اقتصادی دانست. بیکاری یکی از بزرگترین مشکلات در جامعه ماست و طبیعی است فرد بیکار، با وجود اینکه وقت کافی برای مطالعه دارد، بودجه مورد نیاز برای خریداری کتاب و مجلات را نداشته‌باشد. یکی از مهم‌ترین مسائلی که درباره وضعیت بازار کار کشور وجود دارد، قابل استناد نبودن آمارهای موجود و همچنین ارائه گزارش‌های متفاوت فراوان از وضعیت بازار کار کشور است. تنها در یکسال گذشته آمارهای مختلفی از بیکاری فعلی و همچنین خطر بیکاری بزرگ تا سال ۱۴۰۰ ارائه شده‌است. مقامات دولتی در یکسال اخیر هشدارهای مکرری درباره وقوع بیکاری میلیونی داده‌اند و در این زمینه درباره احتمال افزایش تعداد بیکاران به ۱۱ میلیون نفر تا سال ۱۴۰۰ نیز سخن گفته شده‌است. همچنین برخی آمارهای دیگر حاکی از افزایش تا ۵ میلیون نفری جمعیت جویندگان کار تا سال‌های آینده است.

با در نظر گرفتن آماری که از سوی مرکز آمار ایران و مسئولان در خصوص بیکاری اعلام شده‌است، می‌توان قدرت خرید کتاب و محصولات فرهنگی را برای این افراد تخمین زد. طبق گفته مرکز آمار ایران، تعداد بیکاران مطلق کشور ۲ میلیون و ۵۰۰ هزارنفر است، از سوی دیگر مسئولان دولتی آمارهایی تا ۲ برابر این رقم را نیز در اظهاراتشان مطرح می‌کنند. علاوه بر این، بانک مرکزی نیز در گزارش جدید خود درباره وضعیت بازار کار کشور در سال ۹۲ اعلام کرد: ۵ میلیون خانوار در ایران فرد شاغل ندارد؛ ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار خانوار با یکنفر شاغل اداره می‌شود و ۳ میلیون و ۲۰۹ هزار خانوار نیز دارای ۲ نفر شاغل است. همچنین ۶ میلیون و ۳۳۴ هزار و ۲۰۰ خانوار در ایران شاغل شناخته می‌شوند و ۲ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۸۰۰ خانوار نیز با وجود اینکه درآمد دارند، ولی شاغل نیستند. حدود ۲ میلیون نفری که در حال حاضر دارای اشتغال ناقص هستند و در مرز بین بیکاری و اشتغال قراردارند را نیز باید در کنار ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بیکار مطلق قراردهیم؛ از اینرو جمعیت بیکار کشور تا ۵ میلیون نفر قابل برآورد است.

غم نان اگر بگذارد

اما خانواده‌هایی که در آن‌ها فردی مشغول به کار است، ماهانه چقدر درآمد دارند؟ آیا قسمتی از این درآمد می‌تواند صرف خرید محصولات فرهنگی شود؟ طبق گفته علیرضا محجوب دبیر کل خانه کارگر، طبق آمار سال ۹۲ مجموعه کارگران سراسر کشور بیش از ۱۰ میلیون نفر است. بر اساس مصوبه شورای عالی کار حقوق دریافتی این کارگران در سال ۹۳ به رقم ۶۰۸ هزار و ۹۰۶ تومان رسید. باید توجه داشت که بر اساس محاسبات صورت گرفته، حدود ۸۰ درصد درآمد فعلی کارگران برای مسکن هزینه می‌شود و این در شرایطی است که ۴۰ درصد درآمد باید به خوراک خانوار اختصاص یابد و باید به سایر هزینه‌های زندگی همچون پوشاک و آموزش نیز توجه شود. بر همین اساس یک خانواده ۴ نفری از قشر کارگری برای تامین هزینه‌های خود باید در ماه حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان درآمد داشته‌باشد. البته این اعداد در شرایطی مطرح می‌شود که مرکز آمار اخیراً متوسط هزینه خانوار شهری را یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان در ماه اعلام کرده‌است که این آمار نیز نشاندهنده این است که کارگران با دستمزد فعلی نمی‌توانند هزینه‌های زندگی خود را تامین کنند.

قسمت دیگر شاغلان کارمندان دولتی هستند. محمود عسکری‌آزاد جانشین معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور تعداد کارمندان را در حال حاضر دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر کارمند و یک میلیون و ۲۲۰ هزار نفر بازنشسته در کشور اعلام کرد، درحالی که باید به صورت علی‌القاعده به ازای هر شش نفر شاغل یک نفر بازنشسته داشته باشیم. حداقل حقوق و فوق العاده‌های مستمر(شاغلین) موضوع تبصره ماده(۷۶) قانون مدیریت خدمات کشوری برای کارمندان دستگاه‌های اجرایی مشمول این قانون و سایر مشمولین ماده مذکور، در سال ۱۳۹۳ به میزان ۶۰۰ هزار تومان و حداکثر حقوق فوق العاده های مستمر این قبیل کارمندان هفت برابر این مقدار است. لازم به ذکر است در این قسمت مشخص نشده که چه تعداد حداقل حقوق و چه تعداد ارقام بالاتری دریافت می‌کنند تا بتوان انتظار خرید فرهنگی در سبد خرید ماهانه آن‌ها را داشت.

اما طبق بررسی در سال ۱۳۹۲ از هزینه و درآمد خانوارهای ساکن در مناطق شهری ایران که در ۷۹ شهر و با مراجعه به ۱۲ هزار و ۳۰۰ خانوار نمونه انجام شده‌است. به گزارش بانک مرکزی که نتایج بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران در سال ۹۲ را اعلام کرد، هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها ۳۱.۵ درصد، دخانیات ۳۶.۳ درصد، پوشاک و کفش ۳۳.۶ درصد، مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت‌ها ۳۶.۴ درصد، لوازم، اثاثو خدمات مورد استفاده در خانه ۲۳.۶ درصد، بهداشت و درمان ۳۵.۱ درصد، حمل و نقل ۱۹.۲ درصد، ارتباطات ۲۹.۸ درصد، تفریح و امور فرهنگی ۲۹.۲ درصد، تحصیل ۱۸.۳ درصد، رستوران و هتل ۲۹.۱ درصد و کالاها و خدمات متفرقه ۲۹.۷ درصد در سال گذشته رشد داشته است.

با توجه به اینکه در سرشماری که سال ۸۸ انجام شد، مشخص شد که ۹۶ درصد جامعه ایران باسوادند، و چرایی که سطح مطالعه ما به این اندازه پایین است. به درستی نمی‌توان مشکلات اقتصادی را دلیل بر این مهم دانست ولی می‌توان گفت تاثیر بزرگی در تهیه محصولات فرهنگی دارد. وقتی تعداد زیادی از فارغ التحصیل‌های دانشگاهی بیکارند و افرادی که شاغل هستند هم از پس هزینه‌های هنگفت برنمی‌آیند. زمانی که خانواده‌ها قدرت خرید گوشت و تامین ویتامین‌های حیاتی برای رشد کودک خود را ندارند، به نظر طبیعی می‌رسد که نتوانند مبلغی را حتی به صورت ماهانه به خرید محصولات فرهنگی اختصاص دهند. با توجه به ساختار جامعه توجه کرد که قشر مرفه که توانایی خرید محصولات فرهنگی را دارند ولی به هر دلیل از انجام چنین کاری خودداری می‌کنند، چند درصد جامعه را تشکیل می‌دهند.

منبع: نامه نیوز