«اعتماد» بررسی می‌کند:
آیا هاشمی می‌تواند جبهه فراگیر تاسیس کند؟
اکبر هاشمی‌رفسنجانی اگرچه پدر معنوی حزب کارگزاران سازندگی نام دارد اما امروز شرایط کشور به گونه‌یی است که مطالبه جمعی بخش قابل توجهی از فعالان سیاسی تشکیل جبهه‌یی فراگیر با محوریت اوست. هاشمی اما در تمام این سال‌ها تلاش کرده تا چهره‌یی میانه‌رو و فراجناحی از خود به نمایش بگذارد اما کیست که نداند هر چه از ۸۴ گذشت او از اصولگرایان دورتر و به اصلاح‌طلبان نزدیک‌تر شد. با این حال روی کار آمدن دولت روحانی که مورد حمایت آیت‌الله هاشمی است فضایی را فراهم کرده که تحول‌خواهان، اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان هدفی مشترک را برای خود ترسیم کرده‌اند و آن بازسازی کشور و بازگشت به ریل اصلی انقلاب است.
سال‌هاست که بر فعالیت حزبی و لزوم تحزب برای توسعه سیاسی ایران تاکید می‌کند اما خود پس از سال ۸۴ تنها کار تشکیلاتی‌اش را که منحصر در جامعه روحانیت مبارز بود، رها کرد. نه استعفا داد و نه گفت برنامه‌اش برای آینده چیست. آنقدر از همراهان دیروز گلایه داشت که ترجیح داد دیگر در جلسات جامعه روحانیت شرکت نکند اما هر بار که صحبت از تحزب شد او نیز در صف اول مدافعانش بود. اکبر هاشمی‌رفسنجانی اگرچه پدر معنوی حزب کارگزاران سازندگی نام دارد اما امروز شرایط کشور به گونه‌یی است که مطالبه جمعی بخش قابل توجهی از فعالان سیاسی تشکیل جبهه‌یی فراگیر با محوریت اوست. هاشمی اما در
تمام این سال‌ها تلاش کرده تا چهره‌یی میانه‌رو و فراجناحی از خود به نمایش بگذارد اما کیست که نداند هر چه از ۸۴ گذشت او از اصولگرایان دورتر و به اصلاح‌طلبان نزدیک‌تر شد. با این حال روی کار آمدن دولت روحانی که مورد حمایت آیت‌الله هاشمی است فضایی را فراهم کرده که تحول‌خواهان، اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان هدفی مشترک را برای خود ترسیم کرده‌اند و آن بازسازی کشور و بازگشت به ریل اصلی انقلاب است.
اما چرا هاشمی می‌تواند و به تعبیری باید محور اصلی این جبهه فراگیر باشد؟
۱ - تجربه تحزب
او از نخستین کسانی است که با استقرار جمهوری اسلامی اسلامی به سراغ تحزب رفت و با راه‌اندازی حزب جمهوری نخستین حزب رسمی حامی حکومت در نظام نوپای جمهوری اسلامی را راه انداخت. از این حیثمی‌توان او را از پیشگامان تحزب در جمهوری اسلامی ایران دانست که در ۳۶سال سپری شده از عمر انقلاب توانسته همواره در متن مهم‌ترین حوادثقرار بگیرد
۲ - وجیه المله بودن
هاشمی اگرچه در سال‌های میانی دهه ۷۰مورد انتقاد جریان چپ قرار داشت و این انتقاد گاه تا مرز تخریب هم پیش رفت اما کمتر از یک دهه بعد با اقبال چپ‌های اصلاح‌طلب مواجه شده و از آن به بعد به یکی از تکیه گاه‌های این جریان بدل شد. پس از انتخابات پر حاشیه سال ۸۸ هاشمی بخش‌های وسیع‌تری از اصلاح‌طلبان و حتی تحول خواهان ایرانی را هم حامی خود دید و با ثبت نام در انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته وزنکشی واضحی رخ‌داد تا تمام فعالان سیاسی و مقامات حاکمیتی با یک حقیقت روبه‌رو شوند: محبوبیت هاشمی با وجود تمام تخریب‌ها در ۳۶سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. او البته پس از رد صلاحیتش توسط شورای نگهبان بار دیگر هوشمندی سیاسی خود را به رخ کشید و به جای قهر با نظام آن موج عظیم را به سمت سبد رای حسن روحانی هدایت کرد.
۳ - نیاز امروز کشور
امروز ایران اسلامی خسته از افراط‌های گذشته رییس‌جمهوری دارد که مهم‌ترین شعارش اعتدال است. به جز عده‌یی تندرو که نان خود را از بحران‌ها و دعواهای داخلی می‌بردند مردم و سیاستمداران خواستار دوری از تشنج هستند. بحق می‌توان هاشمی را مهره‌یی دانست که برای نیل به این هدف بهترین گزینه است.
۴ - کمک به نهادینه شدن تحزب
او حدود دو ماه قبل در دیدار با اعضای شورای تهران حزب اعتماد ملی سخن از جبهه فراگیر گفت و به اصلاح‌طلبان توصیه کرد به جای حزب فراگیر سراغ جبهه فراگیر بروند. هاشمی به خوبی خاطرات و خطرات حزب فراگیری مانند جمهوری را در ذهن دارد و به همین دلیل است که می‌خواهد در عین اتحاد فضا برای تضارب آرا فراهم باشد. از این جهت او چراغ راه زنده ماندن تحزب در کشور را جبهه فراگیر می‌داند.
۵ - اقبال گسترده میان فعالان سیاسی
امروز در ایران کمتر کسی مانند هاشمی سیاسی می‌تواند محور فعالیت اصلاح‌طلبان و بخش‌های معتدل اصولگرا باشد. او توانسته با بازسازی چهره‌اش در سال‌های دولت احمدی‌نژاد مقبولیت عام میان فعالان سیاسی کسب کند تا جایی که در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته حتی سید محمد خاتمی که رهبر بی‌چون و چرای اصلاح‌طلبان است حضور هاشمی را بر خود مقدم می‌دانست. «اعتماد» در گفت‌وگو با ۱۵ فعال سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا نظر آنها را درباره راه‌اندازی جبهه فراگیر با مدیریت هاشمی‌رفسنجانی جویا شده است.
هاشمی در دو جناح معتبر است
محمد صادق جوادی حصار
آقای هاشمی‌رفسنجانی یک شخصیت انقلابی است که با توجه به اینکه هم در جناح چپ وهم درجناح راست دارای اعتبار است قطعا حزبی که توسط او تشکیل شود، حزب موفقی خواهد بود. چنین حزبی می‌تواند حزب قدرتمند و با نقطه قوت بالایی باشد و به رشد و توسعه کشور کمک کند و در جهت نهادینه‌سازی وحدت ملی کوشا باشد. البته به عقیده من شخصیت آقای هاشمی در یک حزب جای نمی‌گیرد. نقش او پدر معنوی در میان احزاب میانه‌رو و اصلاح‌طلب است. اینکه آقای هاشمی حزب جداگانه‌یی داشته باشند باعثمی‌شود که بخشی از جامعه از مشورت و حضور آقای هاشمی بی‌بهره شوند. آقای هاشمی از رجال و شخصیت‌های اجتماعی است
که می‌تواند طیف‌های مختلف را زیر چتر خود داشته باشد. در واقع می‌توان گفت حزب جمهوری اسلامی نیز که دراوایل انقلاب با رهبری آقای هاشمی تشکیل شد اگرچه دبیرکل آن شهید بهشتی و سپس آقای خامنه‌ای(رهبر معظم انقلاب) بودند. اینکه آقای هاشمی بخواهند دوباره شرایط رهبری یک حزب را قبول کنند بعید به نظر می‌رسد. همچنین اگر حزبی با رهبری آقای هاشمی تشکیل شود بعید است که احزاب دیگر به آن بپیوندند و شاید در جایگاه حزب بخواهند به رقابت با یکدیگر بپردازند قطعا نتایج مثبتی را در کشور شاهد نخواهیم بود. در این صورت وجهه شخصیتی آقای هاشمی هم مغشوش خواهد شد.
عضو شورای مرکزی اعتماد ملی
جبهه فراگیر موثرتر است
هدایت آقایی٭
آقای هاشمی به عنوان یکی از شخصیت‌های انقلاب از همان ابتدای انقلاب به ضرورت تشکیل احزاب و کار تشکیلاتی در کشور تاکید داشته‌اند. همان طور که حزب جمهوری اسلامی نیز یکی از تلاش‌های آقای هاشمی در جهت کارحزبی در کشور بوده است. اما به هر حال باید بررسی شود که در شرایط کنونی آیا تشکیل حزب فراگیر از سوی آقای هاشمی می‌تواند کارکرد بالایی داشته باشد یا خیر؟ به هر حال الان در کشور احزاب گوناگونی که به افکار آقای هاشمی نزدیک باشند وجود دارند. اگر بنا باشد که حزب جدیدی آن هم با رهبری شخصی مثل آقای هاشمی تشکیل شود، آیا باید احزاب دیگر عضو این حزب شوند و زیرمجموعه آن قرار
بگیرند؟ به عقیده من مشکلاتی که بر سر تشکیل حزب جدید با این رویکرد وجود دارد زیاد است. آنچه با شرایط کنونی سازگار‌تر باشد به عقیده من تشکیل جبهه فراگیر است. ضمن اینکه سمتی مانند دبیرکلی یک حزب یا رهبری یک حزب فرصت و انرژی زیادی را می‌طلبد و با توجه به سن و سال آقای هاشمی نیز این کار به نظر مشکل می‌آید. در مجموع اگر فرض کنیم که چنین اتفاقی را بتوان سازماندهی کرد و محقق کرد باز هم به عقیده من چیزی را اضافه نخواهد کرد. اهمیت شخصیت آقای هاشمی به دلیل کارکرد انسجام بخش و فراجناحی او است که در واقع به نوعی چپ و اعتدالگرایان به او گرایش دارند. فکر می‌کنم جبهه فراگیر که
بتواند با خط و مشی اعتدالی فعالیت کند برای کشور و شرایط کنونی مفیدتر باشد.
فعال سیاسی اصلاح‌طلب
شخصیت فراجناحی آقای هاشمی مهم‌تر و مفیدتر است
احمد شیرزاد
صحنه سیاسی ایران قدری متفاوت با دیگر کشورهاست. در واقع در کشورهایی که دموکراسی نهادینه شده است، شخصیت‌ها نیز در قالب احزاب هویت‌شان را تعریف می‌کنند. شخصیت فراجناحی و فراحزبی با وجود احزاب قدرتمند بی‌معنا می‌شود اما در کشور ما شخصیت‌ها جدای از احزاب معنا پیدا می‌کنند و اثرگذاری بالایی هم در روند سیاست دارند. بنابراین با توجه به شرایط خاصی که در کشور ما وجود دارد، شخصیت‌های برجسته‌یی مانند آقای هاشمی و آقای خاتمی اگر در قالب حزب خاصی قرار نگیرند نقش موثر‌تری را ایفا خواهند کرد. در واقع قرار گرفتن این افراد در قالب حزب محدود کردن نقش و اثرگذاری آنان است
و ضمن اینکه اگر بخواهیم به شخصیت‌هایی که سابقه فعالیت سیاسی طولانی در کشور را دارند، مسوولیت سنگین یک حزب را محول کنیم شاید اتلاف انرژی باشد. در تمام دنیا نیز با اینکه در کار سیاسی باز نشسته معنایی ندارد و شخصیت‌های معمر سیاسی در سمت‌های برنامه‌ریزی و شورای راهبردی ایفای نقش می‌کنند و در کار روزمره تشکیلاتی قرار نمی‌گیرند. کار روزمره تشکیلاتی نیازمند وقت و انرژی زیادی است. باید دایما برنامه‌ریزی کرد و پاسخگو بود. به هر حال در مجموع به نظر من حفظ شخصیت فراجناحی آقای هاشمی مهم‌تر و مفیدتر است. شخصیت‌های فراجناحی در کشور ما در بزنگاه‌های معین انتخاباتی و
شرایط گوناگون نقش وحدت بخش را ایفا می‌کنند. به عقیده من حفظ این کارکرد برای اصلاح‌طلبان هم مفید است.
فعال سیاسی اصلاح‌طلب
هزینه‌های سیاسی پایین می‌آید
حسین کاشفی٭
در مجموع احزاب به عنوان یک تشکل مدنی، جایگاهی برای تعیین سرنوشت کشور توسط مردم است. براساس اصل ۲۶ قانون اساسی وزارت کشور باید بستری برای احزاب فراهم کند که افراد همفکر در مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دور یکدیگر جمع شوند و فعالیت کنند. البته ما در کشور حزب زیاد داریم و باید توجه کنیم که احزاب فصلی و برآمده در زمان انتخابات بزرگ‌ترین معضل ما در زمینه احزاب است. به عقیده من اینکه احزاب بتوانند به صورت فراگیر در بیایند و فعالیت گسترده و سراسری داشته باشند می‌تواند به کمک شخصیت‌ها و افراد مورد وثوق و تایید جامعه محقق شود. ما باید قبول کنیم که حرکت بر
مبنای خرد جمعی و نظرات کارشناسی در کشور مهم است. اوایل انقلاب نیز حزب جمهوری اسلامی با گردهم آمدن شخصیت‌های انقلاب و افراد مورد تایید به وجود آمد. اعضایی از شورای انقلاب گرد هم آمدند. در مجموع شکل‌گیری حزب به هر صورت برای کشور مبارک و خیر است. همان طور که شهید بهشتی در سخنان خود بیان کرده بودند که حزب معبد من است. او جایگاه حزب را بسیار محترم و موثر می‌دانست. هر یک از شخصیت‌های انقلاب که بتوانند حزب موثر و فراگیری در کشور تشکیل دهند، احزابی که کارکرد فصلی نداشته باشند بلکه دایم فعال باشند به عقیده من خوب است. ایجاد جایگاه و تریبون برای اظهارنظر و نقد از
کارکردهای حزب واقعی در کشور است. وجود احزاب باعثمی‌شود که هزینه کار سیاسی در کشور کم شود. مشاهده می‌کنیم که هزینه فعالیت‌های سیاسی در کشور بالاست. اینکه بتوانیم هزینه این فعالیت‌ها را کاهش دهیم خوب است. شخصیت‌ها می‌توانند نقش به وجود آورنده آرامش را ایفا کنند که مردم بتوانند در سایه آرامش به فعالیت و نقد بپردازند. همچنین احزاب می‌توانند نیرو برای کشور تربیت کنند و در رشد و بالندگی کشور بکوشند. ما باید در کشور این فرهنگ را نهادینه کنیم که در مجموعه کارشناسی ممکن است برخی نظرات مخالف یکدیگر باشد و ما باید به نظرات جمع احترام بگذاریم. من فکر می‌کنم که درچنین
شرایطی افراد افراطی می‌بینند که کار با خودمحوری پیش نمی‌رود بلکه این خرد جمعی و نظرات اکثریت است که باید در نظر گرفته شود. در این صورت یا این افراد برای اینکه منزوی نشوند خود را اصلاح می‌کنند یا اینکه جامعه این افراد را به خاطر خود محوری و افراطی‌گری طرد خواهد کرد. افراطی‌گری نتیجه‌یی جز برهم زدن آرامش ندارد بلکه این عقلانیت و فعالیت کارشناسی شده است که محیطی امن برای توسعه کشور ایجاد می‌کند.
فعال سیاسی اصلاح‌طلب
هاشمی جایگاهی فراتر از تشکیل حزب در کشور دارد
حمید قزوینی
تشکیل حزب فراگیر از سوی آقای هاشمی به عقیده من به سه دلیل نمی‌تواند مفید باشد. اولا باید به کارکرد تشکیل حزب در کشور توجه داشته باشیم. به هر حال یک حزب با رویکرد اثرگذاری و برنامه‌ریزی برای گرفتن جایگاه‌های قدرت شکل می‌گیرد. به عقیده من حزب چه کوچک باشد و چه حزب بزرگی باشد نیازمند مقدمات و پیش‌نیازهایی است و چنین شرایط و مقدماتی در کشور ما وجود ندارد. هرچه حزب بزرگ‌تر باشد به طور طبیعی نیازها و مشکلات بیشتری سر راهش قرار می‌گیرد. ضمن اینکه من فکر می‌کنم فعالان سیاسی ما فرهنگ کار حزبی را نمی‌دانند. بنابراین نمی‌توان گفت احزابی که در کشور وجود دارند یا حزب
جدیدی که در کشور تشکیل می‌شود، نقش کارکردی حزب را مانند جوامع دیگر ایفا می‌کند. دوما در کشور ما سازوکار تقویت احزاب حقیقتا وجود ندارد. قانون احزابی که داریم توسط دستگاه‌های مسوول به درستی اجرا نمی‌شود. حزب می‌بایست حق تجمع داشته باشد یا اجازه انتشار یک نشریه را داشته باشد. همان طور که می‌بینیم چنین قوانینی به درستی در کشور اجرا نمی‌شود. مساله سوم هم مربوط به شان و شخصیت آقای هاشمی در کشور است. آقای هاشمی جایگاهی فراتر از تشکیل حزب در کشور دارند و در واقع شخصیتی فراجناحی و فراحزبی دارند که در قالب محدود حزب نمی‌گنجد. آقای هاشمی می‌تواند رهبری جریان‌های
مختلف در جامعه را به عهده بگیرند و به عنوان عنصر وحدت‌ساز عمل کنند. من فکر می‌کنم میان رهبری جریان فکری با رهبری یک حزب تفاوت وجود دارد.
اتفاقی که در انتخابات ۹۲ شاهد آن بودیم این بود که آقای هاشمی خارج از یک جناح یا حزب خاص توانستند نظرات را به سوی خود جلب کنند. گروه‌های مختلفی که حتی در مسائل خاص با یکدیگر هم نظر نبودند بر سر آقای هاشمی توافق داشتند و توانستند آن ائتلاف تاریخی را رقم بزنند. در واقع ما نمی‌خواهیم که تجربه حزب جمهوری اسلامی را که درآن بر سر شخصیت‌ها توافق بود و در مسائل گوناگون اختلاف نظر وجود داشت و نهایتا همین هم باعثگسستگی این حزب شد، تکرار کنیم.
٭ فعال سیاسی اصلاح‌طلب
اقدام مهم و موثری است
ناصر ایمانی
فکر نمی‌کنم فضای کلی برای تشکیل حزب فراگیر فراهم باشد. حزب فراگیر قاعدتا باید از معتدلین راست و چپ تشکیل شود. در میان معتدلین این دو جناح هم هنوز اتفاق نظری وجود ندارد که حزب فراگیری تشکیل شود و تصور نمی‌کنم چنین فضایی وجود داشته باشد. باید دید به صورت کلی احزاب فراگیر در عرصه سیاسی اساسا مفید هستند یا خیر که البته من در مفید بودن چنین احزابی تردید دارم. به این دلیل که در حزب فراگیر باید به توافقی بین همه دیدگاه‌های سیاسی رسید یعنی آنقدر افراد باید در افکار سیاسی خود تنزل کنند که اشتراکات میان‌شان شکل بگیرد. این موضوع در فضای سیاسی کشور ما امکان‌پذیر نیست و از
طرفی هم چندان مفید نیست. حزبی که قدر مشترک همه جناح‌ها باشد آنقدر کلی می‌شود که تاثیر چندانی ندارد.
اگر هم ائتلافی شبیه به ائتلاف آقایان هاشمی، خاتمی و روحانی شکل بگیرد قاعدتا حزب محسوب نمی‌شود بلکه وحدت اجرایی در یک موضوع خاص و در یک مقطع سیاسی خاص مثل انتخابات است. اگر هم نظری پیش از انتخابات از افکار مختلف با محوریت یک یا چند چهره شاخص به وجود بیاید نام حزب فراگیر نمی‌گیرد. هرچقدر بتوانیم حرکت‌هایی را از معتدلین در هر جناح و گروهی گسترده کنیم و افرادی که به اصول نظام جمهوری اسلامی و منافع ملی اعتقاد دارند گرد هم بیایند برای کشور مفید است. البته مشکل ما این است که حرکت‌های سیاسی را در زمان انتخابات انجام می‌دهیم نوعی قدرت‌طلبی را برای مردم تداعی می‌کند
که چندان مقبولیت ندارد. اما اگر عقلای معتقد به نظام بدون در نظر گرفتن جناح سیاسی دور هم جمع شوند قطعا جامعه به سمت عقلانیت و اعتدالگرایی پیش می‌رود و با این کار افرادی که از روش‌های تند استفاده می‌کنند کم کم در افکار عمومی در اقلیت قرار می‌گیرند. حتی اگر حزب فراگیر هم تشکیل نشود و در داخل هر جناح چنین حزبی را تشکیل دهند حرکت موثری در جهت محدود کردن نیروهای افراطی خواهد شد و در آینده می‌تواند این حرکت جناحی به حرکتی فراجناحی هم تبدیل شود.
٭ فعال سیاسی اصولگرا
حزب هاشمی، قدرتمند خواهد بود
ابراهیم امینی
تشکیل حزب با توجه به کارکرد آن که تبیین برنامه برای نیروهای سیاسی و اجرایی کردن آن در عرصه انتخابات و مهندسی نیروها و تربیت نیروها برای اجرایی کردن برنامه‌های حزب به ذات خوب است و باید به فال نیک گرفت. خصوصا اینکه شخصیت‌های ریشه داری مانند آقای هاشمی قصد چنین کاری را در کشور داشته باشند. به هر حال آقای هاشمی در ارکان مختلف در نظام سابقه فعالیت داشته‌اند و جای شک نیست که حزبی با رهبری آقای هاشمی حزب قدرتمندی خواهد بود. ما در اوایل انقلاب سابقه تشکیل حزب جمهوری اسلامی را داشتیم که حزبی متشکل از شخصیت‌های برجسته انقلاب بود و در واقع به صورت حزب فراگیر فعالیت
می‌کرد اما مشاهده کردیم پس از مدتی درون خود دچار اختلافاتی شد و نهایتا این حزب از بین رفت. علت این موضوع را من گرد هم آمدن افرادی با دیدگاه‌های مختلف می‌دانم. اینکه افراد بر سر موضوعاتی مثل انقلاب و اصول آن توافق داشتند لزوما باعثپایداری حزب نشد. دیدگاه‌ها در مسائل گوناگونی مثل فرهنگ و اقتصاد و سیاست اگر متفاوت باشد باز هم دوام و قوام حزب را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. شاید جبهه فراگیر بهتر بتواند کارکردهای بهتری را در پی داشته باشد. در یک حزب لازم است که شورای مرکزی انسجام فکری بالایی داشته باشند. همین موضوع در مورد اصلاح‌طلبان هم صدق می‌کند. اگر همه
گروه‌های اصلاح‌طلب بخواهند زیر چتر یک حزب بروند، ممکن است در رویکرد و گفتمان اصلاح‌طلبی هم نظر باشند، اما در برنامه‌ها و به طور خاص در حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی ممکن است اختلاف نظر داشته باشند. به عقیده من آنچه در این وهله مفیدتر است، جبهه فراگیر است.
عضو شورای مرکزی اعتماد ملی
اعتدالگرایان می‌توانند زیر چتر هاشمی بروند
محسن غرویان
به عقیده من آقای هاشمی شخصیتی فراجناحی دارند و از موقعیت خاص فراجناحی برخوردار هستند. اعتدالگرایان هر دو جناح می‌توانند زیر چتر حزب فراگیر آقای هاشی قرار بگیرند. قطعا افرادی می‌توانند در این حزب حضور داشته باشند که اعتدالگرا باشند. افراطیون هر دو جریان سیاسی کشور جایی در این حزب ندارند. بنده شخصا موافق تشکیل چنین حزبی در کشور هستم. چنین حزبی به دلیل اینکه در راستای گفتمان و رویکرد آقای روحانی در دولت یازدهم است و همراه و همدل با این دولت خواهد بود، می‌تواند در روند تحقق شعارهای دولت روحانی نقشی موثر داشته باشد. شعار دولت کنونی حرکت بر مبنای تدبیر و
اعتدالگرایی است و مردم هم رای اکثریت را در انتخابات سال ۹۲ به گفتمان اعتدال و تدبیرگرایی و عقلانیت دادند. با توجه به اینکه نظر مردم دوری از افکار افراطی است و خواهان به وجود آمدن آرامش در فضای کشور هستند می‌توان امید داشت که این حزب در راستای خواست مردم باشد. آرامش سیاسی نیز در سایه اعتدالگرایی محقق خواهد شد. جریان افراطی هر دو جناح کشور باید به این نکته توجه داشته باشند که اکثریت مردم خواهان اعتدال هستند. مردم ضمن پذیرش قانون اساسی و نظام خواهان پیشرفت و توسعه در همه امور کشور از جمله اقتصادی، سیاسی، فرهنگی هستند. قطعا افراط و تفریط مورد نظر مردم نیست چرا که
افراط باعثبه وجود آمدن کشمکش‌ها و سوءتفاهم‌های غیرواقعی در کشور می‌شود و فضای کشور به سمت غبارآلوده شدن پیش خواهد رفت. افراطیون کشور باید خود را با رویکرد اعتدالی هماهنگ کنند و بدانند که در صحنه سیاسی کشور و درمیان مردم جایی ندارند.
استاد حوزه علمیه
جبهه فراگیر هاشمی و تربیت نیروهای حرفه‌یی
داریوش قنبری
آنچه ما بیش از پیش لزوم آن را در کشور احساس می‌کنیم، تشکیل احزابی با کارکردهای واقعی است. با وجود احزاب گوناگونی که در کشور ما وجود دارد، اینکه بتوانیم تشکل‌ها و جناح‌های گوناگون را به سمت اتحاد بیشتر پیش ببریم و تشکل‌ها را در جهت حزب فراگیر ادغام کنیم، به عقیده من بسیار مفید خواهد بود. در این صورت شاید بتوانیم کارکرد واقعی و اصلی حزب را در کشور محقق کنیم. به هر حال احزاب در کشور ما کارکرد لازم را ندارند. همچنین آقای هاشمی شخصیت مطرح انقلاب هستند که با توجه به جایگاهی که درمیان سیاسیون دارند، ظرفیت تشکیل حزب از سمت او و با محوریت او وجود دارد. البته آقای هاشمی
منتسب به جریان خاصی در کشور نیستند و همواره خودشان را شخصیتی فراجناحی و فراحزبی معرفی کرده‌اند. شاید خودشان تمایلی به ایجاد حزب نداشته باشند اما به هر حال به عقیده من ایجاد حزبی که بتواند تشکل‌های مختلف را در هم ادغام کند و با کارکرد واقعی حزب در کشور فعالیت کند ضروری است. کارکرد حزب تولید اندیشه و برنامه برای اداره کشور است و با کارکرد جبهه متفاوت است. اداره کشور ما با توجه به جمعیت گسترده‌یی که دارد و بزرگی آن از توان فرد خارج است. بنابراین باید بتوانیم احزاب‌مان را برای اداره کشور تقویت کنیم. احزابی که بتواند نیروهای حرفه‌یی برای اداره کشور تربیت کنند.
بنابراین من حزب فراگیر را مفیدتر از جبهه فراگیر می‌دانم که در کنار شخصیت‌های برجسته‌یی همچون آقای هاشمی می‌تواند با قدرت و گستردگی لازم در کشور ایفای نقش کند.
فعال سیاسی اصلاح‌طلب
جبهه فراگیر موثرتر است
رسول منتجب نیا
البته آنچه مد نظر ما و حتی آیت‌الله هاشمی است جبهه فراگیر است. جبهه ترکیبی از احزاب متعدد است که من از سال گذشته تشکیل آن را پیشنهاد داده‌ام و تاکید دارم با وجود احزاب متعدد در جریان اصلاحات همه در جبهه فراگیر فعالیت کنند و این موضوع به معنای نادیده گرفتن احزاب نیست. به همین جهت تشکیل جبهه فراگیر و نه یک حزب فراگیر موثرتر خواهد بود. برای محوریت این جبهه فراگیر هم چهره‌هایی مثل آقایان خاتمی، هاشمی و عارف و همین طور چهره‌هایی که در حصر هستند پیشنهاد دادم. با توجه به صحبت‌های اخیر آقای هاشمی هم که گفته بودند چون اجازه نمی‌دهند برخی احزاب فعال بشوند جبهه تشکیل
بدهید به همین دلیل من احتمال تشکیل جبهه فراگیر را بیشتر از حزب فراگیر می‌دانم. مطمئنا بسیار تاثیرگذار است. در گذشته هم ده‌ها سال بعد از پیروزی انقلاب دو جبهه مرکب از احزاب متعدد داشتیم که یکی با محوریت جامعه روحانیت مبارز و جبهه دیگر با محوریت مجمع روحانیت مبارز فعالیت داشتند که با هم رقابت می‌کردند. این رقابت، رقابت سنگین و سالمی بود که انتخاب را برای مردم راحت‌تر می‌کرد. من معتقدم وجود جبهه‌های فراگیر و قوی مانع ورود افراد بی‌هویت و بی‌ریشه وارد صحنه شوند و مردم را سردرگم کنند. وقتی جبهه فراگیر تشکیل شود و مدیریت آن با شخصیت‌های عاقل و موجه باشد قطعا
جلوی حرکت‌های افراطی هم گرفته می‌شود و افرادی محوریت پیدا می‌کنند که مقبولیت عامه داشته باشند و میدانی به افراد افراطی داده نمی‌شود.
قائم مقام حزب اعتماد ملی
جبهه فراگیر با محوریت هاشمی تشکیل شده است
سعید لیلاز٭
با توجه به تعریفی که از حزب می‌دانیم، مفهوم حزب با فراگیر بودن تناقض دارد. در واقع به عقیده من حزب فراگیر یک واژه خود متناقض است. اصلا این مساله غیر ممکن است که اکثریت مردم آنقدر از نظر رویکرد و اعتقاد به یکدیگر نزدیک باشند که تحت واژه یک حزب فراگیر قرار بگیرند و این مفهوم دیکتاتوری را در خود دارد. واژه درست در این زمینه به عقیده من تشکیل جبهه فراگیر است. جبهه‌یی که بتواند انسجام‌بخش و وحدت‌مند باشد. قطعا تشکیل چنین جبهه‌یی ضروری است. جبهه‌یی که با اهداف مشخص و در زمان مشخص و مناسب خود تشکیل شود. به عقیده من می‌توان گفت که در گذشته این اتفاق رخ داده است. عملا از
سال ۸۶ما توانسته‌ایم در میان اصلاح‌طلبان چنین اتحادی را محقق‌سازیم و کلیه اصلاح‌طلبان زیر یک چتر واحد قرار گرفته‌اند. حتی حزب موتلفه که دیدگاه محافظه‌کارانه‌یی دارند نیز توانسته‌اند در این انسجام حضور داشته باشند. به عقیده من آقای هاشمی در سال ۹۲ نقش موثری در شکل‌گیری اتحاد و انسجام داشتند و عملا یک جبهه با محوریت افراد اصلاح‌طلب و طرفداران آقای هاشمی و اعتدالگرایان تشکیل شد. بنابراین آنچه مهم است تشکیل حزب فراگیر نیست بلکه باید بتوانیم احزاب گوناگون را در زیر یک چتر متحد‌سازیم و با محوریت جبهه انسجام خود را حفظ کنیم. همچنین آقای هاشمی یکی از افراد
موثری هستند که در شکل‌گیری این جبهه تاکنون تاثیر داشته‌اند.
٭ قائم مقام دبیرکل حزب کارگزاران
هاشمی جبهه فراگیر تاسیس کند
حسین کنعانی مقدم٭
آقای هاشمی‌رفسنجانی به عقیده من از کسانی هستند که همیشه بر مساله حزب گرایی و تقویت احزاب تاکید داشته‌اند و همواره به گروه‌های سیاسی توصیه می‌کنند که حزب تشکیل دهند. بنابراین فکر می‌کنم که آقای هاشمی شخصیت مناسبی برای تشکیل حزب در کشور هستند. البته با توجه به اینکه حزب کارگزاران عملا از همفکران آقای هاشمی‌رفسنجانی تشکیل شده است، شاید بتوان گفت آنچه بیش از هر چیز نیاز آن در کشور احساس می‌شود حزب فراگیر و قدرتمند یا تشکیل جبهه است. اگر بخواهیم مانند روند گذشته به افزودن تعداد احزاب ادامه دهیم و کیفیت و کارکرد احزاب را اصل ندانیم موفق نخواهیم بود. به عقیده من
اگر آقای هاشمی به جای تشکیل حزب فراگیر به فکر تشکیل جبهه فراگیر باشند که درون آن ۶۰ الی ۷۰ حزب مختلف جای گیرد می‌تواند مفیدتر واقع شود. آقای هاشمی دیدگاه و تفکرات مشخصی دارند و این دیدگاه‌ها تغییری نداشته است. به عقیده من تشکیل حزبی با همان الگوی شخصیتی آقای هاشمی مانند حزب کارگزاران سازندگی خواهد بود که البته تجربه کارگزاران چندان موفق هم نبوده است. در واقع تشکیل حزب توسط آقای هاشمی یک مساله امتحان شده است. همچنین اینکه اعتدالگرایان هر دوجناح بتوانند در زیر یک چتر قرار بگیرند، می‌تواند ممکن باشد اما قطعا نیاز است که رهبری آن به عهده یک گروه رهبری باشد تا
یک فرد خاص. گروه رهبری می‌تواند به صورت رهبری با رویکرد خرد جمعی و سامان مند باشد.
٭ دبیرکل حزب سبز آزادی
همه اصولگرایان معتدل به آقای هاشمی گرایش ندارند
احمد کریمی اصفهانی٭
فارغ از اینکه بخواهد چه کسی رهبری یک حزب را به عهده بگیرد به عقیده من کار حزبی دارای عده و عده است. در واقع اینکه حزبی بتواند نمایندگی تعداد بیشتری از جامعه را به عهده بگیرد و حرف و خواسته‌های مردم را مطرح کند و همراه با خرد جمعی برای به دست گرفتن مصادیق قدرت در کشور بکوشد، می‌تواند توفیق یابد. باید دقت کنیم که تشکیل حزب خارج از خرد جمعی و خواست مردم ممکن نیست. کسانی باید به عرصه بیایند که در تمام شوون مملکت‌داری نه فقط در حوزه‌های خاص حرفی برای زدن داشته باشند تا بتوانند قدرت را به دست بگیرند. البته شکل قدرت در کشور با شکل قدرت در کشورهای دیگر متفاوت است، ما
قدرت را برای حاکمیت اسلام در کشور می‌خواهیم. بنابراین با توجه به اینکه احزاب در جهت به دست گرفتن بخش‌های قدرت می‌کوشند، باید اسلام را مدنظر داشته باشند. مساله بعدی پیوند میان ولایت و حزب است، باید حزب بتواند در این مساله صداقت داشت باشد و تبعیت کند. به عقیده من آقای هاشمی با توجه به سابقه و تفکر متفاوت‌شان بیشتر میان اصلاح‌طلبان معتدلین طرفدار دارند و بخشی اصولگرایان معتدل نیز می‌توانند به حزب با رهبری آقای هاشمی توجه نشان دهند اما این طور نیست که همه اصولگرایان معتدل به حزب آقای هاشمی گرایش داشته باشند.
٭ فعال سیاسی اصولگرا
حزب هاشمی مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد
محمدرضا راه چمنی٭
به عقیده من ایده تشکیل حزب از سوی چهره‌های موثر انقلاب در کل بسیار پسندیده است. من فکر می‌کنم اینکه شخصیت‌هایی مانند آقای هاشمی، آقای ناطق، آقای حسن خمینی دست به تشکیل حزب بزنند قطعا می‌تواند باعثتقویت تحزب در کشور شود. آقای هاشمی هم با توجه به سوابق درخشانی که در انقلاب و همچنین در عرصه سیاست دارند می‌توانند یکی از بهترین گزینه‌های تشکیل حزب در کشور باشد و فکر می‌کنم احزاب موجود هم از تشکیل چنین حزبی در کشور استقبال می‌کنند. آقای هاشمی در گذشته از موسسین حزب جمهوری اسلامی در کشور بوده است، بنابراین فکر می‌کنم اگر آقای هاشمی تصمیم به ایجاد حزب در کشور
بگیرد مورد استقبال قرار خواهد گرفت و می‌تواند نیروهای اصلاح‌طلب و اصولگرای معتدل را در مجموعه خود داشته باشد. البته معتقدم شخص آقای هاشمی با توجه به اینکه نقشی فراجناحی در کشور دارد و درون یک جناح خاص تعریف نمی‌شود بعید است بخواهد چنین کاری انجام دهد. آقای هاشمی در گذشته هم به جناح اصلاح‌طلب و هم به اصولگرایانی که به حرفشان گوش می‌دهند رهنمودهایی کرده‌اند. در واقع نقش آقای هاشمی هدایت نیروهای سیاسی کشور از جمله اصلاح‌طلبان و اعتدال گرایان بوده است. با شناختی که از آقای هاشمی دارم بعید می‌دانم بخواهد تصمیم به تشکیل حزب بگیرد اما واقعا ما امیدواریم ایشان
تصمیم به چنین کاری بگیرند.
٭ فعال سیاسی اصلاح‌طلب
هاشمی می‌تواند مشاور دو جناح باشد
امیر محبیان٭
آیت‌الله هاشمی یکی از شخصیت‌های برجسته انقلاب هستند که از جایگاهی فراجناحی و فراحزبی در مناسبات سیاسی کشور برخوردار هستند. به عقیده من با توجه به نقشی که آقای هاشمی تا به حال ایفا کرده است، تشکیل حزب با رهبری او چندان رویکرد مفیدی نیست. همچنان که حزب کارگزاران تقریبا با نظرات و رویکرد آقای هاشمی اداره می‌شود. اگرچه ممکن است نظرات و حمایت‌های آقای هاشمی حزب یا جناحی را در راه خود یاری رساند اما نقش او نقش اتحاد بخش و فراجناحی است. در کشور ما شخصیت‌های برجسته در بزنگاه‌های انتخاباتی نقش مهمی را ایفا می‌کنند، اگر بناباشد که آقای هاشمی به عنوان دبیرکل یک حزب
کار کند در واقع برای او یک تنزل جایگاه محسوب می‌شود. شخصیت آقای هاشمی به عنوان یکی از چهره‌های انقلاب مهم‌تر از به عهده گرفتن دبیرکلی یک حزب است. بنده هم بعید می‌دانم خودشان راغب به انجام چنین کاری باشند. همچنین آقای هاشمی می‌تواند به عنوان مشاور سیاسی در کنار دوجناح برای پیشبرد اهداف کشور بکوشد. او دارای شخصیت و موقعیت خاصی است. اینکه به عنوان یکی از شخصیت‌های انقلاب بخواهد مسوولیت همه کسانی را که در حزب هستند به عهده بگیرند به عقیده من برای یک شخصیت سیاسی در کشور که جایگاهی فراجناحی دارد چندان مفید نیست.
٭فعال سیاسی اصولگرا
