آغاز دوئل تاریخی در وین

اعتماد: مذاکره کنندگان به وین بازگشتند. در دو سوی میدان مذاکره دو نگاه با یکدیگر در جدال هستند. تحلیلگرانی که با توجه به اراده سیاسی موجود در طرفین از احتمال به توافق رسیدن در این دور از نشست‌های هسته‌یی سخن می‌گویند و کارشناسانی که با نیم نگاهی جدی‌تر به اختلاف‌های فنی از شکست، تمدید یا شکل‌گیری توافقی جدید حرف می‌زنند. همزمان با ناهار کاری کاترین اشتون، هماهنگ کننده ۱ + ۵ با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، نشانه‌ها برای امیدواری هم کاهش یافته است. وزیر امور خارجه عمان روز یکشنبه در موجی از تاییدها و تکذیب‌ها به تهران سفر کرد. سفری که وزارت امور خارجه کشورمان شکل‌گیری آن را تا واپسین ساعات شب یکشنبه هم تایید نکرد و این در حالی بود که رسانه‌های منطقه‌یی از یک روز قبل خبر از سفر یوسف بن علوی به ایران داده بودند. چرایی سفر بن علوی در فضایی که ایران و ۱ + ۵ نهمین دور از مذاکرات هسته‌یی را یک هفته پیش در مسقط پیش برده بودند درست مانند هر اتفاق دیگری در این فضا به تعبیرهای متفاوت منتهی شد. برخی سفر وی به تهران را به آخرین رایزنی‌های میانجی درباره مذاکرات هسته‌یی ایران با ۱ + ۵ تعبیر کردند. عده‌یی وی را حامل پیامی دانستند که شاید بتواند دو سوی این مذاکره را به هم نزدیک‌تر کند. با این‌همه نه تهران از دلیل این سفر خبری در اختیار رسانه‌ها قرار داد و نه مسقط از مثبت یا منفی بودن فضای حاکم بر این سفر خبری را مخابره کرد.

خبرگزاری آسوشیتدپرس در تازه‌ترین تحلیل خود از مذاکرات هسته‌یی ایران با ۱ + ۵ می‌نویسد: ایران و ۱ + ۵ از هر زمانی به نتیجه رسیدن نزدیک‌تر هستند. دو طرف می‌توانند در چند روز آینده به توافقی دست پیدا کنند که بر اساس آن جهان از صلح آمیز بودن برنامه هسته‌یی ایران مطمئن شود و همزمان لغو تحریم‌ها هم به اقتصاد ایران کمک کند. اما در مقابل طرف امریکایی همچنان بر مواضع غیراصولی خود در خصوص عدم لغو تحریم‌ها پافشاری می‌کند که طرف ایرانی نیز بر مواضع اصولی خود تاکید دارد بنابراین هر دو طرف شاید به تمدید بیشتر مایل باشند.

درست ۲۴ ساعت پیش از سفر تیم مذاکره‌کننده ایران به اتریش برخی فضاسازی‌های جهت‌دار در خصوص نتیجه این دور از مذاکرات هسته‌یی آغاز شد. برخی از منابع داخلی خبری با اشاره به مذاکرات ایران و ۱ + ۵ در مسقط و پس از آن سفر اعلام نشده بن علوی به تهران اعلام کردند که مذاکرات در مسقط برخلاف آنچه که پیش‌بینی می‌شد به تعمیق اختلاف‌ها و نه نزدیک شدن طرفین به هم منتهی شده است. در شرایطی که گفته می‌شد ایران و امریکا در مسقط توانسته‌اند به توافق‌هایی در خصوص تعداد سانتریفیوژها دست پیدا کنند به نظر می‌رسد که این گره همچنان بازناشدنی باقی مانده است. امریکا در ابتدای مذاکرات به صراحت اعلام کرده بود که با فعالیت تنها ۱۵۰۰ سانتریفیوژ در ایران موافقت خواهد کرد اما برخی منابع اخیرا اعلام کرده‌اند که واشنگتن می‌تواند با تعداد ۴۵۰۰ سانتریفیوژ هم کنار بیاید اما در این‌صورت ایران باید اقدام‌های اطمینان‌ساز دیگری را انجام دهد. آسوشیتدپرس در این خصوص می‌نویسد: ایران ظاهرا تمایلی به این پیشنهادها نشان نداده است اما برخی دیپلمات‌ها تاکید می‌کنند که تهران و مسکو رایزنی‌ها در این خصوص را آغاز کرده‌اند. ‌در شرایطی که برخی منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران تاکید دارند که احتمالا ایران باید چندین بازه زمانی را در چندین مساله متفاوت بپذیرد، طول هر کدام از این بازه‌های زمانی هم به مساله‌یی مورد اختلاف بدل شده است. به عنوان نمونه به نظر می‌رسد که مثلا دوره زمانی اعمال محدودیت بر برنامه غنی‌سازی ایران می‌تواند با مدت زمان لغو کامل بخشی از تحریم‌ها متفاوت باشد. اصلی که ایران در مذاکرات حاضر به عدول از آن نیست این است که در هیچ شرایطی محدودیت‌های دایم را نخواهد پذیرفت و باید پس از طی یک بازه زمانی که نباید چندان هم بلندمدت باشد، بتواند به غنی‌سازی صنعتی خود ادامه دهد. ایران در این خصوص همچنان بر یک عدد تک رقمی و امریکا بر رقمی بیش از ۱۰ سال اصرار دارد. در شرایطی که گفته می‌شود اگر ایران و ۱ + ۵ و در راس آنها امریکا بتوانند در خصوص چگونگی برداشته شدن تحریم‌ها و حجم غنی‌سازی ایران به نتیجه برسند حل سایر مسایل اختلافی کار چندان سختی نخواهد بود به نظر می‌رسد که مساله رآکتور آب سنگین اراک، تاسیسات فردو و نظنز نیز همچنان مورد اختلاف‌های جدی قرار دارند.

۲۴ نوامبر، آخر دنیا نخواهد بود. این جمله را رسانه‌های ایرانی و البته غربی به کرات در سه ماه گذشته از مقام‌های خود شنیده‌اند. در شرایطی که دولت اوباما شانس رسیدن به توافق را مابین ۴۰ تا ۵۰ درصد می‌داند، بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که نه ایران و نه هیچ کدام از کشورهای ۱ + ۵ به دنبال خروج از روند مذاکرات نیستند.

خبرگزاری فرانسه در تحلیلی به صراحت اعلام کرده است که توافق هسته‌یی با ایران یک موفقیت نادر برای رییس‌جمهور نه چندان خرسند امریکاست، به نظر می‌رسد که باز هم مانند سال ۲۰۰۵ این زیاده‌خواهی‌های امریکاست که حصول توافق را دور از دسترس کرده است. خصومت میان ایران و امریکا در بیش از سه دهه گذشته عملا هرگونه نزدیک شدن این دو کشور را به هم غیرممکن کرده است و دیوار بی اعتمادی که میان این دو، کشیده شده است می‌تواند به تخریب وضعیت مذاکرات هم منتهی شود. در حالی که با برقراری گفت‌وگوهای مستقیم میان مذاکره‌کنندگان هسته‌یی ایران و امریکا بسیاری گمان می‌کردند که تنش‌زدایی از پرونده هسته‌یی می‌تواند به تعدیل مواضع تهران و واشنگتن در سایر حوزه‌ها هم بدل شود، هم در ایران و هم در امریکا سیاستمداران تاکید دارند که این توافق به دوستی میان دو کشور منتهی نخواهد شد.

مارک فیتز پاتریک، یک مقام پیشین وزارت امور خارجه امریکا که هم اکنون در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن فعالیت می‌کند، گفت: اگر یک توافق هسته‌یی حاصل شود موجب دوستی میان ایران و دشمن قدیمی‌اش نمی‌شود.

در شرایطی که روزنامه نیویورک‌تایمز در نوشتاری ادعا می‌کند نامه‌یی که گفته می‌شود باراک اوباما، رییس‌جمهور امریکا چندماه پیش به رهبر ایران نوشته است در حقیقت آخرین تلاش پشت پرده امریکا برای به نتیجه رساندن مذاکرات بوده است، نمی‌توان نقش سایر کشورهای حاضر در این مذاکرات را هم در رسیدن به توافق نهایی نادیده گرفت. نیویورک تایمز در این خصوص می‌نویسد: بی شک پیچیده‌ترین بازیگر در این میدان روسیه است. این کشور همچنان یکی از اصلی‌ترین اعضای مذاکرات است هرچند که با غرب در خصوص بحران اوکراین در تنش است. این کشور نقش بسیار کلیدی را ایفا می‌کند چرا که یکی از طرح‌هایی که می‌تواند به توافق میان ایران و ۱ + ۵ در خصوص حجم غنی‌سازی منتهی شود بحثانتقال ذخایر اورانیوم ایران به روسیه و تبدیل آن به میل سوخت هسته‌یی برای نیروگاه بوشهر است. علاوه بر روس‌ها نباید نقش اروپایی‌ها در این خصوص را هم نادیده گرفت. به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها بسیار کمتر از روسیه یا امریکا طمعی به این مذاکرات دارند و بیشتر به راه‌حلی فکر می‌کنند که بتواند به عادی سازی رابطه اقتصادی و سیاسی آنها با ایران پس از چندین سال تنش غیرضروری منتهی شود. بسیاری در کشورهای اروپایی اعتقاد دارند که در خصوص برنامه هسته‌یی ایران و تهدید آن اغراق شده است. در حال حاضر در اروپا صداهای بیشتری شنیده می‌شود که در خصوص تاسیسات هسته‌یی رژیم صهیونیستی و سیاست ابهامی که این رژیم دنبال می‌کند، سخن می‌گویند.

ایران و ۱ + ۵ از امروز کمتر از یک هفته فرصت دارند تا توافق تاریخی را رقم بزنند و در این میان وزارت امور خارجه امریکا هم اعلام کرده است که جان کری اواخر هفته به مذاکرات ایران و ۱ + ۵ خواهد پیوست. این در حالی است که خبرگزاری آسوشیتدپرس هم در گزارش خود از احتمال حضور وزرای امور خارجه ۱ + ۵ در وین برای سرعت بخشیدن به روند مذاکرات خبر داده است. وین در ۲۴ امین روز از ماه نوامبر یا به ژنو در همین تاریخ در سال ۲۰۱۳ شبیه خواهد شد و توافقنامه جامع هسته‌یی با حضور وزرای امور خارجه کشورهای حاضر در مذاکرات امضا خواهد شد یا سناریو ۱۸‌ام جولای ۲۰۱۴ در قالب جدیدی تکرار و مذاکرات تمدید خواهد شد.