توافق هسته‌ای با لابی ایرانیان مقیم آمریکا سرعت می‌گیرد

یا پیروز شدن جمهوری خواهان به معنای به بن بست رسیدن مذاکرات است؟ چطور می‌توانیم به روند توافق سرعت ببخشیم؟ اصولا موانع توافق چیست و اکنون مذاکرات در چه مرحله‌ای است؟ این‌ها سوالاتی است که این روزها برای کسانی که سیاست خارجی ایران را دنبال می‌کنند ایجاد می‌شود. شمس الدین خاروقانی سفیر پیشین ایران در آلمان به ندای ایرانیان می‌گوید: «ما به هر طریق که شده چه از طریق ایرانیان خودمان و چه از طریق مستقیم برای پایان دادن به پروژه هراس از توانایی هسته‌ای ایران باید تلاش کنیم. بنابراین پیشنهاد من همیشه این بوده که نوعی ارتباط را با جمهوری خواهان داشته باشیم تا بتوانیم به روند توافق سرعت ببخشیم» مشروح مصاحبه شمس‌الدین خاروقانی، سفیر اسبق ایران در آلمان و هلند و کاردار پیشین کشورمان در انگلستان در ذیل آمده است:

مذاکرت در عمان میان ایران و آمریکا آغاز شده است. چرا دو طرف مسقط را به عنوان محل مذاکرات انتخاب کردند؟

ابتدا باید به نقش عمان در مذاکرات از دو سال پیش اشاره کنم. ‌‌ همان طور که مذاکرات ایران و ۵ + ۱ با نقش آفرینی کشور شیخ نشین عمان و میزبانی این کشور آغاز شد، ظاهرا در این کشور هم وارد مرحله نهایی خود شده است. اینکه عمان به عنوان واسطه ایران و غرب نقش آفرینی کرده است و اکنون هم چنین نقشی دارد مسئله عجیبی نیست. به هر حال شیخ نشین عمان بر خلاف دیگر شیخ نشین‌های خلیج فارس با ایران رابطه نزدیکی داشته است. اینکه گام نهایی در مسقط برداشته می‌شود و اگر این گام به نتیجه برسد ۴۵ روز دیگر با نتیجه آن را شاهد باشیم نکته خوبی است. عمان برخلاف گذشته نقشی در مذاکرات ایفا نمی‌کند، چرا که ایران و آمریکا بدون واسطه پشت میز مذاکره قرار گرفته‌اند و این بهترین وضعیت در مناسبات دو کشور در ۳۰ و چند سال گذشته بود. بدون واسطه بودن و علنی و رسمی بودن گفت‌و‌گوها، مزیت‌های دیدار این بار ایران و آمریکا در مسقط است. دو سال پیش عمان جای خوبی برای آغاز مذاکرات دو کشور بود. امروز دیگر برای ادامه گفت‌و‌گوهای هسته‌ای ما نیاز به هیچ نوع واسطه‌ای نداریم. اتفاق خوب‌‌ همان گفت‌و‌گوهای مستقیم ایران و آمریکا در مسقط است.

مسیر مذاکرات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ اکنون در شرایطی هستیم که بشود ادعا کرد که توافق جامع صورت می‌گیرد؟

مسیر مذاکرات به جایی رسیده است که برای دو طرف نقطه بی‌بازگشت محسوب می‌شود. چراکه ناکام ماندن مذاکرات هزینه سنگینی برای دو طرف خواهد داشت. البته نقطه بی‌بازگشت بدان معنا نیست که مذاکرات را پایان یافته تلقی کنیم ویا ادعا کنیم که مذاکرات ایران و ۵ + ۱ به نتیجه رسیده است. اما مذاکره در عمان بدان معنا است که مذاکره کنندگان گام نهایی را بر می‌دارند. به تعبیر آگاهان مذاکرات در جهت به نتیجه رسیدن قرار دارد.

برخی براین باورند که انتخابات کنگره آمریکا بر روند مذاکرات تاثیر منفی می‌گذارد. به هرحال جمهوری خواهان چندان از روند مذاکرات در دولت اوباما راضی نبودند. آیا پیروزی جمهوری خواهان بر روند مذاکرات تاثیر منفی دارد؟

انتخابات کنگره آمریکا کاملا قابل پیش بینی بود. ممکن است برخی چه در ایران و چه در آمریکا فکر کنند قادر باشند جلوی مذاکرات را گرفته و آن را به شکست برسانند. این تعبیر از وضعیت مذاکرات کاملا غلط و غیر واقع بینانه است. بالاخره جمهوری خواهان به دنبال این هستند که آمریکا در مذاکرات قدم‌های مثبتی را بردارد. به تعبیری دیگر جمهوری خواهان نمی‌خواهندروابط دیپلماتیک شکل گرفته میان ایران و آمریکا در طول دو سال گذشته از میان برود.

اما اظهارات جمهوری خواهان کنگره تاکنون، این طور نشان داده که واشنگتن باید نسبت به تهران سخت گیری بیشتری داشته باشد؟

اولا ما همانطور که قبلا گفتم به نقطه بدون بازگشت رسیده‌ایم. اگر در این گفت‌و‌گو‌ها توقف و ناکامی رخ دهد، هر دو طرف متضرر خواهند شد. بنابران اصل دیپلماسی این را می‌گوید که مذاکرات ادامه پیدا می‌کند. اظهارات نمایندگان کنگره هم رقابت سیاسی در داخل آمریکا و مشکل میان دو حزب است که ناشی از نوع دیدگاه آن‌ها است. اما در کل جمهوری خواهان به دنبال بازگشت به نقطه صفر در روابط دو کشور نیستند. من تصورم بر این است که دولت آمریکا می‌تواند نسبت به قول‌هایی که به جهان و به ما داده است وفادار بماند. به تعبیر آگاهان دو طرف در ‌‌نهایت راه حلی مرضی الطرفین را خواهند گزید. انتخابات کنگره تاثیری بر سیاست کلی آمریکا در قبال ایران نخواهد داشت. اتفاقا ما باید در این وضعیت به دولت اوباما باید کمک کنیم.

ایران چطور می‌تواند به دولت اوباما کمک کند؟ لابی ایران در امریکا نزدیک به صفر است.

درست است. ما نه در واشنگتن سفارت خانه داریم و نه لابی قوی در این کشور که بتواند به سیاست ایران هراسی پایان دهد داریم. در این کشور لابی‌های ضد ایرانی و ضد مذاکرات بسیار فعال هستند. داشتن یک سفارت خانه نیمه کاره در نیویورک هم به ما این اجازه را نمی‌دهد تا لابی خوبی ایجاد کنیم تا ترس از ایران هسته‌ای را از میان برداریم. ما به هر طریق شده، چه از طریق ایرانیان خودمان و چه از طریق مستقیم برای پایان دادن به پروژه هراس از توانایی هسته‌ای ایران تلاش کنیم. بنابراین پیشنهاد من همیشه این بوده است که نوعی ارتباط را با جمهوری خواهان داشته باشیم تا بتوانیم به روند توافق سرعت ببخشیم.

در داخل ایران هم مخالفت‌هایی وجود دارد. راه کنار آمدن با مخالفان توافق نهایی چیست؟

وارد آوردن فشار به تیم هسته‌ای در داخل ایران بیش از آنکه سودی به نفع کشور داشته باشد ضرر دارد. اما دادن پیشنهاد به مذاکره کنندگان هیچ اشکالی ندارد. به طور کل انتقاد کردن خوب است، اما باید بدانیم دیپلماسی عرصه درگیری‌های جناحی نیست. مخالفان و منتقدان توافق هسته‌ای که هنوز انجام نشده است باید بدانند به مرحله برگشت ناپذیر مذارات رسیده‌ایم. بنابراین مخالفت جز آنکه ذهن تیم مذاکره کننده را به خود مشغول کند. هیچ اثری ندارد. البته گروههایی در ایران هستند که به طور جدی خواهان شکست مذاکرات هستند، دولت و تیم مذاکره کننده نباید وقت خود را با این گروه‌ها و افراد تلف کند. آنچه مهم است همراه کردن منتقدان و گوش دادن به حرف آن‌ها است.