جنازه‌ای که جیغ می‌کشد/ چه بلایی بر سر این زن آمده است؟

در سال 1935 موزه متروپولین نیویورک، سفری باستان‌شناسی را در مصر به انجام رساند. آن‌ها مقبره «سنموت» معمار و ناظر آثار سلطنتی  که عاشق ملکه «حتشپسوت» مشهور بود را در دیرالبحر در نزدیکی شهر اقصر (محل تِبای یا تبس باستان) کاوش کردند. باستان شناسان طی این کاوش، زیر مقبره سنموت، اتاق دفنی برای مادر سنموت، هات نوقر و دیگر بستگان ناشناس او پیدا کردند.

آنجا دانشمندان چیز عجیبی کشف کردند: زنی که با کلاه‌گیس سیاه و حلقه و اسکراب طلایی و نقره‌ای در تابوت چوبی قرارگرفته بود اما نه در حالت عادی؛ دهان زن کاملاً باز بود، گویا در حال جیغ زدن در تابوت گیر افتاده بود. این شواهد باعث شد که او را «زن‌ جیغ‌ زن» بنامند. اکنون 2500 سال از دفن این زن می‌گذرد و محققان از فن‌های پیشرفته‌ای استفاده کرده‌اند تا اطلاعاتی از زندگی و مرگ زن جیغ زن به دست آورند.

دکتر سحر سلیم استاد دانشگاه پس از رادیولوژی در بیمارستان کسرالعینی دانشگاه قاهره گفت:« نتایج نشان می‌دهد که زن با مواد مومیایی گران‌قیمت و وارداتی مومیایی‌شده است. این شکل مومیایی شدن و ظاهر مومیایی که به‌خوبی حفظ‌شده است با باور سنتی که عدم برداشتن اعضای داخلی بدن به معنای مومیایی شدن ضعیف است در تضاد است.»

تا سال 1998، زن جیغ در دانشکده پزشکی کسر العینی در قاهره نگهداری می‌شد؛ در دهه‌های 1920 و 1930 محققان بسیاری از مومیایی‌های سلطنتی ازجمله توت‌عنخ‌آمون را در این مکان موردمطالعه قراردادند. پس‌ازآن به درخواست وزارت آثار باستانی به موزه مصر قاهره منتقل شد و از سال 1935، تابوت و حلقه‌های مومیایی در موزه متروپولیتن نیویورک به نمایش گذاشته‌شده است.

در پژوهش اخیر، سلیم از سی‌تی‌اسکن برای تشریح مجازی مومیایی و تخمین سن او، شناسایی آسیب‌شناسی‌ها و وضعیت نگهداری او استفاده کرد. او و همکارش دکتر سامیه المرقانی از فن‌های پیشرفته‌ای مانند میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)، طیف‌سنجی تبدیل فوریه فروسرخ (FTIR) و آنالیز پراش اشعه ایکس (XRD) برای شناسایی مواد استفاده کردند.

این پژوهش‌ها نشان داد که مومیایی بعد از 2500 سال که از دفن می‌گذرد، هنوز هم در وضعیت خوبی قرار دارد. او چند دندان ندارد که احتمالاً قبل از مرگ آن‌ها را ازدست‌داده و دندان‌های دیگر شکسته شده بودند و علائم ساییدگی در آن‌ها دیده می‌شد. سلیم گفت: « ممکن است دندان‌های ازدست‌رفته در طول زندگی کشیده شده باشند. لازم به ذکر است که دندانپزشکی در مصر باستان آغاز شد و هسی ری اولین پزشک و دندان‌پزشک ثبت‌شده در جهان بود.»

سلیم از تصاویر CT دوبعدی و سه‌بعدی تخمین زد که قد زن در زمان زندگی 1.54 متر بوده است. بر اساس مورفولوژی مفصل بین دو استخوان لگن، که با افزایش سن صاف می‌شود، تصاویر سی تی تخمین زدند که او در زمان مرگ تقریباً 48 سال سن داشته است. او از آرتریت خفیف ستون فقرات رنج می‌برد که از وجود استئوفیت ها یا خارهای استخوانی روی مهره‌ها مشهود بود.

همچنین هیچ برشی بر بدن مومیایی پیدا نشد و این بااینکه مغز، دیافراگم، قلب، ریه‌ها، کبد، طحال، کلیه‌ها و روده هنوز وجود دارند، مطابقت داشت. این تعجب‌آور بود، زیرا روش کلاسیک مومیایی در پادشاهی جدید (1550-1069 قبل از میلاد) شامل برداشتن همه این اندام‌ها به‌جز قلب بود.

از طرفی تجزیه‌وتحلیل FTIR از پوست او نشان داد که زن جیغ زن با درخت عرعر و کندر مومیایی‌شده بود، مواد گران‌قیمتی که باید به ترتیب از مدیترانه شرقی و آفریقای شرقی یا جنوب عربستان به مصر وارد می‌شد. به همین ترتیب موهای طبیعی او با حنا و ارس رنگ شده بود. کلاه‌گیس بلند که از الیاف نخل خرما ساخته شده بود، بیشتر با کریستال های کوارتز، مگنتیت و آلبیت کار شده بود، احتمالاً این کار برای دادن رنگ سیاه موردعلاقه مصریان باستان بود زیرا نشان دهنده جوانی بود.

این یافته‌ها تجارت باستانی مواد مومیایی در مصر را تائید می‌کند. چراکه معبد توت‌انخ‌آمون نیز حاوی کندر و ارس بود. همچنین گفته‌شده است که کندر احتمالاً از سومالی به رهبری ملکه حتشپسوت وارد می‌شد.

اما بازهم هیچ دلیل واضحی برای مرگ زن وجود نداشت. این‌که چه چیزی باعث بازماندن دهان زن شده هنوز مشخص نیست. همچنین گران‌قیمت بودن مواد مومیایی نشان می‌دهد که بازماندن دهان زن نشان از بی‌احتیاطی مومیایی‌ کنندگان نیست و نمی‌توان گفت که آن‌ها از بستن دهان زن غفلت کردند.

سلیم فرضیه‌ای را مطرح کرد که بر اساس آن حالت جیغ مومیایی در این مطالعه می‌تواند به‌ دلیل اسپاسم جسد باشد، که به این معنی است که زن در اثر درد و رنج جان خود را ازدست‌داده است. اسپاسم جسد شکل نادری از سفتی عضلانی است که معمولاً با مرگ‌های خشونت‌آمیز تحت شرایط فیزیکی شدید و احساسات شدید همراه است. زن جیغ زن، «کپسول زمان» واقعی از نحوه مرگ و مومیایی شدن او است.