داستان عاشقانه‌ی سمی یک پروانه

از بین راه‌های بی‌شماری که گونه‌های موجود در قلمرو حیوانات برای جذب جفت استفاده می‌کنند پرندگان پرهای رنگارنگی دارند، حشرات موسیقی می‌سازند، زنبورها می‌رقصند، کرم‌های درخشان از نور استفاده می‌کنند، و بادکنک ماهی دایره‌های هندسی در بستر دریا ایجاد می‌کند، هیچ کدام به اندازه آنچه که شب‌ پره بِلا از خود نشان می‌دهد عجیب نیستند.

برگ‌ها و دانه‌های گیاه جغجغه مملو از نوع خاصی از سم با طعم تلخ است که به آلکالوئیدهای پیرولیزیدین معروف است. به طور گسترده علوفه جویان از مصرف جغجغه اجتناب می‌کنند اما این گیاه منبع غذایی مورد علاقه شب‌پره بِلا است.

این شب پره رنگارنگ نه تنها در برابر این سم که یکی از علل اصلی مرگ و میر ناشی از مسمومیت تصادفی در گاوها است، مصونیت دارد بلکه در واقع می‌تواند این سم را متابولیزه کند و از آن برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند.

شب پره‌های بِلا در بخش‌های بزرگی از شرق آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی و دریای کارائیب یافت می‌شوند و الگوهای فعالیت روزانه‌ای از خود نشان می‌دهند. بر خلاف بسیاری از گونه‌های شب زنده‌دار که برای پنهان شدن از شکارچیان به تاریکی متکی هستند، پروانه‌های بِلا عمدا حضور خود را به رخ می‌کشند.

آنها با رنگ‌های تند و درخشان مانند رنگ‌های صورتی، مرواریدی، عقیق و فلس‌های زرد گوگردی روی بال‌های خود آراسته شده‌اند و به طور قابل توجهی خودنمایی می‌کنند. آنها به راحتی توجه پرندگان و حشرات گوشتخوار را از دور به خود جلب می‌کنند. هر شکارچی که بخواهد شب پره بِلا را شکار کند، زود متوجه اشتباه خود می‌شود.

آندری سوراکوف(Andrei Sourakov)، یکی از نویسندگان این مطالعه، توضیح می‌دهد: عنکبوت‌های موزی آنها را از تارهای خود جدا می‌کنند. هنگامی آنها در تار می‌افتند، مایع کف کننده‌ای تولید می‌کنند که طعم بدی دارد و تقریبا به طور کامل از آلکالوئیدها ساخته شده است. او همچنین به این نکته اشاره می‌کند که عنکبوت‌ها و پرندگان به عنوان شکارچیان معمول شب‌پره‌ها، هر کاری می‌کنند تا از برخورد با این پروانه سمی جلوگیری کنند.

چگونه شب‌پره‌های بِلا از سم برای جذب جفت استفاده می‌کنند

هنگامی که پروانه‌های ماده بِلا آماده جفت‌گیری می‌شوند، ابری از آلکالوئیدهای هواپخش دار را منتشر می‌کنند که از گیاهانی که به عنوان یک کرم از آنها استفاده می‌کردند، به دست آورده‌اند. شب‌پره‌های نر که جذب این عطر شده‌اند، به ماده می‌رسند و در مراسمی کوتاه و در عین حال پیچیده شرکت می‌کنند.

در طول این مراسم، آنها با ظرافت سر ماده را با دو ساختار کرکی و جمع شونده شبیه به قاصدک لمس می‌کنند. هر رشته از این ساختارها حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین است.

اگر شب‌پره ماده آلکالوئید نر را از نظر کمیت و کیفیت کافی بداند، اقدام به جفت‌گیری می‌کند. پس از جفت گیری، نر ترکیبی از آلکالوئیدهای اضافی را به جا می‌گذارد. ماده از این ترکیبات استفاده می‌کند تا تخم‌های حاصل را به سم آغشته کند.

چنین محافظتی از تخم در میان حشرات غیر معمول است. این روش که در ابتدا در سال ۱۹۸۹ مشاهده شد، تنها نمونه شناخته شده شب‌ پره است که از منابع شیمیایی بدن خود برای آغشته کردن تخم‌ها به سم استفاده می‌کند.

این مطالعه در مجله PNAS منتشر شده است.