سیگار، دروازه ورودی مواد مخدر

 آمار پژوهشگران حوزه اعتیاد حاکی است کودکانی که فقط یک نخ سیگار آنهم از روی کنجکاوی  کشیده‌اند دو برابر سایر افراد احتمال دارد در نوجوانی یا جوانی سیگاری شوند. همین پژوهشگران معتقدند که سیگار نقش دروازه ورودی مواد مخدر را بازی می‌کند. این درحالی است که براساس نتایج تحقیقات صورت گرفته در 6 استان کشور، 83 درصد معتادان از سیگارکشیدن اعتیاد خود را شروع کرده اند. برای اطلاعات بیشتر با نعمت الله بابایی- پژوهشگرحوزه اعتیاد، اکرم فیضی- جرم شناس، کتایون رحمتی- روانشناس کودکان و نوجوانان، امیرحسین یاوری- مدیر کل مرکز مطالعات، تحقیقات و پژوهش ستاد مبارزه با مواد مخدر به گفت و گو نشستیم.

رابطه مستقیم بین سیگار و مصرف مواد سخت

معمولاً اعتیاد در جوانان، با یک ماده مجاز مانند سیگار آغاز می‌شود و به سمت مواد غیرمجازی همچون حشیش پیش می‌رود و در نهایت فرد به مصرف موادی با ظرفیت اعتیادآور قوی ‌تر روی می‌آورد.

نعمت الله بابایی، پژوهشگرحوزه اعتیاد با بیان این مطلب می گوید: رابطه مستقیمی بین سیگار کشیدن و مصرف مواد سخت وجود دارد. به طوری که بررسی ها حاکی از آن است که فرآیند اعتیاد در جوانان ایرانی ابتدا از ماده‌های مخدر تریاک و حشیش شروع و سپس به ماده‌های مخدر شیشه، کراک و هروئین کشیده می‌شود.

وی با بیان این که تعارف دوستان وهمسالان در شروع مصرف موادمخدرتاثیر زیادی دارد خاطر نشان می کند: طبق نتایج حاصل از تحقیقات، در بیش از 60 درصد موارد اولین مصرف مواد با تعارف دوستان و همسالان انجام می شود. به خصوص اینکه همسالان در شروع مصرف سیگار و حشیش بسیار موثرند.

به گفته بابایی قریب به اتفاق افرادی که از مواد مخدر نرم و سبک استفاده می‌کنند در آینده مصرف کننده مواد مخدر سخت خواهند بود بنابراین پیشگیری از مصرف سیگار و مواد مخدر به اصطلاح نرم، بیش از پیش ضرورت دارد.

نقش مهم والدین در بازداشتن فرزندان از اعتیاد

«با وجود آگاهی هایی که مدارس در خصوص مضر بودن مواد مخدر به کودکان ارائه می دهند، والدین باید در نظر داشته باشند که مهمترین نقش را در بازداشتن فرزندان از اعتیاد به مواد مخدر بازی می کنند. »

اکرم فیضی، جرم شناس با تاکید بر این موضوع می گوید: والدین از جمله مهمترین افرادی هستند که فرزندان از روی آنها الگو برداری می کنند و عقیده آنها در مورد مواد مخدر مستقیم بر روی فرزندان تاثیر می گذارد.

 وی به والدین پیشنهاد می دهد: زمانی که صحبت از مواد مخربی مانند الکل، تنباکو و سایر مواد مخدر به میان می آید، فرزندان باید به طور قطعی موضع والدینشان را در برابر یک چنین مسائلی بدانند. اگر در برخورد با این مسائل با قطعیت برخورد نکنید، آن ها تمایل به استفاده از آن را پیدا می کنند. به آنها بگویید که مصرف الکل، تنباکو و مواد مخدر برای آنها ممنوع است به این دلیل که شما آنها را دوست دارید و نمی خواهید که کارهای نادرست انجام دهند. تاکید کنید که این قانون را حتی اگر به خانه دوستانش بروند نیز باید رعایت کنند. مطمئنا آن ها این مسائل را جدی می گیرند و رعایت می کنند.

در اجرای قوانین مقتدر باشید

فیضی می افزاید: تحقیقات حاکی ازاین است  که  کودک وقتی در معرض استفاده از مواد مخدر قرار می گیرد، ابتدا از خود سوال می کند : "اگر من این کار را انجام دهم، والدینم چه فکری می کنند؟"

به گفته وی بسیاری از والدین قوانینی را تعیین می کنند، اما زمانی که نوبت به مرحله اجرا می رسد، قدری کوتاهی می کنند. فرزندان باید به خوبی بدانند که وقتی شما قانونی را تعیین می کنید، قدرت اجرای آن را نیز دارید. در عین حال زمانی که به قوانین احترام می گذارند، باید تشویقشان کنید و خوشحالی خود را از رعایت آن نشان دهید. به جای اینکه بر روی اشتباهاتشان تمرکز کنید، کارهایی را که به درستی انجام داده اند را بزرگ کرده و به خاطر انجام این امور از آنها قدردانی کنید.

مستقیم با فرزندان صحبت کنید

« به طور مستقیم با فرزندان در مورد مواد مخدر صحبت کنید». کتایون رحمتی، روانشناس کودکان و نوجوانان نیز با بیان این مطلب می گوید: در دنیای پیچیده و شلوغ امروزی، کمتر اتفاق می افتد که والدین وقت لازم را برای برقراری ارتباط با کودکان خود در زمینه مواد مخدر به دست آورند. ولی باید سعی کرد در برنامه های روزانه زمانی را به این موضوع اختصاص داد.

وی می افزاید: بد نیست هفته ای یک بار جلسات مربوط به خانواده را برگزار کرد. در این جلسات هرشخص باید این موقعیت را داشته باشد که آزادانه و بدون وجود هیچ گونه ترس و واهمه ای تمام نظرات و عقاید خود را بازگو کند.

استفاده به جا از لحظات عبرت آمیزی

به گفته رحمتی یکی دیگر از روش هایی که با اتکا به آن می توانید فرزند خود را از ابتلا به مواد مخدر بازدارید، استفاده بجا از لحظات عبرت آمیزی است. به طور مثال اگر با فرزندانتان از خیابان رد می شدید و عده ای از نوجوانان را در حال سیگار کشیدن و یا مشروب خوردن دیدید، به او در مورد مضرات و جنبه های منفی سیگار و الکل صحبت کنید. در کنار او به تماشای تلویزیون بنشینید و از او بخواهید که نظرش را در مورد مسائل مختلفی که در تلویزیون تماشا می کند، به شما بگوید.

این روان شناس خاطر نشان می کند: کارهایی که به طور روزانه انجام می دهید می تواند تاثیر به سزایی بر تغییر روند زندگی کودکان بگذارد. به حرف هایی که می زنند، خوب گوش دهید. زمانی که در حال صحبت کردن با شما هستند به صورتشان نگاه کرده و با آنها ارتباط چشمی برقرار کنید. مطلع باشید که روز خود را چگونه سپری کرده اند، در مدرسه چه اتفاقاتی برایشان افتاده و با دوستانشان به کجا رفته اند.

وی پیشنهاد می دهد: در وقایع مهم زندگی با فرزندان شریک باشید، به تماشای مسابقات ورزشی و نمایش های مدرسه ای شان بروید. با آنها بازی و صحبت کنید و دوستانشان را بشناسید. برای رفتارهایشان توضیح موجه بخواهید و در رعایت انضباط و آموزش آنها کاملاً ثابت قدم باشید. به آنها روحیه دهید و تشویقشان کنید. همچنین اجازه دهید که خودشان در تصمیم گیری های مهم زندگی شان نقش داشته باشند و زمانی که از عهده انجام کاری بر آمدند، از آنها تشکر و قدردانی کنید. در مورد خطرات استفاده از مواد مخرب نیز در زمان های مناسب با آنها صحبت کنید.

«زمانی که از مثال های زنده موجود در خانواده برای آنها استفاده می کنید تا به آنها نشان دهید که به چه علتی باید از مصرف اینگونه مواد پرهیز کنند، باید مراقب بوده و از لغات و عبارات درست استفاده می کنید» رحمتی با تاکید براین موضوع می گوید: اگر استفاده از مواد مخرب در خانواده به وفور یافت می شود، باید او را آگاه کنید که چه چالش هایی ممکن است در آینده زندگی برایش اتفاق بیفتد و بهتر است که از همین حالا از درگیر شدن در شرایط ناسالم پرهیز کنند.

وی می افزاید: وقتی فرزندتان از شما در مورد استفاده شخصی خودتان از الکل و مواد مخدر می پرسد، باید بدانید که چه پاسخی باید در مقابل این پرسش به او بدهید.

الگوی مصرف مواد در حال تغییر است

به گفته امیرحسین یاوری، مدیر کل مرکز مطالعات، تحقیقات و پژوهش ستاد مبارزه با مواد مخدر بر اساس تحقیقات انجام‌شده هر میزان که والدین تحصیلات بالاتری داشته باشند به دلیل عدم حضور آنها در خانه احتمال اینکه فرزندانشان در دانشگاه معتاد شوند، بیشتر است.

وی با اشاره به اینکه هزاران نفر به جرم مرتبط با مواد مخدر زندان می روند می افزاید: مصرف مواد مخدر در کشور رو به رشد و الگوی مصرف آن در حال تغییر است. همچنین سرمایه‌گذاری کشور در زمینه کاهش عرضه زیاد بوده اما هزینه‌اثربخشی آن مناسب نبوده است.