گفت‌وگوی چالشی میان نایب رئیس انجمن داروسازان و رئیس هیئت‌مدیره اسنپ‌دکتر
فروش آنلاین دارو راهکاری سریع برای ساماندهی توزیع دارو
در حالی که افزایش مبتلایان به کرونای دلتا باعث افزایش نیاز به دارو شده و بحران‌های مربوط به توزیع دارو به جایی رسیده که رئیس‌جمهور به طور سرزده به بازدید از داروخانه ۲۹ فروردین تهران رفتند، همچنان انجمن داروسازان ایران با فروش اینترنتی دارو و فعالیت پلتفرم‌هایی مانند اسنپ‌دکتر مخالفت میکند و سعی در محدود کردن فعالیت این پلتفرم‌ها با تهدید و ارعاب دارد.
در همین راستا، در برنامه «روی خط خبر» رادیو سلامت، گفت‌وگویی با موضوع فروش اینترنتی دارو و محدویت‌های قانونی موجود در این زمینه با حضور مسعود تاج‌فرد، هم‌بنیانگذار و رئیس هیئت مدیره اسنپ‌دکتر، و دکتر علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، انجام شد که در ادامه می‌توانید بخش‌هایی از آن را بخوانید.
اسنپ‌دکتر پلتفرم واسط است نه فروشنده
در این جلسه دکتر علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، به اخطارهایی که اخیرا برای داروخانه ها در زمینه‌ی همکاری با اسنپ‌دکتر ارسال شده اشاره کرد و گفت: «ضابطه‌ای تحت عنوان فروش اینترنتی اقلام دارویی توسط داروخانه‌ها وجود دارد که از سوی سازمان غذا و دارو به عنوان متولی اصلی نظام دارویی کشور نوشته شده است. بر اساس این قانون، از پنج گروه کالایی که در داروخانه‌ها فروخته میشوند، یعنی داروها، فراوردههای بهداشتی و آرایشی، مکملهای غذایی، فرآورده های طبیعی و لوازم پزشکی مصرفی فقط داروها اجازه‌ی فروش اینترنتی ندارند.
از بین این کالاها، مکملهای غذایی و فراوردههای طبیعی صرفا می‌توانند از طریق خود داروخانه به صورت اینترنتی به فروش برسند. اما لوازم پزشکی یا لوازم آرایشی و بهداشتی از سوی پلتفرم‌ها هم قابل فروش هستند. برخی از داروخانه ها هم برای فروش این اقلام از پلتفرم ها استفاده میکنند. اما فروش اینترنتی دارو بر اساس قانون «توسعه تجارت الکترونیک» و قانون «مقررات امور پزشکی، خوردنی و آشامیدنی» مجاز نیست.
در ضابطه‌ای که سال ۹۷ در سازمان غذا و دارو نوشته شده هم فروش واسطه‌‌ای دارو غیرمجاز شناخته شده است. فروش داروهای OTC (داروهای بدون نسخه) و مکملهای غذایی در مارکتپلیسها و پلتفرم‌ها هم مورد قبول نیست. دلیل وجود این قانون این است که نگهداری و ارسال مکمل های غذایی تابع شرایط داروییست و مکملهای غذایی به عنوان دارو طبقهبندی شده‌اند. به همین دلیل ما از داروخانه ها تقاضا کرده‌ایم که برای فروش دارو با پلتفرم‌ها همکاری نکنند، چون ممکن است مشکلات قانونی برای آنها پیش بیاید.»
مسعود تاج‌فرد، هم‌بنیانگذار و رئیس هیات مدیره اسنپ‌دکتر، با اشاره به نقش تسهیلگری اسنپ‌دکتر در زمینه تامین آنلاین دارو و چگونگی عملکرد پلتفرم اسنپ‌دکتر، نظری متفاوت را ارائه کرد و گفت: «ما در پلتفرم اسنپ‌دکتر کالایی را به صورت مستقیم نمی‌فروشیم. اگر به اپلیکیشن اسنپ‌دکتر سر بزنید، میبینید که نه دارویی تبلیغ و معرفی میشود و نه دارویی به صورت مستقیم به فروش می‌رسد. ما به عنوان پلتفرم کاربران را به داروخانه ها متصل و فرایند تهیه‌ی دارو را تسهیل میکنیم. بنابراین همه‌ی اقدامات توسط خود داروخانه انجام میشود. نسخه توسط اپلیکیشن اسنپ‌دکتر برای داروخانه ارسال میشود، مسئول فنی داروخانه بر اساس صلاحدید خودش و ضوابط و آییننامههای داخلی داروخانه‌ها عمل و دارو را برای کاربر تامین میکند. بنابراین ما فروشنده نیستیم، نه دارویی را می‌خریم و نه می‌فروشیم و پلتفرم واسط هستیم. بر اساس قانون نظام صنفی ما به عنوان پلتفرمی که در فضای مجازی و اینترنتی فعالیت میکنیم، باید مجوز خودمان را از اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی بگیریم و دارای چنین مجوزی هستیم. مجوز ما در رسته خدمات سلامت است و طبق قانون نظام صنفی در این زمینه مجاز به فعالیت هستیم.»
شیوه همکاری اسنپ با داروخانه‌ها
تاج‌فرد درباره چگونگی نظارت بر عملکرد پلتفرم اسنپ‌دکتر هم گفت: «درباره پلتفرم‌ها نظارت در دو بُعد انجام میشود، یکی نظارتی است که اتحادیه‌ی کسب و کارهای اینترنتی و وزارت صنعت و معدن بر ما دارد. بُعد دیگر نظارتی است که بر تامین‌کنندگان ما (که داروخانه‌ها هستند) صورت می‌گیرد. این داروخانه‌ها همه مجوز فعالیت دارند و سازمان غذا و دارو بر آنها نظارت میکند.»
او همچنین درباره‌ی شیوه همکاری اسنپ با داروخانه‌ها عنوان کرد: «ما با همه داروخانه‌هایی که دارای مجوز فعال هستند و محل کسب آنها باز است، همکاری میکنیم. با آنها قرارداد شفافی می‌‌بندیم که در این قرارداد حدود مسئولیتها و محدودیتهای داروخانه‌ها مشخص است. در این بین فرایند تامین دارو را تسهیل میکنیم؛ در واقع نسخهی کاربر را برای داروخانه ارسال میکنیم، داروخانه بابت نسخه قیمت می‌دهد و ما هزینه را از کاربر دریافت و به داروخانه پرداخت میکنیم. کاربر علاوه بر هزینه اقلام دارویی، هزینه پیک هم پرداخت میکند که از هزینه واقعی پیک کمتر است. در حال حاضر هزینه‌ی ارسال دارو در تهران ۱۰هزار تومان است.»
تبعات سنگین برای داروخانه‌ها
دکتر فاطمی همچنین اخطارها و تهدیداتی که از سوی سازمان غذا و دارو برای قطع همکاری داروخانه‌ها با پلتفرم‌ها ارسال شده را تایید کرد و در این باره گفت: «آقای تاج‌فرد به درستی گفتند که در حال حاضر با داروخانه هایی همکاری میکنند که دارای مجوز فروش اینترنتی هستند، اما در فروش اینترنتی داروخانه‌ها، دارو استثنا شده و اگر داروخانه‌ای از این امر تخلف کند، به کمیسیون ماده ۲۰ و کمیسیون ماده ۱۱ برای تخلفات ارجاع داده میشود تا مجوزش باطل شود. این تخلف تبعات بسیار سنگینی برای داروخانه‌ها به همراه دارد. الان تماسی که از این پلتفرم‌ها و مشخصا از سوی اسنپ‌دکتر با داروخانه‌ها گرفته میشود، به نوعی تشویق آنها به تخلف است. من کاری ندارم که منطق و ماهیت این تخلف درست یا غلط است. هرچند که شخصا معتقدم که دارو کالایی معمولی نیست که از سوی واسطههای اینترنتی فروخته شود. اما موضوع این است که این ارتباطات، ارتباطات نادرستی است. بعضی از مسئولان اسنپ مصاحبه کرده بودند که ما کار خود را انجام می‌دهیم و قانون بعدا به تبع ما می‌آید. من این موضوع را به این تشبیه می‌کنم که در خیلی از کشورها ماریجوانا آزاد شده و رسما به فروش می‌رسد. آیا درست است در ایران کسی بگوید من فروش این موادمخدر را شروع می‌کنم و بعد قانون به تبع آن اصلاح میشود؟»
مدیرعامل اسنپ‌دکتر در پاسخ به دغدغه‌های مطرح‌شده به نقشی که اسنپ‌دکتر در قطع زنجیره‌ی کرونا داشته است، اشاره کرد: «اسنپ‌دکتر در این شرایط همه‌گیری کرونا که داروخانه‌ها به عنوان دومین محل پرخطر از نظر انتشار ویروس کرونا مطرح هستند، خدمتی را ارائه می‌دهد که به مردم کمک میکند برای تامین دارو نیاز به خروج از منزل نداشته باشند. در این شرایط که کمبود دارو وجود دارد، اسنپ‌دکتر کمک کرده افراد برای تامین اقلام دارویی نیاز به مراجعه مکرر به داروخانههای مختلف نداشته باشند و به گسترده شدن زنجیره‌ی کرونا دامن نزنند و ما به این کار افتخار میکنیم. از این جهت مقایسه فعالیت ما با فروش ماریجوانا اصلا مقایسه‌ی درستی نیست.»
تاج‌فرد همچنین درباره‌ی شیوه احراز هویت پزشکانی که در اسنپ‌دکتر مشاوره پزشکی ارائه می‌‌دهند هم توضیح داد و گفت: «همه‌ی پزشکانی که با اسنپ‌دکتر همکاری میکنند، از سازمان نظام پزشکی مجوز دارند و ما مدارک پزشکان را بررسی میکنیم و به کاربرانی که از این خدمات استفاده میکنند این اطمینان را می‌دهیم که این پزشکان از فیلترهای مختلف عبور کرده‌اند.»
تجربه‌های مشابه در دنیا
نایب رئیس انجمن داروسازان ایران درباره‌ی تناقض بین ناگزیر بودن استفاده از تکنولوژی در زندگی مدرن امروز و وجود محدودیت‌ها برای پلتفرم‌ها در زمینه‌ی تامین دارو به وجود تجربه‌های مشابه در دنیا گفت: «در حال حاضر در بسیاری از کشورها چنین سیستم‌هایی برای ارائه‌ی خدمات پزشکی، کالاهای سلامت و دارو وجود دارد و بسیاری از پزشکان در کشور هم به ارائه‌ی خدمات غیر حضوری اقدام میکنند. در بحث تله‌مدیسن و تله‌فارمسی در سازمان غذا و دارو ضوابطی نوشته شده و طرح تله‌فارمسی در استان کرمانشاه به صورت پایلوت از طریق سامانه‌ی سیب انجام شده است. بخش معاونت درمان وزارت بهداشت هم بحث تله‌مدیسن را انجام داده است. اگر زیرساخت‌های لازم ایجاد شود، این فعالیت‌ها مانعی ندارند و پزشکان و داروخانه‌ها هم می‌توانند خدمات آنلاین ارائه دهند. اما اینکه ما به دارو به عنوان کالایی معمولی نگاه کنیم و دارو را پشت اسنپباکس قرار داده و در سرما و گرما انتقال دهیم درست نیست؛ دارو پیتزا و کالای سوپرمارکتی نیست. ما تا زمانی که ضابطه و قانونی در این زمینه وضع نشود و زیرساخت‌های لازم برای فعالیت داروخانه‌ها ایجاد نشود، فعالیت پلتفرم‌ها را تایید نمیکنیم. ما از طریق سازمان غذا و دارو اقدام قانونی کرده و به داروخانه‌ها اعلام کرده‌ایم که هر داروخانه‌ای که با این پلتفرم‌ها همکاری کند، به کمیسیون تخلفات می‌رود و لغو مجوز میشود.»
هم‌بنیانگذار اسنپ‌دکتر در زمینه‌ی شرایط حمل دارو از طریق اسنپ‌دکتر گفت: «ما تشخیص همه‌ی این نکات را به عهده‌ی مسئول فنی داروخانه قرار داده‌ایم. اگر مسئول فنی داروخانه تشخیص بدهد دارویی نباید به صورت عادی حمل شود، اجازه خروج دارو از داروخانه داده نمی‌شود. برای مثال بعضی از داروها نیاز به شرایط حمل و نگهداری خاص و یا زنجیره‌ی سرد دارند و این داروها ارسال نمی‌شوند. ما از کل درخواست‌هایی که برای اسنپ‌دکتر ارسال میشود، حدود ۵۰درصد را می‌پذیریم و ۵۰درصد را به دلیل وجود همین خطرات به کاربر تحویل نمیدهیم و به او اعلام میکنیم دارو را باید از داروخانه حضوری تحویل بگیرد.
بنابراین به این مسائل فکر شده، اما خواهش من از آقای دکتر فاطمی، سازمان غذا و دارو و بقیه کارشناسان این است که به جای مخالفت با ما بیایند و کمک کنند تا این زیرساخت‌هایی که خود دکتر فاطمی به آنها اشاره کردند به کمک بخش خصوصی سریعتر فراهم شود. ما از همکاری با سازمانها استقبال میکنیم و چندین بار هم از خود دکتر فاطمی و دوستان در سازمان غذا و دارو درخواست کردیم که زمینه همکاری ایجاد شود و ما کمک میکنیم که مسائل دیده و حل شوند.»
با توجه به موج پنجم کرونا، افزایش شدید آمار ابتلا و بستری در بیمارستان‌ها و شلوغی بیش از حد داروخانه‌ها به نظر می‌رسد پلتفرم‌های فروش و ارسال دارو می‌توانند نقش مهمی در کاهش مشکلات مردم و کاهش خطر ابتلا به کرونا در محیط داروخانه داشته باشند. در این بین از سازمان‌های دولتی و نظارتی توقع می‌رود تا با حمایت از این سازوکارهای نوین در حفظ سلامت و آسایش بیماران قدم‌های موثری بردارند و به جای سنگ‌اندازی در این شرایط دشوار از برداشتن موانع صحبت شود.
