تیراندازی به نان

مهدیه بهارمست- کولبری دیگر در راه لقمه‌ای نان جانش را فدای خانواده‌اش کرد. طبق بررسی‌های ما، سال گذشته نزدیک به ۷۰ کولبر در اثر تیراندازی، سرما و سقوط از ارتفاعات کوه‌ها زخمی و کشته شدند. البته از ماه گذشته تاکنون شش کولبر کشته و ۱۴ کولبر دیگر زخمی شده‌اند. بنا بر این گزارش، در این میان پنج نفر از کولبران با شلیک مستقیم ماموران مرزبانی کشته و ۱۱ نفر از آنان زخمی شده‌اند. همچنین یک کولبر بر اثر حوادث طبیعی کشته و سه کولبر نیز زخمی شده‌اند. در روزهای پنجشنبه و جمعه هفته گذشته، رضا پوراسماعیل در مرزهای چالدران و وزیر محمدی در ارتفاعات مرزی شهر نوسود با شلیک نیروهای مرزبانی جان باختند. در همین راستا گروهی از کاربران توئیتر در دو روز گذشته با هشتگ کولبر نکشید به شلیک ماموران به کولبران اعتراض کردند.
چندی پیش عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده سابق نقده و اشنویه در مجلس در حساب کاربری توئیتر خود از راه‌های مقابله با پدیده کولبری نوشت: «راه‌حل، مقابله با کولبری است نه کولبران: توزیع عادلانه قدرت و ثروت در کشور، تبعیض مثبت برای آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان‌و‌بلوچستان، غیرامنیتی و تجاری کردن مرزهای این استان‌ها، سرمایه‌گذاری در استان‌های مرزی بر اساس ظرفیت آنها و حذف نگاه غیرخودی به اقوام، مذاهب و ادیان در این استان‌هاست.»
همچنین هفته پیش اعلام شد ۱۰ نفر از شرکت‌کنندگان تجمع مسالمت‌آمیز در بانه که به خاطر اعتراض به کشتن کولبران به دست ماموران مرزی شرکت کرده بودند مجموعا به ٣٠ ماه زندان، ۲۵۰ ضربه شلاق و پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان جریمه محکوم شدند.
نماینده مردم پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی سال گذشته از طرح ممنوعیت شلیک مستقیم به کولبران به صورت دو فوریت خبر داده بود. به گفته رسول خضری، متن طرح دوفوریتی الحاق یک تبصره به ماده ۳ قانون به کارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح در موارد ضروری به شرح زیر است:
ماده واحده- یک تبصره به عنوان تبصره ۳ به ماده ۳ به قانون به کارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح در موارد ضروری الحاق می‌شود: جز در مورد بندهای یک، دو، چهار و هفت این ماده (برای دفاع از خود در برابر کسی که با سلاح سرد یا گرم به آنان حمله کند، برای دفاع از خود در برابر یک یا چند نفر که بدون سلاح حمله می‌آورند ولی اوضاع و احوال طوری باشد که بدون به کارگیری سلاح مدافعه شخصی امکان نداشته باشد، برای دستگیری سارق و قاطع‌الطریق و کسی که اقدام به ترور یا تخریب یا انفجار کرده و در حال فرار است و برای حفظ سلاحی که جهت انجام ماموریت در اختیار آنان است) مامورین انتظامی حق شلیک مستقیم به کولبران را ندارند.
نباید به کولبران شلیک کرد
در همین رابطه رسول خضری، نماینده سابق مردم پیرانشهر در واکنش به کشته شدن یک کولبر بر اثر شلیک مستقیم گلوله به «جهان‌صنعت» گفت: کولبران تحت عناوین مختلف در مرزها به دلیل اصابت گلوله جان‌شان را از دست می‌دهند و خانواده‌هایشان بی‌سرپرست می‌شوند، باید هنگ مرزی و نیروی انتظامی در صورت مشکوک شدن به فردی او را بازداشت کرده تا به وضعیتش در دادگاه صالحه پرداخته شود و حکم صادر شود نه اینکه هنگ مرزی به دلیل مشکوک شدن به فردی به او تیراندازی کند.خضری اظهار کرد: کولبران ناچار به حمل اجناس برای کسب درآمد آن هم در محیط‌های کوهستانی و پرخطر هستند و به دلیل نبود کارگاه‌ها، کارخانجات و زیرساخت‌های اشتغالزا آنها ناچارند بار سنگینی را از کوه‌های صعب‌العبور هنگام بارندگی و شرایط نامساعد جوی به دوش بکشند. وی با بیان اینکه کولبری بر اساس آمار تنها نیم تا یک درصد واردات غیرمجاز را تشکیل می‌دهد، اضافه کرد: سال‌هاست در مناطق مرزی تعدادی از کولبران به خاطر سرمازدگی، ریزش بهمن یا تیراندازی ماموران نظامی و انتظامی کشته یا زخمی می‌شوند. ایجاد اشتغال و حمایت از خانواده‌های فقیر مرزنشین مهم‌ترین راهکار برای مبارزه با پدیده کولبری است. اشتغال این خانواده‌ها با هزینه کم تامین خواهد شد. آنها برای حداقل معاش خود کار می‌کنند. درآمدشان هم در نهایت تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است که بسیار ناچیز است. مجلس باید اعتباراتی در قانون بودجه برای حذف و کاهش پدیده کولبری در نظر بگیرد و طی دو تا سه ماه بعد دولت برنامه‌ای تدوین شود و بعد اقداماتی برای اشتغالزایی آنان فراهم کرد. حمایت‌های درمانی، معیشتی، تحصیلی و مسکن برای این خانواده‌ها باید وجود داشته باشد اما گام اول این است که بودجه‌ای برای این مساله در نظر گرفته شود. این نماینده در پاسخ به اینکه طرح دوفوریتی در مورد ممنوعیت شلیک مستقیم به کولبران به کجا رسیده، گفت: به منظور جلوگیری از کشته و زخمی شدن آنها برای تامین معیشت حداقلی خانواده و به منظور پیشگیری از تیراندازی غیرضرور طرحی را با قید دو فوریت تهیه کرده بودیم که در نوبت بررسی طرح‌های دوفوریتی در مجلس قرار داشت. با رایزنی صورت گرفته با برخی از همکاران مقرر شد این طرح دوفوریتی در دستور کار مجلس قرار گیرد. اما با پایان مجلس دهم این طرح هم فراموشی سپرده شده است.
موضع در خصوص رعایت حقوق کولبران
رهبر معظم انقلاب در مورد کولبران می‌فرمایند: «منظور از مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با کولبرهای ضعیفی که در برخی مناطق اجناس کوچک را وارد می‌کنند، نیست، بلکه منظور قاچاقچیان بزرگی است که با ده‌ها و صدها کانتینر، اجناس قاچاق وارد کشور می‌کنند.»
آمار تلخ کولبران
هیچ‌گاه آما رسمی از تعداد کولبران کشته شده در رسانه‌های رسمی منتشر نشده، تنها کمپین بین‌المللی حقوق بشر در سال ۱۳۹۱ در گزارشی اعلام کرده بود که در فاصله یک‌سال ۷۴ مورد مرگ و ۷۶ مورد مجروحیت در میان کولبرها مشاهده شده است. این نهاد در سال ۱۳۹۵ آمار کولبران کشته شده از زمان روی کار آمدن دولت حسن روحانی را نیز ۲۱۲ نفر عنوان کرد. همچنین این سازمان آمار مرگ‌و‌میر کولبران در سال ۱۳۹۸ از ابتدای آذرماه تا پایان همین ماه را در مناطق مرزی کردستان شش نفر اعلام کرد.
خبرگزاری ایرنا در سال ۹۵ در گزارشی آمار کولبران موجود در کردستان و آذربایجان‌غربی و سیستان‌و‌بلوچستان را ۴۰ هزار نفر اعلام کرد. کردستان محل سکونت اکثریت این کولبران است و درآمد سرانه در این استان حدود ۴۶/۴ درصد درآمد سرانه میانگین کشوری است. در سال ۱۳۹۳ سهم کردستان از تولید ناخالص داخلی ۹۵/۰ و به عبارت دیگر کمتر از یک‌صدم بوده و رتبه این استان از این نظر در کل کشور ۲۳ برآورد می‌شود.
علاوه بر کولبران حیواناتی که در حمل کالا در مرزها به کار گرفته می‌شوند نیز در امان نیستند؛ در ۱۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۷، انتشار فیلمی در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر کشتار نزدیک به ۹۰ اسب باربر در جنگل‌های امیرآباد شهرستان اشنویه واکنش‌های مختلفی را ازسوی کاربران در فضای مجازی به‌دنبال داشته است.
عبدالکریم حسین‌زاده، عضو مجمع نمایندگان استان کردستان در واکنش به این اتفاق در توئیتر خود نوشت: «مسوولان باید هر چه سریع‌تر از کشتن اسب‌های کولبران دست‌بردارند.» وی همچنین در مصاحبه با روزنامه شرق گفت: «حتی اگر مساله ما برخورد با قاچاق هم باشد، نباید اسب‌کشی وسط بیاید. این اتفاق چه از منظر روانی، چه از منظر اخلاقی و چه از منظر امنیتی مردود است.»
اما اسعد خضری، فرماندار اشنویه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری ایرنا با تکذیب این ماجرا و با اشاره به اینکه اسب‌های کشته شده به قاچاقچیان تعلق دارد، گفت: «قاچاقچیان در برخی از مناطق کوهستانی این شهرستان با به کارگیری افراد غیربومی به دنبال سودجویی هستند.»
کولبری نمادی است از بیکاری و رنج بشر در میان کوه‌های اورامان؛ سایه مرگ، گام به گام در تعقیب آنهاست؛ کسانی که به غفلتی یا شلیک مستقیم نیرو‌های مرزبانی، یا جان از کف داده یا قطعه‌ای از تن خود را از دست می‌دهند. افسوس که ما نمی‌دانیم غم نان در سفره خالی چیست؟ نمی‌دانیم سرمای تا مغز استخوان‌سوز کوه‌های مرز چه برسرشان می‌آورد؟ چه می‌دانیم خطر افتادن از صخره و راه‌های کوهستانی به چه معناست؟ چه می‌دانیم هربار رفتن و برگشتن، یعنی مصون ماندن از شلیک گلوله، از پرت شدن، از سرما، از نرفتن روی مین و غرق شدن در رودخانه؛ و چه می‌دانیم کولبری و بار ده‌ها کیلویی بر پشت حمل کردن برای تنها چند هزار تومان، یعنی چی؟