جلد هفتم نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی منتشر شد

مرکز اسناد انقلاب اسلامی تاکنون شش جلد از مجموعه نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی را منتشر کرده و اینک هفتمین کتاب مجموعه‌ی مذکور شامل شش مقاله در نقد شش کتاب مربوط به حوزه‌ی انقلاب اسلامی، منتشر شده است.

به گزارش ایلنا؛ اولین مقاله، نقد کتاب «مقاومت شکننده» تألیف جان فوران به قلم میرحواس احمدزاده است. کتاب مقاومت شکننده به تعبیر خود فوران، با هدف «تفسیر تئوریک مجدد جامعه‌ی­ ایران و تجربه­‌اش در قلمرو تغییر اجتماعی» تألیف شده است. به این منظور، وی با بهره‌­مندی از تسلط کافی بر نظریه‌های جامعه­­‌شناسی توسعه و تغییرات اجتماعی، به ارزیابی نظریاتی پرداخته است که تحول اجتماعی را خاصه در کشورهایی با موقعیت ایران از منظر ساختارهای اقتصادی و جایگاه بین­المللی، تفسیر می‌­کنند. او برای رسیدن به یک چارچوب تئوریک نرمش پذیر‌تر و گسترده‌تر برای مطالعه‌ی تحولات ایران، به بررسی و نقد نحله‌های گوناگون مکاتب جامعه‌شناسی توسعه و تحول اجتماعی می‌پردازد و در ‌‌نهایت اظهار می‌نماید که یک نظریه‌ی توسعه‌ی جهانی و دگرگونی اجتماعی، قادر به تبیین کامل موضوع نیست. فوران معتقد است که کار نظری(تئوریک) باید از مطالعه‌ی موارد خاص الهام گیرد و پیش برود؛ موارد خاصی که نباید در این یا آن چشم‌انداز محدود شوند، لذا برای نیل به این منظور فوران با روش مقایسه‌ای تاریخی اقدام به ارائه‌ی الگویی پیچیده علّی و تصادفی می‌کند که عواملی چون نظام جهانی، وجوه تولید، وضعیت‌های وابستگی، ماهیت دولت و فرهنگ‌های سیاسی مخالف دولت را دربرمی‌گیرد. بدیهی است که پرداختن به یک برش تاریخی پانصد ساله از تاریخ ایران منشأ بسیاری از نواقص کار او شده است که در این مقاله به تفصیل به نقد آن پرداخته شده است.

نقد کتاب «در عرصه‌ی اصلاحات و نوگرایی دینی» اثر عبدالعلی بازرگان دومین مقاله‌ی مجموعه‌ی پیش روست که توسط یوسف شیرمحمدی نوشته شده است. بسیاری از بخش‌های کتاب، با دیدگاه­های اکثریت عالمان شیعی همسانی دارد. از قبیل دفاع نویسنده از منشأ غیر بشری وحی، اهمیت دادن به جایگاه قرآن با وجود پیشرفت علم، پاسخ به شبهاتی پیرامون جایگاه زن در قرآن، نفی اتهام کسانی که اسلام را دین شمشیر و خشونت‌طلب می‌انگارند و… اما برخی نظرات آنها گاه دچار انحراف‌هایی می‌شود که می‌تواند به استحالهی دین منجر شود. این موارد در این مقاله به صورت مستند مورد بحثقرار گرفته است.

نقد کتاب «مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران» نوشته‌ی محمدعلی همایون کاتوزیان، سومین مقاله‌ی این مجموعه است که توسط خدابخش عمادی انجام گرفته است.

اولین محور نقد ناقد، موضوع اختلاف بین مصدق و آیتالله کاشانی است که نویسنده تلاش می‌کند شکست نهضت ملی شدن نفت را به دین و علما و به ویژه آیت‌الله کاشانی نسبت دهد. محورهای دیگر نقد عبارتاند از: نادیده گرفتن نقش علما در جریان نهضت ملی شدن نفت، مصدق‌گرایی، عدم توضیح روشن دربارهی مفهوم ایرانیت و اسلامیت در اندیشه‌ی مصدق، متهم کردن علما به فشار بر مصدق برای نپذیرفتن پیشنهادهای آمریکا، انگلیس و بانک جهانی در مورد نفت و تقلیلگرایی، که همه‌ی این محور‌ها در این مقاله به صورت مستند مورد نقد قرار گرفته است.

در چهارمین مقاله‌ی مجموعه‌، نقد خاطرات علی امینی توسط جواد عربانی انجام شده است. علی امینی از رجال مهم ایران معاصر است که خاطراتش توسط مرکز مطالعات خاورمیانهی دانشگاه هاروارد به چاپ رسیده است. این خاطرات حاصل شش ساعت مصاحبه‌ی حبیب لاجوردی با علی امینی است که در قالب طرح تاریخ شفاهی ایران به انجام رسیده است و در آن علی امینی، به بیان خاطرات خود از زندگی شخصی و نیز سیر فعالیتهای اداری خود تا نخست وزیری و تحولات بعد از آن پرداخته است.

وی از شخصیتهایی بود که به استراتژی ماندن در قدرت معتقد بود و در این جهت با شخصیتهای سیاسی چون شاه، آیتالله کاشانی، محمد مصدق و… و نیز دولتمردان خارجی از جمله آمریکایی ارتباط داشت و از این ناحیه در مظان اتهام‌های عدیده‌ای است و در بعضی موارد جهت تبرئه‌ی خود دچار لغزش‌هایی شده است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

پنجمین مقاله از مقالات این مجلد، به نقد و بررسی کتاب «کنفدراسیون: تاریخ جنبش دانشجویان ایرانی در خارج از کشور ۵۷-۱۳۳۲» نوشته‌ی افشین متین اختصاص یافته که توسط داود قاسمپور انجام شده است. کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی اتحادیهی ملی(معروف به کنفدراسیون)، تشکلی دانشجویی بود که در فروردین ۱۳۳۹ش و با اجتماع نمایندگان سازمانهای دانشجویی ایرانی در فرانسه، آلمان و بریتانیا و از ادغام سازمانهای مزبور در هایدلبرگ، آلمان غربی تأسیس شد. فعالیتهای این تشکل دانشجویی محور این کتاب می‌باشد و در کنار آن، تحولات تاریخی ایران به‌عنوان بستر بحث، مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده در روایت تاریخ کنفدراسیون، متأثر از گفتمان مسلط در درون کنفدراسیون - انحصار مبارزات جنبش دانشجویی خارج از کشور در کنفدراسیون - است که با پذیرش این گفتمان، دچار برخی تناقض­‌ها شده است و در تحلیل‌های خود در بعضی موارد به خطا رفته است که در این مقاله به آن و موارد دیگر پرداخته‌ایم.

آخرین مقاله‌ این مجموعه، نقد کتاب «فراز و فرود دودمان پهلوی» نوشتهی جهانگیر آموزگار برادر جمشید آموزگار نخستوزیر رژیم شاه در فاصله‌ی میان تیر ۱۳۵۶ تا مرداد ۱۳۵۷ است که توسط امین کیایی‌نژاد نوشته شده است. نویسنده در این کتاب درصدد تبیین انقلاب اسلامی و پاسخ به شبهاتی که به نظرش در مورد انقلاب اسلامی وجود دارد، برمی‌آید ولی به جای تبیین آن، در جای‌جای کتاب سعی دارد توجیه کند که سقوط رژیم پهلوی ضربات جبران‌ناپذیری به مردم ایران وارد کرد. همچنین به دلیل حب و بغض‌هایی که نسبت به انقلاب اسلامی و بالاخص جناح مذهبی طرفدار امام خمینی داشته است، روی­ کار آمدن طیف مذهبی پس از انقلاب را یک رویداد غیرمنتظره و پیشبین‌یناپذیر تلقی می‌کند. در مجموع جانبداری او از رژیم پهلوی و احساس تأسف از سقوط شاه و نیز حب و بغضهای نویسنده نسبت به انقلاب اسلامی باعثعدم رعایت بی‌طرفی علمی شده و کتاب را از حالت یک اثر علمی خارج کرده است.

بی‌توجهی به برخی از عوامل مهم تأثیرگذار بر انقلاب اسلامی، عدم رعایت بی‌طرفی در تحلیل انقلاب اسلامی، تأکید بیش از حد بر نقش توسعه‌ی نامتوازن در وقوع انقلاب اسلامی، داده‌های تاریخی اشتباه و خلاف واقع، عدم تشخیص تمایز اصلی انقلاب اسلامی با سایر انقلاب‌ها، توهین به شخصیتهای انقلابی مذهبی، عدم توجه به اتفاق‌های بعد از انقلاب اسلامی و ادعاهای بدون مدرک از محورهای نقد این کتاب می‌باشد.

این کتاب در شمارگان ۱۰۰۰نسخه و ۱۹۰صفحه و به قیمت ۶۰.۰۰۰ ریال رونه بازار نشر شده است.