چرا مردم ما کتاب نمی‌خوانند؟! / ۱ /
شهلا لاهیجی: مسئولان فرهنگی ما می‌ترسند
تیراژ متوسط کتاب در کشور ۵۲۰ نسخه است. اگر این موضوع در دنیا پخش شود؛ آبرویمان می‌رود / انبارهای کتابخانه‌ها پر از کتاب‌های ناخواندنی هستند / در سانسور به کج‌راهه می‌رویم. هیچ جای دنیا با بند و محصور کردن نتوانسته‌اند جلوی حرکتی را بگیرند.
فروش کتاب در جامعهٔ کنونی کشور با سرانهٔ مطالعهٔ ناچیز معضلی است که ناشران همواره با آن درگیر بوده‌اند. در این بین گاه ناشرانی با ایده‌های ابتکاری در این حوزه سعی در افزایش درصد فروش محصولات فرهنگی خود داشته‌اند. طرح‌هایی که به کمک فروش آمده. راهکارهایی مانند استفاده از فروش اینترنتی، پیامکی و پستی که امروز جایگزین ایده‌های غیرمعمولی چون نذر کتاب و فروش کیلویی در گذشته شده‌اند. اما احتمالا هنوز این راهکارها پاسخگوی دغدغه‌ی فروش و جذب مخاطب بیشتر نبوده که بحران کتابخوانی در سال‌های اخیر شدت گرفته است. بسیاری از کتابفروشان و ناشران امروز بر این اعتقادند که باید هنوز راه‌های ابتکاری جدید را جستجو کرد.
شهلا لاهیجی، مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، ایده‌های ابتکاری بکار گرفته تا امروز را از سر استیصال دانست. وی افزود: هرچیزی که به حراج گذاشته شود به این معنی است که حرمت ندارد. درصورتیکه برای افزایش فروش باید کیفیت محصول را افزایش داد تا در بازار رقابتی موفق بود.
لاهیجی به تنزل سلیقه‌ی عمومی در حوزه‌ی کتاب اشاره کرد و به خبرنگار ایلنا گفت: وضعیت کتاب در زمینه‌های علوم انسانی و ادبیات در سال‌های اول انقلاب را با اوضاع الآن مقایسه کنید؛ اصلا قابل مقایسه نیست.
وی عمده مشکل نشر را در حوزه‌ی پخش دانست و افزود: ۱۱هزار ناشر داریم با تنها ۳هزار تیراژ. وزارتخانه بیش از حد مجوز صادر کرده است و جالب است که تنها صنفی که حق دادن مجوز کسب به اعضایش را ندارد؛ اتحادیه ناشران و کتابفروشان است و این مجوز بعد از گذر از بازرسی قدرتمند داده می‌شود.
مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان با اشاره به اینکه در تمام کشورهای دنیا؛ بودجه کتابخانه‌های عمومی توسط شهرداری تامین می‌شود، گفت: شهرداری چند مجله دارد؟ چند کتاب سالانه چاپ و منتشر می‌کند؟ آیا این مجلات و کتاب‌ها خواننده دارند؟ از طرفی مشکلاتی را برای ناشران به وجود می‌آورند. برای مثال کارمندان شهرداری منطقه ۱۱ با زورگویی وارد دفتر من می‌شوند، همه جا را به هم می‌ریزند و می‌شکنند و آخر سوال می‌کنند که اینجا کتاب دارید؟ و سرانجام به جرم اینکه کتاب در دفتر انتشاراتی وجود دارد؛ آن را مهروموم می‌کنند.
وی با بیان اینکه هنوز کتاب خوب فروش می‌رود، به کاربری فرهنگسرا‌ها اشاره کرد و افزود: فرهنگسرا‌ها برای چه وجود دارند؟ تنها برای عدهٔ خاص در زمان خاص کاربری دارد. یک مورد عجیب و غریب‌تر بسته بودن کتابخانهٔ ملی روی افراد زیر لیسانس است. از یک طرف ناشر را محکوم به تبلیغ و توزیع نامطلوب کتاب می‌کنند و از طرفی در کتابخانهٔ ملی را روی برخی افراد می‌بندند. این چه معنی‌ای می‌دهد؟
لاهیجی، تیراژ متوسط کتاب در کشور را ۵۲۰ اعلام کرد و هشدار داد: اگر این موضوع در دنیا پخش شود آبروی ما می‌رود. در شهر دوشنبه، با جمعیت حدود بیست میلیون، تیراژ کتاب کمتر از ۲۰هزار وجود ندارد.
وی افزد: ما ریشه‌یابی نمی‌کنیم. نمی‌دانیم چرا کتاب خوانده نمی‌شود؟ دلیلش آن است که کتاب خوب خوانده نمی‌شود. می‌دانید چه تعداد کتاب مستعمل تبدیل به خمیر شده است؟ انبارهای کتابخانه‌ها پر از کتاب‌های ناخواندنی هستند؛ قلعه‌ای از کتاب که خاک می‌خورد. کتاب بی‌حرمت شده است.
این نویسنده به با تاکید بر اینکه در سال‌های اول انقلاب ناشران وظیفه خود می‌دانستند که در حوزه‌های مختلف کتاب چاپ کنند، گفت: من به عنوان یک ناشر وظیفه دارم به پول فکر نکنم و اینکه نویسنده تربیت کنم که البته همهٔ آن‌ها در وزارتخانه بدون هیچ دلیل قانونی مانده است. خیلی‌ها می‌گویند کتابی که قرار است محبوس شود برای چه نوشته شود؟ من به نویسنده‌هایم می‌گویم که تکلیف شما نوشتن است، پس کارتان را بکنید.
وی در ادامه گفت: این ایده‌ها ابتکاری برای فروش کتاب باعثرونق کتابخوانی نمی‌شود. باید اعتماد مردم را با انتشار کتاب خوب برای کتابخوانی جلب کرد. دنبال پیچ و مهره عجیب و غریب نگردیم. ناشران باید کتاب‌های مطلوب منتشر کنند، اطلاع‌رسانی خوب انجام شود و به مردم اطمینان داده شود که کتاب‌ها از زیر تیغ سانسور به سلامت گذر می‌کنند.
وی افزود: از چه می‌ترسیم؟ مگر کتاب صدسال تنهایی چه دارد که از آن هراس داریم؟ مگر گفتگو در کاتدرال چه اثر سویی برای جامعه دارد؟ باید با صاحب‌نظران صحبت کنیم که چرا این آثار نباید منتشر شوند؟ ما در زمینه سانسور به کج‌راه می‌رویم. هیچ جای دنیا با بند و محصور کردن نتوانسته‌اند جلوی حرکتی را بگیرند.
وی با تاکید بر اینکه کتاب خواندن مردم را فاسد نمی‌کند بلکه نخواندن کتاب موجب فساد در جامعه می‌شود، گفت: این کتاب‌هایی هیچ محتوایی ندارند و مجوز نشر می‌گیرند این‌ها موجب فساد جامعه می‌شوند. کتاب‌هایی مثل چگونه شوهر خود را حفظ کنیم. این آثار در قالب‌های کاملا غیرعلمی نوشته می‌شوند. ما احتیاج داریم تا دانش عمومی نسبت به تاریخ جهان افزایش یابد.
لاهیجی دلیل محبوس ماندن کتاب‌هایش را اسم زن و فمینیست دانست و گفت: اگر نشریه‌ای مطلبی بنویسد به نفع حقوق زنان که به واسطه‌ی آن کیان خانواده دچار تزلزل شود، نویسنده و یا مدیر مسئول آن نشریه به ۶ماه زندان و ۸۰ضربه شلاق محکوم می‌شوند.
وی افزود: در کتاب‌های درسی ۸۰درصد اسامی از نام‌های پسرانه است و ۲۰درصدی که از دختران و زنان نام برده می‌شود کسانی هستند که در حال سبزی پاک کردن و یا رخت شستن هستند. درحالیکه این با واقعیت جامعه در تناقض است. چراکه ما زن‌هایی داریم که در سطوح عالی علمی و فرهنگی و سیاسی مشغول به کارند.
خالق تصویر زن در آثار بهرام بیضایی؛ حملات اخیر افراد به فرهنگ را دلیل محافظه‌کار شدن و ترسیدن مسئولان فرهنگی ذکر کرد و افزود: وقتی افراد پرنفوذ به کتاب یا موسیقی خاصی حمله می‌کنند، منطقی است که مسئولان ارشاد کمی دست به عصا حرکت کنند.
وی خاطرنشان کرد: به خاطر داشته باشیم برای پیشرفت مملکت باید از تمام نیروی آن استفاده کنیم. با نصف نیرو نمی‌توان به سمت جلو حرکت کرد.
