مهدی محسنیان راد در نشست رسانه و اعتدال:
اجازه دهید رسانه‌ها به کارشان برسند
اجازه دهید روزنامه نگار روزنامه نگاری اش را انجام دهد هر دولتی که عوض می‌شود تعریف وظایف روزنامه‌ها را تغییرمی دهد چطور در طول این ۳۵ سال همه انحصارها را تغییر کرد ولی انحصارهای رسانه‌ها را تغییر نمی‌کند.
نشست تخصصی رسانه‌ها و اعتدال صبح امروز(۲۹ اردیبهشت) با حضور معاون رسانه‌ای وزیر ارشاد، حسین انتظامی در دفتر مطالعات رسانه‌ها برگزار شد. همچنین در این نشست محمد سلطانی‌فر؛ امید جهانشانی، امیر محبیان، مصطفی کواکبیان، مهدی محسنیان، هادی خانیکی، کسری نوروزی، مازیار ناظمی و جمعی از خبرنگاران حضور داشتند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این نشست با صحبت‌های محمد سلطانی فر آغاز شد. وی در ابتدا ضمن اشاره به موضوع این نشست یعنی اعتدال و رسانه گفت: اعتدال از سال‌ها قبل و از زمانی که فضای سیاسی در رسانه‌ها به شکل افراطی بروز پیدا کرد یکی از دغدغه‌های ما بوده است. اساتید حوزه رسانه بر این نظر بودند که حوزهٔ رسانه نباید به جریان‌های افراطی کشیده شود و اگر رسانه‌ها رویکرد اعتدال داشته باشند و از افراط و تفریط پرهیز کنند می‌توانند در جامعه فضای آرام و معتدل ایجاد کنند.
وی در ادامه افزود: این مفهوم به تدریج به انحاء مختلف و با ادبیات گوناگون مورد توجه قرار گرفت. زمانی که به اعتدال در رسانه اشاره می‌کنیم منظور این است که خبرنگاران نباید هیچ‌گونه حب و بغض را در رسانهٔ خود منعکس کنند. حوزهٔ اعتدال بیان حقیقت بدون حب و بغض است و باید از رویکردهای جناحی و افراطی در آن‌ها دوری شود.
وی در پایان گفت: سوال اصلی ما که قرار است دوستان حاضر به آن پاسخ دهند این است که نقش روزنامه‌نگاران در اعتدال جامعه چیست؟
سخنران بعدی این نشست امیر محبیان بود که سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: برای اینکه مفهوم اعتدال را به درستی بشناسیم باید در ابتدا مفهوم رسانه به درستی معنا کنیم. اول از همه باید دو مسئله را یعنی رسانه و مدیریت رسانه را از هم جدا کنیم. این دو مسئله کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. وقتی که از وظیفهٔ رسانه یاد می‌کنیم منظورمان مدیریت رسانه است زیرا رسانه به خودی خود خنثی است.
وی افزود: کارکرد مدیریت رسانه دو چیز است اول برنامه ریزی و بعد سازماندهی و هدایت و کنترل. حال باید ببینیم که اعتدال چگونه بر این دو مورد تاثیر می‌گذارد. در اصل رسانه چند کارکرد دارد ۱ – خبری و اطلاع رسانی؛ ۲ - آموزشی؛ ۳ سرگرمی؛ ۴ - ترویجی و ارشادی.
محبیان در ادامه گفت: یکی از مفاهیم کشدار، مفهوم اعتدال است که اگر درست معنی نشود به یک مفهوم اجمالی تبدیل می‌شود که همه از آن استفاده می‌کنند و گاهی نیز آن را بر ضد خود به کار می‌گیرند. اعتدال جنبه‌های متعددی دارد. اولین جنبهٔ آن انصاف و به معنی نصف کردن به صورت کاملا برابر است. مفهوم دیگر آن میانه‌روی است.
وی در ادامه ضمن اشاره به تفکرات ارسطو گفت: بر اساس تفکری که ارسطو داشت حد وسط بین افراط و تفریط میانه‌روی است. اما گاهی حد وسط معنی میانه‌روی نمی‌دهد زیرا برخی از موارد حدوسط ندارند مثلا حد وسط راست و دروغ معلوم نیست. معنی دیگر اعتدال دوری جستن از تعصب و پیشداوری است. یک قاضی برای اینکه بتواند اعتدال را رعایت کند باید از پیش داوری دوری کند.
محبیان در ادامه دربارهٔ اعتدال و رسانه صحبت کرد و گفت: در حوزهٔ رسانه میانه‌روی یعنی دادن حق انتخاب و تشخیص به مخاطب یعنی حرفهای مختلف گفته شود تا مخاطب قضاوت کند. رعایت عقلانیت مفهوم دیگر اعتدال در حوزهٔ رسانه است. مفهوم دیگر اعتدال این است که در رفتار و بیان از ادبیات فاخر استفاده کنیم. آدم‌های معتدل هیچگاه بد حرف نمی‌زنند.
محبیان از مفاهیم گفته شده جمع بندی کلی ارائه داد و گفت: بنابراین ما دو نوع اعتدال می‌توانیم معنا کنیم: اول اعتدال رفتاری و دوم اعتدال‌شناختی. اعتدال‌شناختی که مهم‌تر از اعتدال رفتاری است به این معنا است که مردم دریابند که رفتار عاقلانه همیشه ارجحیت دارد حتی اگر در کوتاه مدت مضر باشد.
محبیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به فهم غلط اعتدال اشاره کرد و گفت: فهم غلط اعتدال در رسانه یک سری پیامدهای ناخوشایند دارد. البته اعتدال در رسانه به معنی خنثی بودن آن نیست. نباید تصور کنیم که روزنامه‌نگار باید خنثی باشد و دیدگاهی نداشته باشد. اما روزنامه نگار باید به صورت شفاف دیدگاههای خودش را منتشر کند و فریب را در خبر خود نگنجاند بلکه باید واقعیت را نشان دهد حال این واقعیت ممکن است خبر افراط و تفریط گروه خاصی باشد.
وی افزود: اعتدال به چند فرهنگ مهم بستگی دارد. اول فرهنگ قانون گرایی است. یک روزنامه نگار اهل رسانه باید قانون گرایی را در خود نهادینه کند. یعنی چهارچوب قانون را بشناسد و به کار ببندد. دوم فرهنگ عقل گرایی یعنی رعایت حریم‌های عقلانی. سوم فرهنگ اخلاق‌گرایی که رعایت چهارچوب حقوقی افراد است. اگر این فرهنگ‌ها نهادینه نشوند ما شاهد اعتدال در جامعه نخواهیم بود.
محبیان در پایان سخنان خود گفت: نهادینه کردن این سه فرهنگ و در نتیجه اعتدال به سه روش قابل امکان است. اول پرورش منابع انسانی در این حوزه. دوم کنترل و ارزیابی عقل گرایی رسانه‌ها سوم تنظیم روابط متناسب و بازخوردهای رفتاری، به این معنی که باید بین کسانی که اعتدال و عقلانیت را رعایت می‌کنند و کسانی که نمی‌کنند با راهکارهای گوناگون تفاوت قائل شد.
سخنران بعدی این نشست امیر جهانشاهی بود که سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: خوشبختانه بر اساس یک شعار سیاسی بحثاعتدال در جامعه مطرح شد و بر صدر نشست اما نباید این مفهوم را فقط سیاسی نگاه کنیم و تا اسم اعتدال آمد سریع ذهنمای به مسائل سیاسی معطوف شود بلکه اعتدال را باید به عنوان یک ارزش نگاه کنیم. اگر به این مسئله به دید یک ارزش نگاه کنیم و سعی کنیم آن را نهادینه کنیم می‌توانیم تبعات خوب آن را در فرهنگ، سیاست و سایر مقولات نیز بینیم.
وی در ادامه گفت: اعتدال از عدل گرفته می‌شود که به این معناست که باید هرچیزی را سرجایش قرار دهیم و معیار این قرار گرفتن هر چیز سرجای خودش هم عقل باید باشد. اگر به اعتدال به مثابهٔ فرهنگ و ارزش نگاه کنیم آنوقت رسانه‌ها که باید پایه و مبنای توسعهٔ کشور باشند می‌توانند کمک کنند که در کشور دیالوگ درست وصحیح برقرار شود و این مستلزم این است که اعتدال در جامعه شکل بگیرد. ما در طول تاریخ معاصرمان هیچوقت چنین نگاهی نداشتیم. قبل از انقلاب رسانه‌ها ابزار سیاسی در دست حکومت بودند. که البته این مسئله دلایل سیاسی و اقتصادی دارد.
جهانشاهی در ادمه تصریح کرد: رسانه معتدل رسانه‌ای نیست که فارغ از گرایش سیاسی و نگاه خاص سیاسی همه چیز را مستقل و با میانه‌روی بیان کند. به هرحال هر انسانی گرایش سیاسی دارد و روزنامه‌ها هم همینطور هستند. مسئلهٔ مهم این است که در ظرف دیالوگ ملی همهٔ روزنامه‌ها اول امکان بروز و ظهور داشته باشند و نگاه طولانی مدت را به نگاه کوتاه مدت ترجیح دهند تا اعتدال در جامعه نهادینه شود و امکان بروز هیچ افراط و تفریطی را ندهد.
در ادامه این نشست هادی خانیکی ضمن اشاره به مبحثجامعه‌شناسی رسانه گفت: آیا در مبحثاعتدال باید بگوییم رسانه‌های ما عملکردی اعتدالی دارند؟ برای پاسخ به این پرسش خیلی به دوردست تاریخ نمی‌روم. روز یکشنبه ۲۱ خرداد ۹۲ همهٔ ما شاهد رخ دادن یک اتفاق مدنی در کل جامعه بودیم. در آن روز بعد از اینکه آقای روحانی برندهٔ انتخابات معرفی شدند کمتر واکنش افراطی دیده شد. صبح یکشنبه یکی از روزنامه‌ها تی‌تر زد که «آفتاب اعتدال طلوع کرد» آیا این آفتاب از قبل وجود نداشته و نمی‌توان گفت که فقط ابری روی آن را گرفته بود؟
وی افزود: من در طول ماههای بعد از آن روز به مطبوعات نگاه کردم و مشاهده نمودم مباحثمتفاوتی حول این مفهوم در رسانه‌ها شکل گرفته. هر کس از دید خود این مسئله را تحلیل کرده بود و نتیجهٔ خاصی گرفته بود. گروهی گفتند اعتدال ربطی به اصلاح طلبان ندارد زیرا آن‌ها نیز افراط و تفریط داشتند و گروه دیگری گفتند ربطی به اصول گرایان ندارد. این مباحثبه تدریج باعثشد این مفهوم مخدوش شود.
خانیکی افزود: فصل مشترک همهٔ این برداشت‌ها این بود که اعتدال را دوری از افراط دانسته بودند. اما اعتدال نیازمند توضیح و تبیین و تفسیر است. مهم‌تر این است که بگویم اعتدال باید اجرایی شود. در مبحثاعتدال ساختار‌ها بر کنش‌ها مقدم هستند. اگر چند نفر در بارهٔ اعتدال بحثکنند ممکن است همه دربارهٔ مفهوم آن توافق داشته باشند اما در ساختار باهم اختلاف نظر داشته باشند.
وی افزود: همچنین اعتدال به معنی بالا بردن ظرفیت‌های جامعه است تا بتوان ظرفیت‌های جدید را توسعه داد و حتی به این ظرفیت‌ها اضافه کرد. متاسفانه رسانه‌ها در وضعیت عدم تعادل ساختاری هستند. ماحصل رسانه‌ها یک محصول اعتدالی نیست وقتی کسی به رسانه‌های مختلف رجوع می‌کند و بعد از خانه بیرون می‌آید منتظر است بمب زیر پایش منفجر شود یا اینکه مردم در خیابان‌ها مشغول زد و خورد باشند. از این رو آسیب‌شناسی رسانه‌ها خیلی مهم است و یک مسئلهٔ مشترک در حوزه‌های سیاسی و فرهنگی است.
خانیکی در ادامه افزود: در جامعه، رسانهٔ افراطی هم می‌تواند وجود داشته باشد ولی وقتی مدیریت آن به بخشی از حکومت مربوط می‌شود ایجاد اشکال می‌کند و آن این است که به افراطی‌گری مشروعیت می‌دهد.
وی در پایان گفت: متاسفانه اعمال غیر رسانه‌ای به وفور در رسانه‌ها دیده می‌شود. ما گرفتار یک فضای غیراخلاقی در رسانه‌ها هستیم به گونه‌ای که مرز نقد و تخریب از بین رفته است. من معتقدم که جامعهٔ ما تخریب نشده است و آسیب دیده نیست اما رسانه‌ها یک فضای بحرانی از آن نشان می‌دهند.
کسری نوری سخنران بعدی این نشست بود که ضمن اشاره به سال‌ها تجربهٔ کار رسانه‌ای خود گفت: همه قبول داریم که اعتدال با اخلاق ارتباط مستقیم دارد. ولی من فکر می‌کنم اخلاق جامعهٔ ما در کماست. حال ما می‌خواهیم در اینجامعه از اعتدال صحبت کنیم و می‌خواهیم بار آن را هم بر دوش رسانه‌ها بگذاریم.
وی افزود: از این لحاظ من نگران رسانه‌ها هستم. رسانه‌ها زمانی بار احزاب را به دوش می‌کشیدند و چوب آن را هم خوردند. آیا واقعا رسانه‌ها شروع کنندهٔ مباحثافراطی هستند یا رسانه‌ها قربانی کشمکش افراطی جامعه بوده‌اند؟ الان هم اگر در مورد اعتدال به مفهوم روشنی نرسیم می‌تواند خطر ساز شود آنقدر. این روز‌ها بر مفهوم اعتدال آنقدر تاکید می‌شود که می‌ترسم بر اساس این مفهوم کش دار بخواهیم دربارهٔ رسانه‌ها قضاوت کنیم.
وی افزود: خواهش من این است که دوباره بار این مسئله را بر دوش رسانه‌ها نگذاریم. نمی‌گویم رسانه‌ها تاثیر گذار نیستند اما رسانه‌ها باید ابزار باشند و در امور تصمیم گیری و تصمیم سازی دخیل نشوند و این امور جای دیگری مطرح شود.
نوری در پایان گفت: من خوشحالم که خیلی زود بحثدر این زمینه شروع شده است ود وستان این بحثرا برای ۴ سال دیگر نگذاشته‌اند. هنوز دیر نشده اما خواهشم این است که این بار این مفهوم کش دار و پر تفسیر بر دوش رسانه‌ها گذاشته نشود زیرا و اقعیت این است که ما در کار خودمان هم مانده‌ایم.
در ادامهٔ این نشست مازیار ناظمی سخنان کوتاهی دربارهٔ واقعیات موجود جامعه ایراد کرد و سپس مصطفی کواکبیان در خصوص مفهوم اعتدال به سخنرانی پرداخت و گفت: سه مفهوم کلی در حوزهٔ عدالت مطرح می‌شود که یکی به معنی تساوی است که هر چند کار قشنگی است اما عدالت نیست مفهوم دیگرش اعطای حق به حق دار است ومفهوم وسومش رفع افراط و تفریط. من اعتقاد ندارم که اعتدال یک مفهوم جدید گفتمانی است زیرا همیشه درمیان اصولگرایان و اصلاح طلبان رویکردهای اعتدالی هم دیده شده‌است.
وی در ادامه افزود: ما در بحثاعتدال باید به سه رکن توجه داشته باشیم حاکمیت، دولت و رسانه. ما در بخش سیاسی عدم تعادل می‌بینیم در حالیکه نوع نظام سیاسی حاکم می‌تواند بر جامعه تاثیر داشته باشد.
وی در ادامه گفت: علاوه بر این قانون مطبوعات هنوز روشن نیست. هنوز جرم سیاسی و جرم امنیتی حد ومرز مشخصی ندارد یک عده‌ای دوست دارند این مرز‌ها مشخص نباشد تا از همه اعمال خود تفسیر سیاسی استخراج کنند و گروه دیگری دوست ندارند این مرز مشخص شود تا بتوانند با انگ جرم سیاسی هر کسی را محکوم کنند.
کواکبیان در ادامه گفت: من معتقدم اگر دولت می‌خواهد به سمت اعتدال برود باید حاکمیت اخلاق را سرلوحه خود قرار دهد. زیرا کوچک‌ترین بی‌اخلاقی می‌تواند کل جامعه را به هم بریزد.
مهدی محسنیان راد سخنران بعدی این نشست بودکه سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: سال‌ها پیش ما تحقیقی انجام دادیم ۱۵ که سال به طول کشید ومطبوعات را از صبح ۲۳ بهمن ۵۷ تا ۲۵ سال بعد مورد بررسی قرار دادیم. کلیهٔ فرمایشات مسولان را هر چه راجع به مطبوعات گفته‌بودند استخراج کردیم. اما نتیجه کلی آن این است که ۲۵ سال یک سردرگرمی دربارهٔ جایگاه مطبوعات و رسانه‌ها داشتیم ۶۵ درصدگفته‌های مسئولین در طی ۲۵ سال حاوی باید ونباید به رسانه‌ها ست.
وی در ادامه افزود: اگر ما باور داریم که عده‌ای دشمن دررسانه‌ها نیستند و این حرفه یک تخصص است باید اجازه دهیم که رسانه‌ها به وظیفه اصلیشان عمل کنند. اجازه دهید روزنامه نگار روزنامه نگاری‌اش را انجام دهد هر دولتی که عوض می‌شود تعریف وظایف روزنامه‌ها را تغییرمی دهد چطور در طول این ۳۵ سال همه انحصارها را تغییر کرد ولی انحصارهای رسانه‌ها را تغییر نمی‌کند.
وی در پایان تاکید کرد: تعهد در روزنامه نگاری مطلقا درست نیست. به روزنامه‌نگار اجازه دهید کارش را انجام دهد البته با یک نظارت درست با نگرانی عرض می‌کنم هر نوع نگاه تعیین کننده‌ای بر رسانه‌ها در کار آن‌ها اخلال ایجاد می‌کند.
در پایان این نشست حسین انتظامی معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد درپاسخ به یکی از حضار که در باره جشنواره مطبوعات پرسید گفت: نمایشگاه مطبوعات بر مبنای تصمیم گیری شورا‌ها و نمایندگان صنوف برگزار می‌شود حتی اصرار داریم که امسال شورای هماهنگی تشکل‌های مطبوعات مجری کار باشند این شورا تشکیل شده از نمایندگان صنوف خصوصی درحال حاضر برای زمان برگزاری نمایشگاه مطبوعات در حال رایزنی هستیم و ظرف چند روز آینده در این زمینه تصمیم گیری می‌شود ونتیجه را اعلام می‌کنیم.
شایان ذکر است که پیش از این اعلام شده بود که در این جلسه محمد قوچانی و تقی آزاد ارمکی در این نشست حضور خواهند داشت ولی نهایتا جلسه بدون حضور آن‌ها برگزا‌تر شد.
