تاثیر فضای مجازی بر کسب و کار افرادی که توانایی اجاره مغازه ندارند

سعید بعد از ۱۲ ساعت کار مداوم؛ چمدان بزرگش را روی زمین می گذارد، قولنج کمرش را می‌شکند و می‌گوید: «درآمد ماهانه من حدود ۲.۵ تا ۳.۵ میلیون تومان است؛ اگر بخواهم یک مغازه ۲۵ متری در غرب تهران اجاره کنم باید تمام درآمد یک ماهم را بدهم تا بتوانم اجاره‌اش را پرداخت کنم. تازه مبلغ پیش پرداخت هم حدود ۴۰ میلیون تومان است.» لباس‌های مردانه از چمدان بیرون زده‌اند. قیمت هر کدام بین ۶۰ تا ۱۲۰ هزار تومان است و به دست سعید دوخته شده‌اند؛ کارگاه خیاطی او در زیر زمین خانه‌اش است و فقط یک دستگاه چرخ خیاطی دارد. سعید چمدان را بلند می‌کند؛ روی دوشش می‌اندازد و با نفس‌های بریده بریده می‌گوید: «چهار سال پیش در خیابان آذربایجان در غرب تهران یک مغازه ۲۵ متری داشتم که به دلیل مشکلات مالی مجبور شدم آن را بفروشم. حالا اجاره همان مغازه شده ماهانه ۳.۵ میلیون تومان با ودیعه ۵۰ میلیون تومانی.» درآمد سعید برای اجاره مغازه کافی نیست اما این اتفاق باعث نشده او نتواند محصولاتش را بفروشد. می‌گوید: «تقریبا روزانه ۱۲ ساعت خیاطی می‌کنم و همزمان برای تولیداتم مشتری پیدا می‌کنم. فروش روزانه من بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان است.» رمز کار سعید در استفاده از فضای مجازی و تبلیغ در سایت های خرید و فروش آنلاین مانند دیوار نهفته است. ادامه می دهد: «از یک سال پیش با این سایت‌ها آشنا شدم و آگهی دادم. به مرور مشتری ها با دیدن تولیداتم زنگ زدند و درخواست لباس کردند. هر روز بخشی از کارم دوختن پیراهن‌های مردانه و بخشی دیگر بردن لباس‌ها به خانه مشتری‌ها است. البته بعضی‌ها هم به کارگاه خیاطی‌ام می‌آیند. سود ماهانه‌ام به ۲.۵ میلیون تومان می‌رسد و بعضی وقت‌ها هم ۳.۵ میلیون تومان می‌شود.» سعید فقط یک نمونه از افرادی است که در سال‌های اخیر به دلیل افزایش اجاره مغازه‌ها و کاهش درآمدها، به سمت فضای مجازی برای تبلیغ و فروش کارشان روی آورده‌اند.

گسترش روز افزون فناوری و توسعه اینترنت در کنار رشد ناگهانی اجاره‌بها در شهرهای مختلف خصوصا تهران باعث شده تولیدکننده های خرد بیش از گذشته به فضای مجازی روش خوش نشان بدهند. آنها می‌توانند آگهی خود را در کسری از ثانیه در مقابل دید میلیون ها نفر بگذارند و مشتری‌هایشان را بی واسطه انتخاب کنند؛ بدون آنکه نیاز به پرداخت اجاره مغازه باشد. عباس در خیابان انقلاب تهران مشاور املاک دارد. او با بیان اینکه قیمت اجاره مغازه ها حدود ۴۰ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است، می گوید: «اجاره مغازه های دور میدان انقلاب بالا است اما هر چه فاصله بگیری کمتر می شود. الان اجاره یک مغازه ۲۰ تا ۴۰ متری در اطراف میدان به ماهانه ۲.۸ تا ۸.۵ میلیون تومان اجاره با ودیعه ۲۵ تا ۱۲۰ میلیون تومان نیاز دارد. کرایه مغازه‌های نزدیک میدان هم به ۳۵ میلیون تومان می‌رسد. با این قیمت‌ها مشتری‌های ما نصف شده‌اند و بازار در رکود فرو رفته است. بیشتر کاسب‌ها ترجیح می‌دهند جابه‌جایی نداشته باشند تا هزینه‌شان بیشتر نشود.» در کنار این قبیل کاسب‌ها، افرادی هم هستند که از فرصت فضای مجازی استفاده کرده‌اند. 

شغل رحیم تعمیر کامپیوتر و تجهیزات جانبی آن است. او در منطقه قنات کوثر در شرق تهران زندگی می‌کند که در حال حاضر کرایه یک مغازه ۲۵ متری در آنجا به ماهانه ۲ الی ۲.۵ میلیون تومان با ودیعه ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان نیاز دارد. می‌گوید: «درآمد ماهانه من حدود ۳ میلیون تومان است. با این پول نمی‌توانم مغازه اجاره کنم چون از پس هزینه‌هایش برنمی‌آیم. به جایش در شش ماه گذشته در فضای مجازی آگهی داده‌ام و مشتری‌هایم را به این شکل به دست آورده‌ام. روزانه حدود ۱۰ نفر تماس می‌گیرند که سه چهار تایشان به تعمیر کامپیوتر یا وسایل دیجیتالی دیگر ختم می شود.»

قیمت مغازه ها خیلی سریع افزایش پیدا کرد و هنوز هم رو به رشد است و خبری از رکود نیست. در چنین شرایطی، کاسب‌ها خصوصا صاحبان مشاغل خرد ترجیح می‌دهند به جای پرداخت اجاره های میلیونی و کسب درآمد نامتناسب با آن، به تبلیغ کارشان در فضای مجازی بپردازند. گزارش‌های مرکز آمار نشان می‌دهد طی یکسال اخیر، دهک‌های اول تا سوم (فقرا) با کسری درآمد روبرو بوده‌اند. دهک های درآمدی چهار تا ششم (قشر متوسط) نیز چندان پولی برای پس‌انداز نداشته‌اند. این افراد، یک جامعه چند ده میلیونی را شکل می‌دهند که به دلیل افزایش قیمت‌ها، توان پرداخت هزینه‌هایی چون اجاره مغازه‌ها را ندارند و فضای مجازی، انتخاب بخش عمده‌ای از آنها شده است.