ایران موزیکولوژی، مرجعی برای تاریخ موسیقی

کتاب‌ها و مقالات علمی ژورنال‌های معتبر، بخش مهمی از فعالیت‌های موسیقی‌شناسان را پوشش می‌دهند. علاوه بر این در دو دهه‌ی اخیر فعالیت‌های پژوهشی در حوزه‌ی موسیقی، راه خود را در وبسایت‌‌ها و وبلاگ‌ها هموار می‌کنند. با این وجود تعداد وبسایت‌های فارسی‌زبان در پژوهش موسیقی، انگشت‌شمار بوده‌ و این بستر هنوز ظرفیت رشد و نمو جدی‌تری را داراست.

 در سال 1399 تلاش گروهی از دانشجویان موسیقی به راه‌اندازی وبسایتی با نام ایران‌موزیکولوژی، با هدف ارائه مقالات موسیقی‌شناسی به زبان فارسی، منجر شد. در طی یک سال گذشته اعضای وبسایت در تلاش بوده‌اند که محتوای سایت هم به موسیقی کلاسیک غربی بپردازد و هم دغدغه‌ی موسیقی ایرانی خوانندگان را مرتفع کند. فعالیت وبسایت ابتدا با حضور چهار نویسنده‌ آغاز شد و امروز به پنج گروه تعمیم یافته است؛ موسیقی قدیم، موسیقی کلاسیک غربی، موسیقی کلاسیک ایرانی، اتنوموزیکولوژی و پداگوژی. 

موسیقی قدیم به بررسی موسیقی قرون‌وسطا، رنسانس و باروک می‌پردازد. از اواسط قرن بیستم بحث اجرای موسیقی قدیم با رعایت مسائل تاریخی، به شکل جدی‌تری مطرح شده است. HIP (Historically Informed Performance) برای دوست‌داران موسیقی باروک، اصطلاحی آشناست. در همین راستا و با توجه به پیشرفت تاریخ‌نگاری و مردم‌شناسی، کتب و مقالات زیادی در دسترس علاقه‌مندان موسیقی قرار گرفته است. ایران‌موزیکولوژی در تلاش است با گزینشی درست، این مطالب را در اختیار کاربران قرار دهد.

 مدخل موسیقی کلاسیک غربی دوره‌ی کلاسیک، رمانتیک، قرن بیستم و موسیقی معاصر کلاسیک غربی را بررسی می‌کند. در فضای آکادمیک هنوز هم موسیقی کلاسیک و مسائل مربوط به آن، بیشترین اقبال را دارد. استفاده از محتوای دانشگاهی و به روز، می‌تواند برای دانشجویان موسیقی کلاسیک، ثمربخش باشد.

بخش موسیقی کلاسیک ایرانی به تاریخ موسیقی ایرانی، آنالیز از منظر فرم و ساختار و شرح‌حال برجسته‌ترین موسیقی‌دان‌های ایرانی می‌پردازد. نیاز به مطالعه در بخش نظری موسیقی ایرانی چه از منظر تاریخی و چه از منظر تئوری موسیقی، بیش از پیش حس می‌شود. اتفاق امیدبخش سال‌های اخیر، انتشار نشریاتی مثل فصلنامه ماهور و چاپ مقالات متعدد در باب موسیقی ایرانی است.

اتنوموزیکولوژی دغدغه‌ی بررسی موسیقی در بستر فرهنگ را دارد؛ مثل بررسی جایگاه زنان در دوره‌ و فرهنگی مشخص از موسیقی، مطالعه‌ی جایگاه ژانری از موسیقی در یک طیف مشخص از جامعه و یا بررسی موسیقی بومی در روستایی کم‌جمعیت.

 با توجه به پویا بودن پداگوژی در فرهنگ‌های پیشروی موسیقی و عدم حضور این رشته‌ی تحصیلی در دانشگاه‌های ایران، نیاز به مطالعه‌ی مقالات علمی این رشته به زبان فارسی، بیشتر از همیشه حس می‌شود. روش‌های تدریس همزمان با رشته‌های مثل جامعه‌شناسی و روانشانسی به روز می‌شوند. متاسفانه در ایران سرعت این به‌روز رسانی بسیار کند است و برای سرعت بخشیدن به این روند، نیاز به بررسی روش‌های مفید تدریس در جوامع دیگر حس می‌شود.

مسائل بنیادی مثل تعریف موسیقی‌شناسی و اتنوموزیکولوژی، شرح‌حال آهنگسازانی مثل دبوسی و نوازندگانی مثل باکفارک، روند پیدایش سازها و جایگاه زنان در موسیقی، آنالیز قطعاتی از بتهوون و باخ با دو رویکرد تحلیلی متفاوت، آنالیز پیش‌درآمد شور ساخته‌ی علی‌اکبر شهنازی، تنها گوشه‌اش از فعالیت ایران‌موزیکولوژی در یک سال اخیر است.

 شایان ذکر است که منابع مورد استفاده‌ی نویسندگان ایران‌موزیکولوژی از معتبرترین منابع پژوهشی مانند دیکشنری آنلاین آکسفورد (oxfordmusiconline)  بوده تا مطالبی قابل‌اتکا و مستدل در اختیار مخاطبان قرار گیرد؛ همچنین، امیدواریم دسترسی به کتاب‌شناسی مقالات بتواند زمینه‌ای برای پژوهش‌های مدون دیگری را فراهم آورد.

در ماه‌های پیش رو ایران‌موزیکولوژی در نظر دارد موسیقی برخاسته از فرهنگ پاپ آمریکایی را موردبررسی قرار دهد.  پررنگ بودن موسیقی مردم‌پسند در جامعه‌ی ایران نیاز به آنالیز این ژانر را الزام‌آور می‌کند. با نگاه موسیقی شناسانه به تاریخ، ساختار و محتوای این‌گونه پرداخته خواهد شد و با بررسی جایگاه گونه‌های مختلف موسیقی مردم‌پسند در طیف‌های مختلف جامعه، نگاه قوم موسیقی شناسانه وارد عمل خواهد شد.

امید است که ایران‌موزیکولوژی بتواند به پشتوانه‌ی توان علمی نویسندگان خود و استفاده از منابع به‌روز موسیقی دنیا، قدمی در مسیر اعتلای موسیقی بردارد.