اولین گام در تدوین طرح توجیهی یک کسب و کار
جهت تهیه یک طرح توجیهی اولین گام مطالعات بازار یا تحقیقات بازار محصول یا خدمات مورد نظر برای تولید یا سرویس دهی می باشد.
بدیهی است نبود بازار مناسب برای کالا یا خدمات مورد نظر جهت سرمایه گذاری و راه اندازی یک کسب و کار موجب شکست کسب و کار می شود و زمان و بودجه کارآفرین تباه خواهد شد. بنابراین قبل از اقدام جهت هر عملیات فیزیکی در راه اندازی یک بیزینس می بایست در این باره بسیار با وسواس تحقیق نمود.
به طور کلی بازار فروش و توانایی در فروش قلب یک کسب و کار محسوب می شود. عدم شناخت مناسب از بازار و ناتوانی در فروش محصولات خواه بسیار با کیفیت کلیه زحمات سرمایه گذار را از بین خواهد برد. جهت مشخص شدن این موضوع با یک مثال به توضیح آن می پردازیم.
فرض کنید کارآفرینی قصد راه اندازی و احداث کارخانه تصفیه روغن خوراکی را داشته باشد همانگونه که گفته شد اولین گام در تهیه طرح توجیهی انجام مطالعات بازار می باشد. فرد مذکور باید از نتایج بررسی موضوعات مختلف قبل از شروع به سرمایه گذاری کاملا مطلع و آگاه باشد.
فعالیتی که مشاور طرح توجیهی در خصوص بازار انجام می دهد برای پروژه تصفیه روغن خوراکی شامل بررسی رقبای این فعالیت اقتصادی از نظر پراکندگی تولید در کشور و همچنین ظرفیت عملی تولید هر یک از این کارخانجات می باشد.
پراکندگی کارخانجات برای کارآفرین این موضوع را مشخص می نماید که به درستی در انتخاب محل مورد نظر جهت احداث کارخانه تصمیم گیری نماید به فرض در شهرستانی که چند کارخانه تصفیه روغن خواراکی وجود دارد اقدام به احداث کارخانه ننماید و یا با احتیاط بیشتری در این خصوص تصمیم گیری نماید.
از سوی دیگر به دلیل اینکه مواد اولیه این کارخانه روغن خام تصفیه نشده می باشد انتخاب محلی نزدیک به کارخانه های روغن کشی از دانه های روغنی می تواند کارآفرین را در کاهش هزینه های حمل و نقل مواد اولیه کمک نماید.پس بنابراین شناخت کامل رقبا و شرایط تولید و ظرفیت تولید آنها بسیار حائز اهمیت می باشد.
امکان دارد در برخی از شرایط اقتصادی کشور دسترسی به مواد اولیه از داخلی محدود و دشوار گردد بنابراین مورد دیگری می تواند کارآفرین را بسیار کمک نماید شناخت بازارهای خارجی جهت تهیه مواد اولیه می باشد لذا بررسی روندهای وارداتی مواد اولیه از کشورهای مختلف دنیا و همچین بررسی حقوق تعرفه گمرکی و تعرفه های ترجیهی مابین کشور و دیگر دولت ها مهم میباشد.
این موضوع در خصوص محصول نهایی نیز قابل تعمیم می باشد بررسی اینکه آیا واردات محصول مورد نظر (روغن تصفیه شده خوراکی) به کشور مجاز هست یا نه و بررسی روندهای وارداتی گذشته واردات محصول به کشور چگونه بوده و عمده تجارت با کدام کشورها بوده است.
مرحله بعدی میزان توزین محصول درسطح جامعه می باشد. عرضه داخلی کشور برای یک محصول از تجمیع ظرفیت فعال کارخانه ها به اضافه میزان واردات کشور حاصل می گردد بنابراین نتایج بررسی های این دو بخش میزان عرضه محصول (یا همان تولید داخلی به اضافه واردات) در اینجا روغن خوراکی در کشور را مشخص می نماید. پس از بررسی کامل عرضه محصول و شناخت روندهای تولید و واردات مثلا طی یک بازه زمانی پنج ساله نوبت به ارزیابی تقاضای محصول یا محصولات طرح توجیهی می رسد.
محاسبه تقاضای گذشته یک محصول با استفاده تفاضل جمع میزان تولید و واردات از میزان صادرات آن در گذشته محاسبه می گردد. البته این روش که به روش مصرف ظاهری معروف می باشد یکی از روش های ساده محاسبه تقاضای محصول در گذشته می باشد و مشاوران امکان سنجی دارای صلاحیت و رتبه بندی شده با استفاده از روش های آماری پیچیده تری با توجه به نوع محصول میزان تقاضا را محاسبه می نمایند.
پس از شناخت های اولیه کارآفرین از وضعیت عرضه و تقاضای محصول نوبت به با اهمیت ترین بخش مطالعات بازار یعنی پیش بینی تقاضای محصول می باشد. ساده ترین راه در پیش بینی تقاضای محصول استفاده از روشهای رگرسیونی و تداوم روند گذشته تقاضای محصول می باشد.
ولی با توجه به شرایط جامعه هدف که عموما تحت تاثیر متغیرهای گوناگونی می باشد استفاده از این روش کارایی چندانی ندارد و معمولا مشاور طرح توجیهی پیش بینی تقاضای محصول را با توجه به نوع محصول از روش های آماری قابل اعتمادتری پیش بینی می نماید.
به طور مثال در بحث میزان تقاضای روغن خوراکی در کشور می توان از روش سطح مصرف سرانه جامعه پیش بینی تقاضا را محاسبه نمود در این روش با توجه به عوامل تاثیر گذار شامل رشد جمعیت جامعه جمعیت پایه کشور و همچنین ضریب رشد مصرف سرانه در جامعه هدف میزان تقاضای محصول بررسی می گردد عموما پیش بینی تقاضای اکثر محصولات خوراکی را می توان با استفاده از روش مصرف سرانه محاسبه نمود چرا که به طور معمول انجمن ها و سازمان های وابسته آن صنف به صورت دوره ای با توجه به داشتن اطلاعات دقیق تولید واقعی کارخانه جات و میزان واردات محصول توسط بازرگانان میزان مصرف سرانه آن کالا را منتشر می نمایند.
در برخی موارد امکان دارد کالا یا محصول مورد بررسی کالایی واسطه ای بوده که مشتری آن به عنوان مواد اولیه دیگر کارخانه ها می باشد و بیزینس دیگر با ایجاد ارزش افزوده بر روی آن کالای واسطه ای یا میانی محصول نهایی را تولید می نمایند.
بنابراین در این حالت می بایست وضعیت تولید و شرایط کلی آن صنعت به عنوان بازار هدف مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد و دیگر روش پیش بینی تقاضا با استفاده از روش مصرف سرانه کاربردی ندارد و پیش بینی تقاضا کمی دشوارتر شده و مشاور طرح توجیهی می بایست در ابتدا کلیه صنایعی کالای مورد نظر در آنها به عنوان مواد اولیه مصرف می گردد مشخص نماید و میزان تولید واقعی تک تک آن کارخانجات استخراج و سپس ضریب مصرف آن کالا که به عنوان مواد اولیه مصرف می گردد مشخص و با استفاده از روش های آماری تقاضای سال های آتی پیش بینی گردد و در نهایت تقاضای کل محصول در صنایع مختلف تجمیع شود.
بنابراین همانگونه که مشخص است برآورد و پیش بینی تقاضای هر محصول با توجه به نوع و کاربرد آن متفاوت می باشد و به نوعی فرمول مشخصی برای پیش بینی تقاضا وجود ندارد.
در نهایت پس از آنالیز دیتا های استخراج شده می توان از موازنه میان پیش بینی کل عرضه جامعه و پیش بینی کل تقاضای جامعه هدف میزان کمبود یا مازاد کالا را محاسبه نمود. خروجی مطالعات بازار یا تحقیقات بازار به کارآفرین این بینش را می دهد که با توجه به میزان کمبود یا مازار بازار در ابتدا اصلا اقدام به سرمایه گذاری بنماید یه نه و در صورت مثبت بودن پاسخ این سوال با ملموس شدن حجم کمبود بازار هدف میزان ظرفیت تولید خود را به درستی انتخاب نماید. این امر کمک شایانی به استراتژی سرمایه گذار جهت ورود به بازار نیز می نماید امکان دارد یک سرمایه گذار تنها هدف جبران بخشی از کمبود بازار را داشته باشد و یا اینکه استراتژی تهاجمی جهت کسب سهم بازار سایر رقبا به دست گرفتن بازار در دسترس رقبا را داشته باشد.
شرکت مهندسین مشاور طرح ریزی صنایع (مطصا) به عنوان اولین شرکت دارای صلاحیت و رتبه بندی جهت انجام مطالعات بازار از کانون مشاوران اعتباری و سرمایه گذاری بانکی می باشد.
در صورت نیاز به انجام تحقیقات بازار تخصصی می توانید به کارشناسان این مشاور مراجعه نماید.
