۱۰ پرسش و پاسخ مهم درباره صندوق واسطه‌گری مالی«ETF»

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، تا پایان ساعت 24 امشب، عموم مردم ایران فرصت خرید سهام دولتی از طریق صندوق‌ واسطه گری‌مالی یکم یا همان ETF را با تخفیف 20 درصدی دارند اما هنوز بسیاری از مردم با این صندوق و سرمایه‌گذاری در آن آشنا نیستند و همین عدم آگاهی، در برخی باعث ترس از خرید این سهام و پذیره نویسی در این صندوق شده‌است.

از این رو در قالب 10 سوال کلیدی، توضیحاتی درباره صندوق‌های سرمایه ‌گذاری معامله پذیر و انواع آن و ویژگی‌های صندوق واسطه‌گری مالی یکم ارایه شده است.             

صندوق های سرمایه گذاری چیست و چه انواعی دارد؟

امروزه ورود به بازار سرمایه از طریق سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری رایج‌ترین روش سرمایه‌گذاری غیرمستقیم عموم مردم در بازار سرمایه به شمار می‌رود. در واقع در این روش به جای اقدام مستقیم مردم به سرمایه گذاری در بورس (که غالباً تخصص کافی در خصوص پیچیدگی‌ها و رویه‌های سرمایه‌گذاری در بورس ندارند)، تلاش می‌شود تا سرمایه‌ پس انداز آنها در اختیار نهادهایی مالی با تخصص‌های لازم و البته مجوزهای قانونی مربوطه قرار گرفته، تابدین‌ وسیله این افراد از مزایای بازار سرمایه و بازدهی‌های متعارف در آن بهره‌مند شوند.

در این مدل منابع اشخاص در یک صندوق تجمیع و توسط مدیریت حرفه‌ای به دارایی‌های مشخص شده در اساس نامه صندوق تخصیص می‌یابد. چندین مدل صندوق سرمایه گذاری وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند. بنابراین همه می‌توانند با هر مقیاس درآمد و سطح دانشی که دارند، صندوق متناسب برای نوع سرمایه گذاری دلخواه و با در نظر گرفتن سطح ریسک مناسب پیدا کنند.

متداول‌ترین تقسیم‌بندی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر مبنای ترکیب دارایی‌های آن‌ها است؛ به این معنی که صندوق‌ها سرمایه و منابع تجهیز شده از افراد را در دارایی‌های مختلفی سرمایه‌گذاری می‌کنند. این دارایی‌ها می‌توانند گزینه‌های کم‌ریسک مانند سپرده بانکی و اوراق با درآمد ثابت یا گزینه‌های با ریسک بیشتر مانند سهام باشند. بنابراین ترکیب دارایی هر صندوق سرمایه گذاری نشان از نحوه مدیریت دارایی‌ها و رویکرد مدیر صندوق دارد.

 سرمایه گذاران با بررسی ترکیب دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند صندوق مورد نظر خود را انتخاب کنند که عمدتا متناسب با سطح پذیرش ریسک ایشان و بازدهی مرتبط با آن می باشد.

از میان صندوق‌هایی که در اوراق بهادار (سهام یا اوراق درآمد ثابت) سرمایه‌گذاری می‌کنند.، برخی منابع صندوق را در ترکیبی از سپرده و اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می‌کنند که به آنها صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت می‌گوییم. نمونه این صندوق در مجموعه بانک مانند صندوق آباد و صندوق مشترک تامین سرمایه می باشد. در نوع دیگر از صندوق، منابع صندوق می تواند به سرمایه‌گذاری در سهام اختصاص یابد که به این نوع از صندوق‌ها، صندوق‌های سهامی گفته می شود. برخی از صندوق‌ها نیز منابع خود را با نصاب‌های استاندارد و مشخص شده در ترکیبی از سهام و اوراق بادرآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند، که به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط معروف هستند.

همچنین صندوق ها می‌توانند در دارایی هایی نظیر طلا و یا حتی پروژه های ساختمانی سرمایه گذاری کنند، که به آنها صندوق های سرمایه گذاری طلا و صندوق های زمین و ساختمان گفته می‌شود. همچنین صندوق های در تشابه با صندوق زمین و ساختمان که محدود به توسعه طرح های املاک و مستغلات می باشد، صندوق پروژه وجود داردکه تجهیز منابع مالی لازم برای ساخت و توسعه پروژه ها را تامین می نماید و سازوکار مصرف وجوه تجهیز شده بسیار دقیق و تحت نظارت های پیوسته ناظران بر صندوق می باشد.

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله با عنوان ETF(EXCHANGE TRADE FUND)   به صندوق‌هایی اطلاق می‌شود که از دارایی‌های متنوع تشکیل شده و بدون نیاز به انجام عملیات صدور و ابطال، واحدهای آن در طول روز همانند سهام در بازار معامله می‌شود و از طرفی ساختاری شبیه صندوق‌های صدور و ابطالی دارند. یعنی شما در طول ساعات و روزهایی که بازار معاملات سهام باز است، می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید، یا چند واحد از آن را بفروشید.

2: صندوق‌های قابل معامله در بورس چیست؟

در واقع ETF همان صندوق‌های قابل معامله در بورس هستند. در واقع این شکل از صندوق‌ها تقسیم بندی جدید از باب نوع سرمایه‌گذاری و تخصیص دارایی نیست؛ ETF ها از لحاظ مدیریت، دسته‌بندی و ... همانند سایر صندوق‌ها دسته بندی می‌شود و وجه تمایزش با صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال تنها از این جهت است که با ایجاد نمادهای معاملاتی مشخص در بورس یا فرابورس، واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها مانند سایر نمادهای مربوط به سهام شرکت‌ها قابلیت معاملاتی بورسی پیدا کرده‌اند.

مطابق با آنچه گفته شد، این نوع از صندوق‌ها نیز مشابه صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال، پس از پایان پذیره‌نویسی و جمع‌آوری وجوه سرمایه‌گذاران، با مدیریت حرفه‌ای، با رعایت اصل تنوع‌بخشی نسبت به سرمایه‌گذاری وجوه اقدام می‌کند؛ لذا مانند صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال، مناسب کسانی است که تخصص یا زمان مدیریت سبد دارایی خود را ندارند اما می‌خواهند از مدیریت حرفه‌ای و سایر مزایای بازار سرمایه استفاده نمایند.

این صندوق‌ها از خاصیت نقدشوندگی مناسب (دریافت اصل و فرع سرمایه گذاری ظرف حداکثر یک یا دو روز کاری در صورت فروش واحدها)، سادگی و سهولت در خرید و فروش، کنترل توسط نهاد ناظر بازار سرمایه و ارزش‌گذاری شفاف براساس خالص دارایی‌ها در هر لحظه از زمان برخوردارند؛ البته که سرمایه گذاری در این صندوق‌ها خالی از ریسک نیست و سرمایه گذاران بایستی درک اولیه درخصوص ماهیت سهامداری و سرمایه‌گذاری در بورس را داشته باشند.

از آنجا که قیمت دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق‌ها در بازار به طور پیوسته تغییر قیمت داشته و متناسب با این تغییرات قیمت ETF در بازار تغییر می‌یابد بنابراین در تحلیلی ساده می‌توان این استنباط را داشت که در شرایط رشد بازار قیمت ETF صعودی و در شرایط افت بازار قیمت ETF کاهش می‌یابد.

 بنابراین می‌توان در صورت تحقق اصول حاکم بر اقتصاد مقاومتی و تحقق مفهوم مردمی سازی اقتصاد از طریق عرضه عمومی شرکت‌ها و بنگاه‌های ارزشی در بورس، فضای رشدی مورد انتظار می‌تواند در انگیزه سرمایه گذاری در این صندوق ها موثر باشد.

3: صندوق های موجود در بازار سرمایه ایران در مقایسه با بازارهای جهانی کدامند؟

مطابق با تقسیم‌بندی ذکر شده، صندوق‌های درآمد ثابت که نسبت به سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار اقدام می‌نمایند شامل صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله درآمد ثابت، صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله سهامی، صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله مختلط بوده، به اضافه اینکه در انواع دیگر صندو‌ق‌ها در حال حاضر صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله مبتنی بر طلا و صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان نیز از جمله صندوق‌هایی هستند که واحدهای سرمایه‌گذاری آنها در بورس معامله می‌شود.

 انواع متعددی از صندوق های دیگر در بازارهای مالی و سرمایه جهانی نیز توسعه یافته که از جمله آنها می‌توان به صندوق‌های شاخصی و صندوق های پوشش ریسک اشاره نمود که به تدریج با توسعه و تعمیق بازار سرمایه و در صورت تطبیق با موازین قانونی وشرعی نسبت به ساختارسازی صندوق های جدید در بازار سرمایه ایران مورد توجه قرار خواهد گرفت.

4: تفاوت صندوق های قابل معامله در بورس با صندوق های صدور و ابطالی چیست؟

همانطور که در پاسخ به سوالات قبلی توضیح داده شد، تنها تفاوت این صندوق‌ها با صندوق‌های صدور و ابطالی که عموماً سرمایه‌گذاران با آنها آشنا هستند، در نحوه و سازوکار سرمایه‌گذاری متقاضیان در صندوق و قابلیت معامله واحدهای این صندوق در بازار سرمایه است. برای بیان دقیق‌تر باید گفت که در صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال، سرمایه‌گذار با مراجعه به دفاتر مشخص شده و یا سامانه‌های اینترنتی مدیر ثبت یا مدیرصندوق اقدام به صدور یا ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق می‌کنند. در صورتی که در صندوق‌های ETF ما با لفظ خرید و فروش در بورس به جای صدور و ابطال مواجه هستیم.

5: سود در صندوق های صندوق‌های قابل معامله در بورس چگونه شناسایی می شود؟

غالباً صندوق‌های قابل معامله سهامی، سود ماهانه تقسیم نمی‌کنند اما نتیجه سرمایه‌گذاری‌های آن در خالص ارزش دارایی هایی صندوق (NAV) نموده یافته و در صورت افزایش مقدار مذکور، قیمت فروش هر واحد آن رشد خواهد داشت. به عبارت دیگر زمانی که ارزش صندوق بالا می‌رود و سرمایه‌گذار قصد دریافت سود ناشی از این افزایش ارزش را دارد، می‌بایست نسبت به فروش واحد سرمایه‌گذاری خود در بازار اقدام نماید. قابل ذکر است براساس قانون، بابت نقل و انتقال واحدهای سرمایه‌گذاری انواع صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله و صدور و ابطال آنها هیچگونه مالیاتی اخذ نمی‌گردد.

6: آیا صندوق سرمایه گذاری واسطه گری مالی یکم مورد مشابه ای در بازار سرمایه دارد؟

تاکنون صندوق‌های قابل معامله سهامی متعددی در بورس تهران و فرابورس ایران جهت خرید و فروش سرمایه گذاران لیست شده است. ولیکن صندوق سرمایه گذاری واسطه گری مالی یکم، اولین صندوق قابل معامله سهامی دولتی است که براساس سیاست های تخفیفی دولت به بازار سرمایه ارائه می شود؛ و با ویژگی‌های خاصی که این صندوق دارد، نمونه‌ مشابه قبلی در بازار سرمایه کشور را نداشته است.

7: چرا باید صندوق سرمایه گذاری واسطه گری مالی یکم را انتخاب کرد؟

مهم‌ترین خدمت صندوق‌ها، ارائه بازدهی مطلوب و کم کردن ریسک سرمایه‌گذاران است که این ویژگی در انواع صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله برای سرمایه‌گذاران غیر حرفه‌ای بسیار کاربردی است؛ زیرا با انتخاب یک صندوق سرمایه‌گذاری مناسب، دیگر نیازی به کسب اطلاعات تخصصی و صرف وقت اضافه نیست. همچنین با توجه به اینکه برخی از صندوق¬‌ها دارای تضمین سودآوری و برخی بدون تضمین هستند، افراد می¬‌توانند با توجه به میزان ریسک‌پذیری خود در یکی از انواع صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند. لذا برای سرمایه‌گذارانی که ریسک کمتر را ترجیح می‌دهند، خرید واحدهای این نوع از صندوق‌ها منطقی‌تر است.

نکته قابل توجه در خصوص این صندوق تخفیف ارائه شده توسط دولت، جهت واگذاری سهام خود است. به عبارت فرآیند ایجاد و کار این صندوق به این شکل است که پس از تشکیل صندوق و جمع‌آوری وجوه به میزان مشخص، سهام دولت در بانکهای ملت، تجارت و صادرات و همچنین بیمه البرز و بیمه اتکایی امین با تخفیف قابل توجه به این صندوق واگذار می‌شود؛

8: مراحل خرید و فروش صندوق سرمایه گذاری واسطه گری مالی یکم چگونه است؟

مراحل خرید و فروش این صندوق ها، همانند سایر اوراق بهادار موجود در بازار سرمایه است. به این ترتیب متقاضایان با مراجعه به یکی از شعب کارگزاری ها و اخذ کد معاملاتی (در صورت نداشتن کد معاملاتی) و دریافت کاربری آنلاین برای استفاده از سامانه معاملات برخط (آنلاین) کارگزاری می توانند دسترسی به بازار معاملاتی داشته و با واریز وجه سرمایه گذاری به حساب بانکی کارگزار می توانند درخواست خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق با استفاده از سامانه معاملات برخط (در صورت داشتن کاربری آنلاین) و یا به صورت کتبی با ارائه به کارگزاری سهام خود ارائه نمایند.

اما علاوه بر این روش معمول در همه صندوق‌های قابل معامله، برای ایجاد امکان همه اقشار مردم در هر جای از کشور، مقرر گردید تا از ظرفیت شبکه بانکی کشور نیز برای پذیره‌نویسی واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق استفاده شود. بدین ترتیب علاوه بر امکان ثبت سفارش از طریق درگاه‌های معاملاتی شرکت‌های کارگزاری، تمامی بانک‌های دولتی و چند بانک خصوصی نیز نسبت به دریافت سفارشات متقاضیان و ثبت‌نام آنها اقدام خواهند نمود.  لذا برای پذیره‌نویسی متقاضیان دارای حساب در هر یک از بانک‌های منتخب می‌توانند از طریق مراجعه به درگاه‌های غیر حضوری و حضوری که توسط بانک‌های مربوطه اطلاع‌رسانی خواهد شد و با ورود حداقل اطلاعات مورد نیاز، نسبت به پذیره‌نویسی واحدهای سرمایه‌گذاری مزبور اقدام نمایند.

9: صندوق سرمایه گذاری واسطه گری مالی یکم چه ویژگی هایی دارد؟

به نظر می‌رسد که این اقدام یک گام رو به جلو در مردمی سازی اقتصاد براساس رهنمودهای مقام معظم رهبری بوده و زمینه مشارکت آحاد مردم در تأمین مالی بنگاه ها را فراهم آورد. از طرفی نیز ارائه تخفیف یک مشوق برای سرمایه گذاری در این صندوق هاست. بنابراین می توان این صندوق ها را فرصت بی نظیری برای ورود آحاد جامعه به سرمایه گذاری در اوراق سهام شرکت های معتبری دانست که دولت با هدف مردمی کردن اقتصاد و مشارکت دادن مردم در اقتصاد کشور و نیز عدالت تخصیصی در واگذاری سهام خود در شرکت های دولتی به اقشار مختلف جامعه دنبال می کند.

10: برای سرمایه گذاری در بازار سرمایه چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟

نکته پایانی اینکه حرکت جریان نقدینگی از بازارهای مخرب به سمت بازار سرمایه‌کشور اقدامی مبارک برای مجموعه اقتصادی کشور به حساب می‌رود. تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در ابزارهای نظامند و در بستر قانونی بازار سرمایه‌ می‌تواند نجات بخش اقتصاد کشور باشد، اما باید متذکر شد سرمایه گذاری در ابزارهای حوزه بازار سرمایه نیازمند پذیرش توأمان ریسک و بازدهی است،

بنابراین در عین حال که عموم مردم عزیزمان را تشویق به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه‌ می‌کنیم، از آنها تقاضا دارم که با نگاه واقع‌بینانه و بدور از هیجان و با پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری در بورس نسبت به انتخاب گزینه‌های سرمایه‌گذاری خود اقدام کنند.