کدامیک در سیلاب مقصرترند؛ تجاوز به حریم رودها یا عدم لایروبی؟

هدایت فهمی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره ارتباط عدم رعایت حریم رودخانه‌ها و سیلاب اخیر در کشور اظهار داشت: مطابق قانون توزیع عادلانه آب، حریم و بستر رودخانه‌ها در اختیار دولت است و طبعا وزارت نیرو در این زمینه وظایفی دارد اما در بسیاری مناطق مطابق قوانین دیگری که بعدها تصویب شده شهرداری‌ها هم برای ساماندهی وظایفی دارند. متاسفانه در محدوده‌های شهری و حریم رودها ساخت‌وسازهایی شده که باعث کوچک شدن مسیل‌ها شده و در شرایط سیلابی امکان عبور این میزان آب را ندارند و در این زمینه شهرداری‌ها مسئولند.

وی افزود: مثلا در اکثر مناطق شمال کشور و گلستان و مازندران خانه‌هایی که در حریم رودها ساخته شده بودند باعث خسارت و ویرانی شدند. البته ساخت و ساز غیر مجاز و تعرض به حریم رودها تقریبا در همه جای کشور اتفاق افتاده است. رودخانه حریم رود است و این حریم و بستر باید حتما محافظت شود. نباید با ساخت و ساز مسیرها دستکاری شوند، سیلاب یک پدیده طبیعی است و همیشه هم اتفاق خواهد افتاد. رودخانه‌ها باید بتونند سیلاب را عبور دهند اما در کشور ما به حریم و بستر رودها تجاوز شده که عملا در ایجاد خسارت موثر بوده‌اند.

این متخصص حوزه آب در ادامه با بیان اینکه دفتر استانداردهای وزارت نیرو دستورالعملی برای تعیین حریم و بستر رودخانه‌ها  دارد که بر اساس محاسبات فنی تعیین می‌شود، گفت: میزان حریم رودها بستگی به دبی رودخانه، دوره برگشت و محاسبات فنی دارد که از خط القعر با دوره برگشت 25 ساله مشخص می‌شود، در هر رودخانه‌ای متفاوت است.

وی درباره لزوم لایروبی رودها توضیح داد: در دوره‌های طولانی لایروبی ضروری است. ساماندهی و لایروبی و مهیا کردن شرایط برای عبور سیلاب‌ها یکی از کارهای مهمی است که باید در مهندسی رودخانه انجام شود. اما اعتباراتی که در این زمینه وجود دارد کم است و عملا کفاف این هزینه‌ها را نمی‌دهد. ضمن اینکه در برابر هزینه‌ای که بابت آن می‌شود پاسخگویی لازم را ندارد. اگر بر فرض اعتباری هم تخصیص یابد و کوتاهی شود قطعا باید بازخواست شوند زیرا افکار عمومی بی تفاوت نخواهد بود.

فهمی تاکید کرد: باید اطلس پهنه بندی سیل خیزی کشور در مقیاس یک دویست و پنجاه هزارم تا یک بیست و پنج هزارم داشته باشیم. پهنه‌ها مشخص شود و بر اساس دستورالعمل، در مناطق مختلف ببینیم کجاها نباید ساخت و ساز انجام شود. این مسئله برای بیمه سیل بسیار مهم بوده و باید عمومیت پیدا کند. علاوه بر این در کشور باید نظام جامع مدیریت سیل داشته باشیم یعنی مشخص شود چه کسی متولی اصلی مدیریت سیلاب است، چه ارگان‌هایی دخیل هستند، وظایف هر کدام مشخص باشد، دستورالعمل و نظامنامه مشخصی در رابطه با مدیریت سیل وجود داشته باشد که اگر سیل اتفاق افتاد کدام ارگان‌ها با چه وظایفی و در کدام مقاطع ورود کنند که متاسفانه مشخص نیست. وزارت کشور و نیرو هر یک وظایفی دارند ولی یک نظام جامع مدیریت سیل در کشور وجود ندارد.

وی در ادامه به سیل شیراز اشاره و اظهار داشت: مثلا اگر در شیراز ساخت و ساز انجام نمی‌شد به هیچ وجه شرایط به گونه‌ای نبود که سیلابی با این ابعاد، تلفات و خسارت داشته باشد. آن حادثه پاسخ دست اندازی به رودخانه و مسیلی بود که در کنار دروازه قرآن وجود داشت.

 این کارشناس حوزه آب خاطرنشان کرد: ساخت و ساز غیر مجاز سیلاب را تشدید می‌کند و گرنه رودخانه مسیر طبیعی خود را دارد و خودش را ترمیم می‌کند، بنابراین مهمتر از همه کارها، پاکسازی حریم و بستر رودخانه‌ها از ساخت و سازهای غیر مجاز است.