سهم بنیاد مستضعفان از اقتصاد کشور کمتر از یک درصد است/ جای بخش خصوصی را تنگ نمی‌کنیم/ آماده انعقاد قرارداد واگذاری حق بهره‌برداری از کاخ‌ها هستیم

بنیاد مستضعفان در سال 1357 به فرمان رهبر انقلاب تشکیل شد و مقام  معظم رهبری ، مرحوم آیت الله اکبر هاشمی،مرحوم آیت الله سید محمد  بهشتی، مرحوم میر کریم موسوی کریمی(آیت الله اردبیلی)، احمد جلالی، علی اصغر مسعودی و مرحوم عزت الله سحابی از موسسان این مجموعه بودند.

هدف از تشکیل بنیاد مستضعفان کمک به ارتقای سطح زندگی مادی، معنوی و فرهنگی مستضعفان و محرومان جامعه بوده است به طوری که در بخشی از دستور رهبر فقید انقلاب در تشکیل بنیاد مستضعفان آمده است: «به موجب این مکتوب (بنیاد) مأموریت دارد که تمام اموال منقول و غیرمنقول سلسله پهلوی و شاخه‌ها و عمال و مربوطین به این سلسله را که در طول مدت سلطه غیرقانونی از بیت المال مسلمین اختلاس نموده اند به نفع مستمندان و کارگران و کارمندان ضعیف مصادره نماید و منقولات آن در بانک‌ها با شماره به اسم شورای انقلاب یا اسم اینجانب سپرده شود و غیرمنقول از قبیل مستغلات و اراضی ثبت و مضبوط شود تا به نفع مستمندان از هر طبقه صرف گردد.»

از تشکیل این نهاد کمتر از 40 سال می‌گذرد و حوزه فعالیت‌های بنیاد مستضعفان گسترش یافته است به طوری که هر ایرانی از زمانی که روز خود را شروع می‌کند تا پایان آن، مصرف کننده محصولات بنیاد مستضعفان است چه در خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها از جمله لبنیات، نوشابه‌ها، شکر، قند، سوسیس، کالباس، انواع میوه و ... و چه در محصولات و تولیداتی که به طور غیر مستقیم با آن سر و کار دارند مانند محصولاتی مانند سیمان، نفت و ... 

در حالی که این تصور می شود که بازار کشور در حوزه های مختلف در قبضه تولیدات بنیاد مستضعفان است اما سعیدی کیا، رییس این مجموعه در گفت وگو با ایلنا می گوید‌: برخلاف تصور اغراق آمیز عده‌ای، سهم بنیاد مستضعفان از اقتصاد کشور کمتر از یک درصد است و پرداخت مالیات را حق الناس می‌دانیم و در طول 10 سال گذشته 4 هزار میلیارد مالیات پرداخت کردیم و طبق گفته سازمان امور مالیاتی خوش حساب‌ترین شرکت هستیم.

 در ادامه گفت‌و‌گوی تفصیلی رییس بنیاد مستضعفان با ایلنا  درباره نقش این مجموعه حاکمیتی در اقتصاد کشور آمده است:            

** با توجه به اینکه بنیاد مستضعفان در رشته های مختلف اقتصادی ورود کرده است و در بسیاری از بازارها شاهد عرضه کالاها و محصولات شرکت های وابسته به بنیاد هستیم، در حال حاضر بنیاد مستضعفان چه سهمی از اقتصاد کشور دارد و آیا میزان ارزش دارایی های بنیاد و ز یر مجموعه های برآورد شده است ؟ 

در حال حاضر برآورد دقیقی از میزان ارزش دارایی‌های بنیاد مستضعفان نداریم. ارزیابی میزان ارزش دارایی‌ها هم هزینه بسیار زیادی دارد. درباره میزان اراضی تحت مالکیت بنیاد هم به علت مسایل حقوقی و دعاوی مطرح در حوزه قضایی آمار و ارقام دقیقی نداریم و اساساتعیین ارزش دارایی ها بسیار پیچیده است.

اما بنیاد مستضعفان کوچک‌تر از آن است که درباره آن گفته می شود. در سال گذشته 28 هزار میلیارد تومان درآمد حاصل از فروش داشتیم. سهم بنیاد از 160 شرکت فعال از 1 تا 100 درصد است و وزن متوسط بنیاد در سهام این شرکت ها به 55 درصد می رسد. به این معنا که تقریبا سهم بنیاد از 28 هزار میلیارد تومان چیزی حدود 15000 میلیارد تومان است  و سود بنیاد هم به چیزی حدود 12 درصد یعنی هزار و 600 میلیارد تومان می رسد.

گردش مالی 15 هزار میلیارد تومانی از محل فروش داشته ایم و این رقم نسبت به تولید داخلی کشور حدود 7 دهم درصد است یعنی برخلاف تبلیغاتی که می شود حتی یک درصد از اقتصاد کشور را هم نداریم. اما کسانی هستند که با اغراق صحبت می‌کنند و از سهم زیاد بنیاد مستضعفان در اقتصاد حرف می زند و مدعی می‌شود که بنیاد مالیات نمی پردازد.

**چه میزان از درآمدهای بنیاد مستضعفان صرف ماموریت اصلی بنیاد یعنی انجام اقدامات محرومیت‌زدایی و حمایت از اقشار کم درآمد می شود؟

در سالهای قبل تقریبا 7 درصد از سود یعنی 80 میلیارد تومان وارد چرخه محرومیت‌زدایی می شد اما امسال 40 درصد از سود تقسیم شده بنیاد یعنی 450 میلیارد تومان در بخش محرومیت‌زدایی هزینه می شود.

بنیاد مستضعفان یک بنگاه دارای رشته فعالیت متنوع است و اگر بنیاد این تنوع از رشته فعالیت ها را در اختیار نداشت در سال های رکود بسیار صدمه می دید. برای مثال در سال 92، سوددهی شرکت های سیمانی بنیاد به بیش از 50 میلیارد تومان رسید اما در سال‌های اخیر با توجه به رکود بخش ساختمان در کشور و افت فروش سیمان با تلاش بسیار زیاد سعی کردیم هزینه ها را سر به سر کنیم.

این در حالی بود که صادرات سیمان به عراق هم متوقف شد. درسال 94 حدود 2 میلیون تن سیمان به عراق صادرات داشتیم که این موضوع هم با سیاستهای عراق متوقف شد. اما به دنبال بازار جدید برای صادرات سیمان بودیم و توانستیم کشورهایی مثل عمان و ... را جایگزین عراق کنیم.

باید توجه داشت بنیاد مستضعفان در چارچوب سیاست‌های دولت فعالیت می کند و کارگزار است. در سال 94 شرکت تولیدی دوده وابسته به بنیاد زیان ده شد چراکه دولت تعرفه واردات دوده را حذف کرد و دوده از کشور چین با ارز مبادلاتی با قیمت ارزان وارد بازار شد و شرکت بنیادی ضرر کرد.

بعد از انجام مذاکرات با نهادهای مربوطه مجدداً تعرفه واردات اجرا شد و در نهایت در سال گذشته شرکت های تولید دوده بنیاد سودآور شد. بنابراین بنیاد مستضعفان دقیقا تحت سیاست های دولت فعالیت می کند. در حال حاضر هم که صنعت ساختمان دچار رکود شده شرکت های مصالح ساختمانی بنیاد دچار زیان شده اند اما با صادرات هزینه‌ها را سر به سر نگه می‌داریم.

**بنا بر این بنیاد مستضعفان به غیر از بازار های داخلی، در بخش صادرات و بازارهای بین‌المللی هم فعال است. در بخش صادرات در چه حوزه هایی ورود کرده اید؟ 

شاید باور این موضوع سخت باشد اما در حال حاضر بنیاد مستضعفان محصولات خود را  به 33 کشور صادر می‌کند. اگر صادرات محصولات خود به ویژه صادرات محصولات ساختمان را انجام نمی‌دادیم تمام شرکت‌های بنیادی مرتبط با این رشته فعالیت با توجه به رکود بخش ساختمان، زیان ده می‌شدند.

با هدف افزایش صادرات، جایزه صادراتی را طراحی کردیم و در حالی که در سال 94 چیزی حدود هزار و 100 میلیارد تومان صادرات داشتیم پس از طراحی جایزه صادراتی در سال 95 میزان صادرات محصولات بنیاد به هزار و 600 میلیارد تومان رسید، یعنی شاهد رشد 40 درصدی بودیم. امیدوارم امسال میزان صادرات محصولات بنیاد از 2 هزار میلیارد تومان عبور کند.

هیأت امنا محترم بنیاد اجازه هزینه 3 درصد از سود کل بنیاد را برای توسعه  صادرات و اجرای سیاست‌های تشویقی و جبرانی شرکت‌ها در اختیار رییس بنیاد قرار داده است.

در حال حاضر وارد بازار روسیه شده‌ایم اما متاسفانه هزینه حمل و نقل گران است و در کارگروه صادرات بنیاد مصوب شد که 50 درصد هزینه حمل و نقل  شرکت هایی که به روسیه صادرات دارند را بنیاد از محل آن سه درصد بپردازد و با ارائه این مشوق امید است صادرات به روسیه توسعه یابد.

بنیاد حاضر به تقبل این زیان است تا صادرات کشور توسعه یابد چراکه در حال حاضر زیرساخت‌ها و دانش صادرات در کشور وجود ندارد.

در حال حاضر صادرات شیر خشک به روسیه را هم شروع کرده ایم. در حالی که تولید شیرخشک در ایراناز قیمت تمام شده آن در دنیا برای بنیاد گران تر تمام می شود اما برای ورود این محصول به بازارهای بین المللی به شرکت تولید کننده آن اعلام کرده ایم که تا سه سال به شرط اینکه ماهیانه 3 هزار تن صادرات شیر خشک به روسیه داشته باشیم تمام زیان آن را بنیاد می پردازد.

گلخانه ای هم به وسعت 5 هکتار در ساری راه اندازی شده است که امیدواریم محصولات این گلخانه را بتوانیم به روسیه صادر کنیم. در ابراهیم‌آباد واقع در جنوب کرمان هم با تکنولوژی‌های بومی گلخانه‌ای دایر شده که از ماه آینده محصولات آن وارد بازار می شود. راه اندازی 1000 هکتار گلخانه را هم در طول 10 سال در دستور کار قرار داده ایم.

البته اولویت سرمایه‌گذاری بنیاد در مناطق محروم است. برای مثال ابراهیم‌آباد کرمان منطقه بسیار محرومی است که بنیاد اقدام به راه اندازی گلخانه در این منطقه کرده است. کارخانه فولاد را هم در منطقه سنگان در حال احداث هستیم.

** یکی از نقدهای که به این مجموعه می‌شود گستردگی بنیاد است، در سال‌های گذشته هم بحث کوچک‌سازی و واگذاری برخی از شرکت های بنیاد مستضعفان مطرح شد که این موضوع از توصیه‌های مقام معظم رهبری هم بود. تا کنون چند شرکت از زیر مجموعه های بنیاد به بخش خصوصی واگذار شده و نحوه واگذاری ها چگونه بوده است؟

بنده وقتی وارد بنیاد مستضعفان شدم، بنیاد دارای 22 هلدینگ بود. رهبری فرمودند که بوروکراسی را در این مجموعه کاهش دهید و مجموعه‌هایی که مردم توانایی اداره آن را دارند را واگذار کنید. پس از آن، جلسه‌ای تحت عنوان ساماندهی شرکت ها و زیر مجموعه‌های بنیاد را برگزار کردیم. در نهایت پس از برگزاری این جلسات و اقدامات، امروز تعداد هلدینگ‌های بنیاد در کنار بنیاد علوی، بانک سینا، شرکت آزادراه تهران- شمال، موسسه مطالعات تاریخ معاصر،مؤسسه دانشمند، هادی بینات، نور تابان و موسسه موزه ها  به 11 هلدینگ رسیده است.   

این هلدینگ‌ها تقریبا 160 شرکت فعال دارند و تمام کارکنان گروه بنیاد مستضعفان با احتساب شرکت های فعال آن به 40 هزار نفر می رسد. در جریان ساماندهی تعدادی از رشته های فعالیت بنیاد مستضعفان را کاهش دادیم. حدود 70 شرکت ادغام، منحل و یا واگذار کردیم. بنیاد 14 شرکت زم زم در اختیار داشت که در پروسه ادغام انها را به 4 شرکت رساندیم. در حوزه لبنیات 4 شرکت زیرمجموعه پاک داشتیم که ان را به یک شرکت کاهش دادیم.

تعدادی از شرکت ها را هم فروختیم به طور مثال شرکت قند قزوین را در بورس به فروش گذاشتیم. تمام عملیات فروش، ادغام و ... براساس قوانین جاریانجام شده اسات و ساماندهی شرکت ها ادامه خواهد داشت.

طبق تصمیم هیات امنای بنیاد قرار بر این است که سالیانه 10 درصد از بنیاد را در بورس به متقاضیان عرضه کنیم. در حال حاضر 10 شرکت اماده عرضه در بورس داریم. برای اولین بار واحدهای دامداری و هتل کوثر اصفهان را برای  واگذاری وارد بورس کردیم.

از چند رشته فعالیت هم خارج شده ایم یا به تدریج در حال خروج هستیم . به هیچ وجه قصد نداریم جای بخش خصوصی را در اقتصاد تنگ کنیم. به همین دلیل این موضوع را که بنیاد و شرکت های زیر مجموعه آن در مناقصات زیر 100 میلیارد تومان حضور نداشته باشند را به تصویب رسانده ایم.

** با توجه به اینکه بنیاد مستضعفان یکی از هلدینگ‌های مهم اقتصادی کشور محسوب می شود باید مانند سایر بنگاه های اقتصادی مالیات بپردازد اما برخی از نهادهای وابسته به حاکمیت خود را معاف از پرداخت مالیات می دانند و مالیات نمی پردازند آیا مجموعه بنیاد هم خود را معاف از مالیات می داند؟ میزان پرداختی مالیات بنیاد چقدر است؟

بنیاد مستضعفان در 10 سال گذشته 4 هزار میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده است. هر سال تا پایان مهرماه طبق اساسنامه فرصت برگزاری مجمع را داریم. باور آن شاید سخت باشد اما حسابرسی بنیاد برای سال 95 بدون بند حسابرسی و بازرسی است.

رییس سازمان امور مالیاتی دو ماه گذشته اعلام کرد که خوش حساب ترین دستگاه در حوزه پرداخت مالیات بنیاد مستضعفان است؛ چراکه بنیاد در موعد مقرر مالیات خود را پرداخت کرد. بنیاد مستضعفان مالیات را حق‌الناس می‌داند. بر این اعتقاد هستم که هر تومان مالیات بنیاد مستضعفان متعلق به 80 میلیون جمعیت کشور است بنابراین باید وظیفه خود را به موقع انجام دهیم. 

**اخیرا حواشی زیادی درباره مالکیت برخی از کاخ های تاریخی تهران بین سازمان میراث فرهنگی و بنیاد مستضعفان ایجاد شد. عده ای بر این باور هستند که بنیاد مالک کاخ های سعدآباد و نیاوران نیست و مالکیت این کاخ ها باید به میراث واگذار شود. با توجه به اینکه بنیاد مستضعفان تخصص و تجربه فعالیت در این زمینه ها را ندارد آیا قصد واگذاری این بناها به مجموعه های تخصص را ندارید؟

طبق حکم دادگاه سند کاخ ها در مالکیت بنیاد مستضعفان است. چندین بار به مدیران دولتی از جمله معاون اول رییس جمهوری و رییس جدید سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده‌ایم که بنیاد مدعی بهره‌برداری این کاخ‌ها نیست و ما آمادگی داریم با سازمان میراث قراردادی برای واگذاری حق استفاده از این مجموعه ها منعقد کنیم. عده ای متاسفانه هیاهویی درباره واگذاری کاخ ها به راه انداختند و بیهوده ذهن مردم را درگیر این موضوعات کردند البته  در حال حاضر موضوع کاخ‌ها در قوه قضاییه درجریان است اما راهکار این موضوع بسیار ساده است و نیازی به این هیاهو ها ندارد.

سند این بناها در اختیار بنیاد است و به سازمان میراث پیشنهاد دادیم قرارداد واگذاری حق بهره برداری بین این دو دستگاه امضا شود. ضمن اینکه در طول 30 سال گذشته همواره حق  بهره‌برداری از این بناها در اختیار سازمان میراث  بوده است.

بنیاد مستضعفان همچنین قصد خروج از هتلداری را دارد اما فروش و واگذاری هتل‌ها بسیار سخت و پیچیده است. در حال حاضر زمین آزادی که یکی از دارایی های بنیاد است جزو گران ترین اراضی تهران محسوب می شود و به فروش نمی رود. اگر هم زیر قیمت کارشناسی شده به فروش برسد ابهاماتی ایجاد می‌شود. از همین‌رو روش های مختلفی را برای واگذاری هتل‌های بنیاد به کار گرفتیم. برای اولین بار در کشور هتل کوثر اصفهان برای فروش در بورس عرضه شد و بحمدا... موفق شد. اخیراً هتل گچسر هم به فروش رسید. 

** با توجه به اینکه فعالیت های اقتصادی بنیاد بسیار پراکنده است، این مجموعه در حوزه نفت هم فعال است ؟  

اخیراً با وزیر محترم نفت و مسئولان وزارت نفت درباره ورود به پروژه های E&P جلساتی را داشته‌ایم. بنیاد در این حوزه امکانات زیادی را در اختیار دارد. پس از ارائه اسناد از توانایی های شرکت های نفتی بنیاد به وزارت نفت، توانستیم مجوز حضور در E&P را دریافت کنیم. دو شرکت حفاری شمال و شرکت پدکس و نیز نفت بهران و شرکت پایندان که همگی توانایی بالایی دارند. از شرکت های نفتی زیرمجموعه بنیاد مستضعفان هستند.

** برای آخرین سوال؛ آیا فعالیت های اقتصادی بنیاد محدود به بازارهای داخلی می شود یا اینکه تجربه سرمایه گذاری در کشورهای خارجی را دارید؟ 

در حال حاضر سرمایه گذاری قابل توجهی در خارج از کشور نداریم، اما شروع به سرمایه گذاری در کشورهای خارجی کرده ایم با این سیاست که هم سرمایه‌گذاران خارجی وارد بازارهای ایران شوند و هم بنیاد بتوانداز ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در خارج از کشور استفاده کند. در حال حاضر شرکت پاک در حال رایزنی با یک شرکت فرانسوی برای توسعه بازار محصولات خود است. تفاهم نامه‌ای با این شرکت به امضا رسیده است که با همکاری شرکت فرانسوی در ایران شرکت مشترکی برای تولید محصول مشترک راه اندازی شود که محصول این شرکت را بتوانیم صادر کنیم.

در حوزه توسعه تولید خاویار و صادرات آن هم اقداماتی انجام شده است. در دوران وزارتم در جهاد کشاورزی در سال های 76 و 77  چیزی حدود 50 تا 70 تن خاویار از دریا استخراج می شد این رقم در سال گذشته به یک تن رسیده که این به معنای نابودی خاویار در کشور است.

یکی از مزیت های دریای خزر خاویار است که در دنیا بی‌نظیر است. در مذاکره با استانداران استان های شمالی قرار بر این است که بنیاد به سرمایه‌گذاران حوزه خاویار تسهیلات ارائه کند و یارانه بپردازد. 5% توسط بنیاد علوی و 5% توسط معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری. تاکنون به 11 واحد در این حوزه تسهیلات ارائه داده ایم. برنامه ما این است که تا 3 سال آینده 100 واحد تولید خاویار با سرمایه‌گذاری مردم راه اندازی کنیم. بنیاد خاویار را از مردم خریداری و اقدامات مربوط به فراوری آن را انجام می دهد و در نهایت این خاویار صادر خواهد شد. با یک شرکت فرانسوی هم برای فراوری خاویار در ایران وارد مذاکره شده‌ایم.  

برای سرمایه‌گذاری در خارج کشور با عمانی‌ها شروع به کار کرده ایم. تفاهم نامه ای مبنی بر ایجاد صندوق مشترک برای سرمایه گذاری به امضا رسیده. اولین پروژه هم راه اندازی سیلوی کارخانه سیمان است که جانمایی احداث این کارخانه هم انجام شده . البته بعد از ریاست جمهوری ترامپ روند مذاکرات کندتر شده اما بنیاد این موضوعات را رها نکرده است. قرار بر این است که صنایع چوب را هم در این کشور راه اندازی کنیم و همچنین مشارکت در صنایع غذایی داشته باشیم.

با الجزایری‌ها هم  برای راه‌اندازی دامداری در آن کشور وارد مذاکره شده ایم. در عراق هم قصد راه‌اندازی دامداری را داریم. در اوگاندا هم برای احداث واحد دامداری و واحدهای کشاورزی مذاکراتی داشتیم. در حوزه نفت و گاز هم با عراقی ها و عمان وارد مذاکره شده ایم.

گفت وگو : نازیلا مهدیانی