میان آبادی:
چیزی به اسم جنگ آب نداریم / تشریح دلیل عدم حل مناقشه ایران و افغانستان بر سر آب
میان آبادی گفت: مطالعات انجام شده در دنیا نشان می‌دهد که کمبود آب به معنی جنگ آب نیست. کمبود آب نه تنها کشورها را به سمت جنگ پیش نبرده است بلکه باعث مشارکت آبی شده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، حجت میان آبادی در نشستی خبری که با موضوع آب و رویکردهای نو در آستانه آغاز به کار دولت دوازدهم برگذار شد، گفت: آب ترکیب در هم تنیده‌ای از مسایل طبیعی و انسانی است که در دهه‌های اخیر، با غفلت بسیار عجیب و معنا داری در استفاده از حوزه علوم انسانی در مدیریت منابع آب مواجه شده است.
وی با بیان اینکه در نقطه مقابل شاهد توجه افراطی و نگاه کاریکاتوروار به مسایل این حوزه با نگاه صرفا مهندسی بوده‌ایم، ادامه داد: در نگاه صرفا مهندسی، رویکردهای مدیریت منابع آب بر عرضه متمرکز می‌شود. برای اینکه بخواهیم این رویکرد را در کشور اصلاح کنیم، به عنوان اولین گام، باید به تعریف مشترک و واحدی از مقوله آب برسیم.
پژوهشگر سیاستگزاری منابع آب از دانشگاه دلفت هلند گفت: بسیاری از تعاریفی که از آب در دانشگاه‌های ما و طرح‌های کلان سیاستگزاری و برنامه‌ریزی در کشور ارائه می‌شود، ناقص و یا غلط است. ابتدا باید آب و سیستم‌های آبی را تعریف کنیم تا بتوانیم مسایل آب کشور را حل کنیم. وقتی دم از مدیریت و برنامه‌ریزی سیستم‌های آبی می‌زنیم، اول باید آب و بعد سیستم منابع آب را بشناسیم تا بتوانیم از مدیریت منابع آب صحبت کنیم.
وی با بیان اینکه آب دارای چهار زیر سیستم طبیعی و مهندسی، اقتصادی- اجتماعی، اداری و حقوقی و سیاسی و هیدروپولتیک است، گفت: سالیانه بیش از هزاران میلیارد تومان بودجه صرف مدیریت و برنامه‌ریزی منابع آب می‌کنیم اما وضعیت ما بدتر از قبل شده است.این رقم در مقایسه با سایر کشورها سرسام آور است. دلیل این عدم موفقیت، نگاه بخشی و صرفا نگاه جزئی‌نگر به مسایل و زیر سیستم طبیعی آب کشور است. فراموش می‌کنیم آب متشکل از چهار زیر سیستم است و صرفا با تاکید بر یک زیر سیستم مهندسی، ادعای مدیریت و برنامه‌ریزی برای آب را داریم.
وی بیان کرد: علم هیدروپولتیک نظیر حقوق آب، قدمتی نزدیک به سه تا پنج هزار سال دارد. خواستگاه این علم، تمدن میان‌رودان است اما متاسفانه در ایران حتی یک واحد درسی در دانشگاه‌ها در این رابطه نداریم.
وی گفت: هیدروپولتیک تعاریف متعددی دارد. علم مطالعه و بررسی اثرات و مناسبات سیاسی بر منابع آب را هیدروپلتیک گویند. هیدروپولتیک علم بررسی اثرات و مناسبات سیاسی در جوامع، ملت‌ها و دولت‌ها بر منابع آب و اثرات منابع آبی بر مناسبات در سه سطح جوامع، دولت‌ها و ملت‌ها در سه مقیاس محلی، ملی و بین‌المللی است.
وی از امنیتی کردن مسئله آب اظهار نگرانی کرد و افزود: باید بین ابعاد امنیتی آب و امنیتی کردن آن تفاوت قائل شویم. مسایل آب در بعد ملی و بین‌المللی امنیتی است اما غفلت از مسایل و ابعاد امنیتی طرح‌ها، سیاست‌ها و رویکردها، پذیرفته نیست. این مسئله به معنی امنیتی کردن آب نیست. در نهادهای سیاستگزار بحث‌هایی می‌شنویم که مسایل آبی را با نگاه امنیتی مورد توجه قرار می‌دهند. این مسئله خطرناک است.
میان آبادی دیپلماسی را محدود به مذاکره آبی ندانست و گفت: مذاکرات آبی یکی از ابزارهای دیپلماسی است. با نگاه عملی به مسئله دیپلماسی، ابزارهای متعدد و متنوعی برای دیپلماسی تعریف می‌شود که در جامعه در حال پیاده شدن است. رویکردها در دیپلماسی با توجه به شرایط مختلف بین‌المللی و داخلی تعریف می‌شود.
وی تاکید کرد: ابزارهایی که در دیپلماسی آب به کار گرفته می‌شود برای هر منطقه متفاوت است. ابزاری که در افغانستان بر سر هیرمند قابل استفاده است، لزوما در همین کشور بر سر هریرود کاربرد ندارد. از این ابزارها برای مذاکره با سایر کشورها نظیر ترکیه یا نواحی دیگر که دارای مناقشه آبی با ایران هستند، نمی‌توان بهره گرفت.
وی با یادآوری اینکه در مسایل هیدروپولتیک دچار بخشی نگری هستیم، افزود: در مسئله آب سه گروه دولت، دانشگاه و مردم مقصر هستند. بنابراین باید این سه گروه را در دیپلماسی آب دخیل کنیم اما در هر سه گروه ضعیف هستیم.
میان آبادی با اشاره به اینکه محدود کردن مسئله آب به دو وزارتخانه امور خارجه و نیرو همچنین سازمان حفاظت محیط زیست اقدامی غلط است، قصور این سه مجموعه در مسایل هیدروپلتیک آب را تایید کرد.
وی همچنین تاکید کرد: در ایران چیزی به نام جنگ آب نداریم. تا کنون چیزی به نام جنگ بر سر منابع آب در دنیا ثبت نشده است. ممکن است تنش نظامی یا تنش در روابط بر سر مسئله آب ایجاد شده باشد. وضعیت ایران در آینده بستگی کامل به خود ما و عملکردمان دارد.
پژوهشگر سیاستگزاری منابع آب از دانشگاه دلفت هلند اضافه کرد: مطالعات انجام شده در دنیا نشان می‌دهد که کمبود آب به معنی جنگ آب نیست. مکرر در دنیا ثابت شده است که کمبود آب نه تنها کشورها را به سمت جنگ پیش نبرده است بلکه باعث مشارکت آبی شده است. بنابراین تصور اینکه کمبود آب جنگ ایجاد می‌کند، یک گذاره غلط است.
وی توهم توسعه را مهمترین معضل کشور معرفی کرد و افزود: ما وظیفه داریم که از دولتمردان و سیاستگزارن مطالبه کنیم تا تعریفشان از توسعه را ارائه دهند. اگر به تعریف جامع از توسعه برسیم، بسیاری از مشکلات حل می‌شود.
میان آبادی در ادامه بیان کرد: بحث افزایش جمعیت و امنیت غذایی خیلی پیچیده و طولانی است. اما مطالعات نشان می‌دهد افزایش جمعیت عامل بحران آب نیست. اما و اگرها زیادی پشت مسئله افزایش جمعیت وجود دارد که فرصت بحث درباره آن نیست. این مسئله در چارچوب بحثهای امنیت آبی و غذایی سال‌های سال مورد بحث و واکاوی بوده است.
وی همچنین بر عدم کپی برداری از طرح‌های آبی موفق تاکید کرد و افزود: هیچ تضمینی وجود ندارد که طرح موفقی در یک منطقه، نتایج مثبت در مناطق دیگر داشته باشد اما این به معنی عدم استفاده از تجارب موفق دنیا نیست.
میان آبادی با بیان اینکه نهادهای مدنی در دیپلماسی آب نقش پررنگی دارند که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، اظهار داشت: عدم حل مناقشه ایران و افغانستان بر سر مسئله آب ناشی از نگاه منفی جامعه ایرانی به مردم افغانستان است. با وجود آنکه پاکستان مخاطرات زیادی برای افغانستان از بعد ضربه زدن به این کشور، توسعه تروریسم و غیره دارد و اقدامات ایران همواره در افغانستان مثبت بوده است، اما مذاکرات بین افغانستان و پاکستان همواره نتیجه بخش‌تر بوده است. دلیل این مسئله نگاه منفی شهروندان ایرانی به این کشور همسایه است که باید حل شود.
وی تاکید کرد: رسانه‌های ایران در مسئله دیپلماسی آب در خوشبینانه‌ترین حالت به صورت خنثی عمل می‌کنند. وی پیشنهاد برگزاری یک کارگاه دیپلماسی آب برای افزایش آگاهی رسانهها و سازمان‌های مردم نهاد را مطرح کرد.
