مردم را از بحران آب نترسانیم/ جامعه‌ای در حال ریسک هستیم/ راه حل‌های نمایشی حل مسئله آب قابلیت اجرا ندارند

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، هادی خانیکی کارشناس ارشد آب در نشستی خبری که با موضوع آب و رویکردهای نو در آستانه آغاز به کار دولت دوازدهم برگذار شد، گفت: دولت دوازدهم در حال تشکیل است و ما در نظر داریم که آنچه را که طی این مدت دریافته ایم به دولت منتقل کنیم و سخنان را به حکمرانان و سیاست گذاران رسانده تا راه حلی را پیدا شود.

وی افزود: حل مسئله آب درگیر کردن جامعه و تبدیل این موضوع به مسئله اجتماعی و جلب مشارکت عموم شهروندان و نخبگان است، مسئله آب را فقط مختص دولت، مهندسان و یا دست اندر کاران علوم اجتماعی ندانیم، به سیاست های کلان فکر نکنیم، بیشتر به راهبردهای مسئله محور بیندیشیم. 

خانیکی تصریح کرد: سیاست مبتنی بر آب یعنی سیاست زندگی، ما مسلمانان معتقدیم آب منشا زندگی است، جالب است بدانیم که آرم سازمان آب در زمان شاه هم این آیه بود که "و من الماء کل شیء حی" و علت نیز این بود که در زمان مصدق که بازرگان مسئول این بخش بود این مسئله بر تارک وظایف سازمان آب گنجانده بود.

وی ادامه داد: سیاست آب همان سیاست زندگی عموم را به مداخله،مشارکت، دوری از خشونت و یک جانبه گرایی دعوت می کند، مسئله آب می تواند به مسئله ای  تبدیل شود که در متن همه عرصه های زندگی از جمله اقتصاد ، سیاست و فرهنگ و هنر وجود دارد. البته این در کانون بودن به معنای ترساندن و ایجاد وحشت و خطر نیست، گاه گمان می کنیم اگر جامعه را از اینکه چند سال آینده در معرض نابودی و خطر هستند، بترسانیم،منجر به مشارکت می شود اما تجربه اجتماعی نشان می دهد گاهی منجر به عدم مشارکت هم می شود بنابراین طرح شعار و مباحث نگران کننده منجر به عدم مشارکت می شود.

 این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: گناه بی توجهی  را بر دوش گروهی خاص انداختن چه دولت و یا جامعه، شهر یا روستا و متخصص یا عامه سیاست درستی نیست، رویکرد نو باید مبتنی بر توزیع مسئولیت باشد که البته حتما دولت بار سنگین تری دارد که البته سنگینی بار رسانه، نهاد مدنی و جامعه را کم نمی کند. راهبرد جدید باید گفت وگو محور و مبتنی بر آگاهی درست و حساس کردن جامعه به گونه ای که سهم و نقش خود را پیدا کنند.

 وی تاکید کرد: اگر گفته می شود که رویکرد دولتی قادر به حل مسئله آب نیست به معنای نادیده گرفتن نقش دولت یا مهندسان نیست اما مسئله این است که مهمترین نقیصه برنامه ریزی دولتی این است که از بالا به پایین و تمرکزگرایانه است که نقش دیگران را نادیده می گیرد، دولت به معنای حکومت و نه قوه مجریه حرف ما را کمتر می شنود و به جای آن برنامه های جذاب و پر هیمنه مثل آوردن آب از عمان و خلیج فارس و انتقال آب به روش ضربتی وشتاب زده مثل کشف آبها، راه حل های نقطه به نقطه و کوتاه مدت توجه شده است.

خانیکی بیان کرد: دغدغه کاهش و خطر آب نشان می دهد ما دریک جامعه در مخاطره و در ریسک هستیم که این جامعه می تواند با جلب مشارکت دیگران راهی برای رهایی خود بیابد و یا به سمت نابودی و خطر بیشتر برود.

وی گفت: اگر خطر آب را همه با هم ببینیم و دولت خود را بالاتر از جامعه نبیند و به راه حل های فوری و نمایشی از بالا به پایین که قابلیت اجرا ندارد، توجه نکند و به حرف های خرد نهادهای مدنی ونخبگان هم توجه کند، می توان خطر را به یک فرصت تبدیل کرد.در ادبیات سیاسی گفته می شود ضربه ای که ما را نابود نکند باعث رشدمان می شود این مسئله هم چنین قابلیتی دارد، به شرط اینکه گفتگو، نهادهای مدنی وشبکه های اجتماعی دیده شوند و یک عزم ملی با مشارکت همگان شکل بگیرد.  

این کارشناس بخش آب به برخی تحقیقات میدانی در رابطه با موضوع تاثیر ترساندن از خطر جنگ آب اشاره و اظهار داشت: کشاورزان کاهش کمیت و کیفیت آب را قبول دارند ولی اینکه گفته شود شهری مثل کرمان جایی برای زندگی نیست و کویر می شود، مانع همکاری برای حل مسئله اب می شود، وقتی امید از بین می رود، رقابت برای تمام کردن باقی مانده آب بیشتر می شود، یعنی با یک منبع نادری مواجه می شوند که باید بیشتر از آن استفاده کنند، ضمن اینکه خبرهای جنجالی هم منجر به رقابت بر سر آب می شود، نگرانی ها تولید عدم اجماع می کند.

 وی با بیان اینکه اکنون در دولت یعنی وزارت نیرو، کشاورزی و سازمان محیط زیست اجماع ب سر موضوع آب وجود ندارد، گفت: حس و درک مشترک بدون تاکید بر وحشت و یا تبلیغات گفتمان آب را شکل می دهد و می تواند سودمند باشد. البته گفتگوهایی زیاد شده که اغلب مبتنی برجایگاه ذینفعان مختلف است، گفتگو زمانی شکل می گیرد که مسئله مشترک باشد اما تجربه نشان داده اگر هر ذینفعی برای قانع و ساکت کردن رقیب تلاش کند به جایی نمی رسد، که ارتباطات باید مشارکتی باشد یعنی کسانی که می دانند در برابر کسانی که نمی دانند، قرار نگیرند چرا که در غیر این صورت به فرافکنی منجر خواهد شد.

خانیکی با اشاره به اشتباهات در سدسازی های گذشته اظهار داشت: از سیاستگذاران تا دانشگاهیان همه ممکن است اشتباهاتی داشته باشند اما زمانی که اشتباه پذیرفته شود مسئله قابل حل است و می توان سیاست موفق اتخاذ کرد.

وی ادامه داد: نقد به دانشگاه کمتر از نقد به دولت و یا جامعه نیست، دانشگاه باید زبان آور شود اما اکنون جامعه مدنی و دانشگاه بر سر منفعت ملی بر سر زبان نیامده و حکمرانان نیز گوش شنوا ندارند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: مسئله آب چند وجهی واستراتژیک است و فراتر از دولت باید آن را حل کرد، فارغ از نهاد مدنی و سازمان های مردم نهاد حل نمی شود.حکمرانی آب بدون توجه به زمینه های اجتماعی را ه به جایی نمی برد. اگر جامعه از مسئله واقعی آب آگاه نباشد پتانسیل جامعه به سمت موضوعات مناقشه برانگیز می رود مثلا می بینیم که دو دانشگاه در دو منطقه چهارمحال و اصفهان حاضر به برگذاری نشست مشترک بر سر آب نبودند که این مسئله می تواند مناقشه انگیز شود.

وی تاکید کرد: باید از رسانه ها به عنوان زمینه ساز فضای گفت و گو استفاده شود و نه اینکه خواسته شود از رسانه به عنوان فضای تبلیغات رسمی دستگاه ها و دولت بهره برداری کرد، نباید از رسانه برای تزریق آنچه دولت می خواهد برای تزریق با افکار جامعه استفاده کرد. رسانه ها باید از نقش نظاره گری به مشارکت کننده تبدیل شوند.نیاز است که حوزه عمومی گسترش یابد و صدای ناشنیده به گوش برسد و مشارکت همگانی میسر شود.

خانیکی گفت: بحران آب، بحران امنیت ملی، توسعه ملی و منافع ملی است وقتی اینقدر بحران وسیع می شود ذینفعان هم برای حل مشکل بیشتر می شوند بنا بر این در این عرصه باید نقش رسانه ها ونهاد های مدنی بیشتر دیده شود.