پرونده گازرسانی در کشور بسته شد / سیستان و بلوچستان؛ نقطه پایانی

به گزارش ایلنا، تدبیر و تلاش دولت یازدهم و جهادگران صنعت نفت بار دیگر به ثمر نشست و گام مهمی در جهت محرومیت زدایی و گسترش عدالت اجتماعی در کشور برداشته شد. با اتصال شهر زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان به شبکه گاز کشور ، آخرین مرکز استان کشور که تاکنون از نعمت گاز بی بهره بود، گاز دار شد .

طرح گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان که در 3 مرحله تعریف شده است و مرحله اول آن با گازرسانی به شهر زاهدان تکمیل گردید ، جدای ابعاد فنی و مهندسی و همچنین امنیتی آن ،  بیش از 300 هزار خانوار این استان را تحت پوشش شبکه گاز قرار می دهد و  از ارزش افزوده اقتصادی بالایی در دو سطح اقتصاد ملی و صنعت نفت برخوردار است .

گزارش حاضر به تفصیل ابعاد اجتماعی ، اقتصادی، فنی و مهندسی طرح گازرسانی به شهر زاهدان را تبیین می کند.

الف -  گازرسانی به مناطق محروم ، اولویت دولت یازدهم :

یکی از مهمترین و اساسی ترین برنامه های وزارت نفت در دولت یازدهم ، فراهم کردن زمینه بهره مندی همه مردم از نعمت گاز بوده است. بر این اساس از ابتدای فعالیت دولت ، برنامه ای اجرایی برای تحقق این مهم تدوین و عملیات گاز رسانی به مناطق محروم و روستاها آغاز شد. در واقع با روی کار آمدن دولت یازدهم ، برنامه تکمیل پوشش گازرسانی به همه نقاط کشور با سرعت و جدیت بیشتری دنبال شد به گونه ای که در ماه های پایانی فعالیت دولت یازدهم ، تحقق این مهم در زمره دستاوردهای بزرگ صنعت نفت به شمار می آید.

در این راستا  شاخص پوشش گازرسانی به روستاهای کشور (براساس خانوار) از رقم  55 درصد در خرداد ماه 1392 به سطح  69 درصد در آبان ماه 1395  رسیده که پیش بینی می‌شود این شاخص در پایان دولت یازدهم به سطح 73 درصد بالغ گردد. در همین مدت بهره مندی جمعیت کل کشور از گاز طبیعی به حدود 91 درصد رسیده که قرار است با طرح‌های متعددی که آغاز شده است تا اواسط سال 1396 قریب به 95 درصد از کل جمعیت کشور تحت پوشش شبکه گاز طبیعی قرارگیرند که با همین هدف، گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان نیز فعال شده است.

در این رابطه تکمیل گازرسانی به حدود 7300 روستای جدید و 73 شهر جدید از ابتدای سال 1392 تا پایان آبان 1395 در دستور کار وزارت نفت قرار داشته که اجرایی گردیده است. تا پایان سال 95 نیز هر روز 15 روستای کشور از نعمت گاز برخوردار می شوند .  به طور کلی در سه سال اخیر 12 هزار روستای کشور گازرسانی شده است. سهم دولت یازدهم در گازرسانی به روستاها حدود 33 درصد از کل روستاهای گازرسانی‌شده بوده است. هم‌اکنون 16 میلیون خانوار در شهرها و حدود 4 میلیون خانوار در روستاها از نعمت گاز برخوردارند. به‌طور کلی 1077 شهر و 21600 روستا گازدار هستند.

ب- گاز رسانی به استان سیستان و بلوچستان:

طرح گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان در میان طرح های گازرسانی دولت یازدهم از ابتدای شروع به کار دولت ، در اولویت قرار گرفت . استان سیستان‌وبلوچستان تاسال 93 تنها استان کشور بود که از نعمت گاز بی بهره بود و این مساله به لحاظ اقتصادی ، اجتماعی و امنیتی امری منطقی و قابل توجیه به نظر نمی رسید . این استان طبق  اطلاعات مرکز آمار و بر مبنای تقسیمات کشوری تعداد  19 شهرستان،  48 بخش،  37 شهر، 112 دهستان و 9716 روستا   دارد  و با مساحت 181  هزار کیلومتر مربع ، حدود 11 درصد از خاک ایران را تشکیل می‌‌دهد. جمعیت استان طبق اطلاعات موجود در درگاه مرکز آمار کشور حدود 2.6 میلیون نفر است که قریب به 3.38 درصد از کل جمعیت کشور را در خود جای داده است. این استان بیش از   1300  کیلومتر مرز مشترک (آبی و خاکی)  دارد  و به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است. همچنین  تنها بندر اقیانوسی ایران، در منطقه‌ی چابهار قرار دارد که بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد است. با این وجود آهنگ توسعه‌ی این استان، چندان قابل قبول نبوده که یکی از دلایل آن، عدم بهره‌مندی از  گاز طبیعی است. پیش بینی می شود با قرار گرفتن این استان زیر پوشش شبکه سراسری گاز ، علاوه بر افزایش سطح رفاه عمومی شهروندان ، روند توسعه اقتصادی  با توجه به ظرفیت ها و مزیت های بالای اقتصادی اعم از صنعتی ، معدنی و ترانزیتی سرعت گیرد و آثار آن در سطح رفاهی ، اشتغال و امنیت عمومی متجلی شود.

شریان اصلی گازرسانی به سیستان و بلوچستان، خط لوله‌ی هفتم سراسری است. ساخت خط لوله هفتم سراسری اواخر سال ٨٤ با هدف صادرات گاز به هند و پاکستان و گازرسانی به مناطق شرقی و جنوب شرقی کشور در دستور کار قرار گرفت.

این خط انتقال گاز اهداف چندگانه ای را در خود جای داده که می توان به صادرات گاز ،  گازرسانی به نیروگاه‌ها( ایرانشهر، زاهدان و چابهار)، صنایع پتروشیمی، واحدهای صنعتی و ساخت خطوط فرعی و شبکه های شهری برای مصارف خانگی، تجاری و صنعتی در استان‌های واقع در طول مسیر به‌ویژه گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد.

 خط لوله هفتم سراسری به طول 902 کیلومتر با قطر ٥٦ اینچ از عسلویه به ایرانشهر احداث شده است. ایرانشهر اولین شهرستان استان سیستان و بلوچستان است که تحت شبکه سراسری گاز قرار گرفت و شهروندان ایرانشهری چند سالی است که از نعمت گاز برخوردار هستند. افزون بر بخش خانگی، گازرسانی به یک جایگاه سی ان جی، دو واحد نیروگاهی نیز انجام شده و عملیات اجرایی گازرسانی به شهرک‌های صنعتی این شهرستان نیز در دست اجراست. باتکمیل گاز رسانی به ایرانشهر ، انتقال گاز به دیگر شهرهای استان سیستان و بلوچستان در 3 فاز برنامه ریزی شد که فاز اول آن گاز رسانی به شهر زاهدان است که محقق شده است . فاز دوم گاز رسانی به شمال استان وبه طور مشخص شهر زابل و شهرها و روستاهای در مسیر است و فاز دیگر نیز گازرسانی به شهرهای شرقی و جنوبی استان به خصوص چابهار است.

خطوط لوله انتقال گاز به شهرهای استان سیستان و بلوچستان

ج- ابعاد فنی – مهندسی و اجرایی طرح :

خط هفتم سراسری در حال حاضر به گستره‌ی  902 کیلومتر از «پارس جنوبی» تا  «ایرانشهر» در مجموع 950 کیلومتر خط لوله و شبکه تغذیه و توزیع  را به دنبال دارد. گازرسانی به زاهدان  شامل ٢٦2 کیلومتر خط لوله ٣٦ اینچ  است که  از کیلومتر ٨٣٩  همین خط لوله هفتم سراسری  منشعب می‌شود. چنانکه در سطور قبل بیان شد با تکمیل خط لوله گاز عسلویه به ایرانشهر ، کار گازرسانی به دیگر مناطق استان در 3 فاز تعریف گردید که فاز اول آن یعنی گازرسانی به شهر زاهدان هم اکنون به اتمام رسیده است.

در اجرای این فاز هفت ایستگاه شیر بین راهی، پنج ایستگاه حفاظت کاتدیک، یک ایستگاه فرستنده و یک ایستگاه کنترل فشار و سیستم مخابراتی ساخته شده است.

از ابتدای سال 1395 عملیات اجرایی این فاز با سرعت و جدیت آغاز شد به گونه ای که روزانه 120 دستگاه کامیون از اهواز، اراک و اصفهان، قطعات لوله‌ی موردنیاز پروژه را به منطقه حمل می‌کردند. سه اکیپ مجهز در سه نقطه به طور همزمان عملیات خاک‌برداری، کوه‌بری و جوشکاری را با سرعت پیش می‌‌بردند. حجم و عظمت اجرای طرح به اندازه ای بود که بیش از 4 میلیون و 700هزار متر مکعب عملیات خاکبرداری انجام شد. در احداث این خط لوله ، حدود 22 هزار شاخله لوله 36اینچ به وزن 86 هزار تن از ایرانشهر به زاهدان و 2125 شاخه لوله 16 اینچ به وزن تقریبی 3130 تن جهت گازرسانی به CGCشرقی و غربی و نیروگاه های استان و بالغ بر 190 تن الکترود برای جوشکاری لوله ها استفاده شده که به طور کلی از کارخانجات داخلی تامین و به همراه سایر اقلام مورد نیاز با استفاده از7700تریلر به محل کارگاه های پروژه حمل شده است. سرعت و جدیت اجرای طرح به حدی بود که امکان بهره برداری از طرح را تقریبا 3 ماه زودتر فراهم ساخت . شرکت کیسون که برنده مناقصه اجرای فازهای 3 گانه خط لوله گاز استان سیستان و بلوچستان بود ، عملا تا اوایل سال 95 اقدامی در اجرای این طرح  صورت نداد اما از ابتدای سال 95 با خلع ید شرکت مزبور از اجرای این طرح ، شرکت جهاد نصر از سوی شرکت ملی گاز  به عنوان پیمانکار ، عملیات اجرایی طرح را آغاز کرد. در حد فاصل بین ایرانشهر و زاهدان نیز  عملیات «مسیرسازی» برای حدود  180 کیلومتر از خط لوله در حال تسریع است. قرار است بعد از زاهدان و در قالب فاز 2 ، خط لوله انتقال گاز به زابل احداث شود که مراحل طراحی آن خانمه یافته و عملیات اجرایی آن نیز به زودی آغاز خواهد شد.

- ابعاد مالی و اقتصادی طرح : طرح گازرسانی به شهرهای استان سیستان و بلوچستان در قالب «طرح گاز رسانی به نیروگاههای حرارتی استان سیستان و بلوچستان و 300 هزار خانوار استان»  با اعتبار مصوب 1600 میلیون دلار  مورد تصویب شورای اقتصاد قرار گرفته است. مبنای اجرای این طرح بند ق تبصره 2 قانون بودجه سال 93 می باشد . خط لوله انتقال گاز از ایرانشهر به زاهدان به عنوان فاز اول این طرح ، با اعتباری نزدیک 7500 میلیارد ریال و  توسط پیمانکاران و مشاوران داخلی اجرا شده است. اجرای این طرح کاملا با توجیه اقتصادی همراه است به گونه ای که با احتساب هزینه ای که در حال حاضر برای تامین سوخت مایع مصرفی خانوارهای استان سیستان و بلوچستان ، حمل و نقل ، نیروگاه ها و صنایع پرداخت می شود، بازگشت هزینه اجرای گازرسانی به استان در مدت 3 سال امکان پذیر می باشد.

.د- مزایا و برکات گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان :

گاز طبیعی دارای مزایای اقتصادی و زیست محیطی قابل ملاحظه نسبت به فرآورده‌های نفتی مایع است.  بر این اساس اجرای طرح های توسعه گازرسانی علاوه بر صرفه جوئی قابل ملاحظه اقتصادی ناشی از جایگزینی و کاهش واردات فراورده ها و به دنبال آن  افزایش صادرات فرآورده های نفتی، موجب توسعه زیر ساخت‌های صنعتی و افزایش رونق اقتصادی در اقصی نقاط کشورشده و  ضریب ایمنی عرضه انرژی را در کشور افزایش می دهد . طرح بزرگی مانند گازرسانی به سیستان و بلوچستان، علاوه بر آثار  کوتاه‌مدت و میان‌مدت خود پیامدهای مطلوب و تبعات ارزشمندی در درازمدت در راستای گسترش عدالت اجتماعی ، افزایش رفاه عمومی ، رونق اقتصادی و صنعتی و افزایش ضریب امنیتی کشور برجای گذاشته و از طرف دیگر موجب تجمیع دانش و تجربه‌ در نزد شرکت‌های مجری (چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی) برای اجرای پروژه‌های بزرگ  خواهد شد. به طور خاص در طرح گازرسانی به زاهدان و به طور کلی استان  سیستان‌و‌بلوچستان مزایا وبرکات بیشماری نهفته است که عبارتند از :   

1-گسترش عدالت اجتماعی و  جلوگیری از مهاجرت به شهرها:

گازرسانی به روستاهای استان سیستان و بلوچستان و  مناطق محروم استان، علاوه بر گسترش بسترهای عدالت اجتماعی و بهره مندی برابر همه اقشار جامعه از ظرفیت ها و امکانات خدادادی ،  به رفع محرومیت های بسیار و کاهش مهاجرت به شهرها منجر خواهد شد. نزدیک کردن شرایط زندگی روستاها به شهرها،  یکی از مولفه‌های مهم رشد کشور است. گازرسانی به روستاهای استان، عملاً  انگیزه‌های لازم در روستاییان برای ماندگاری در زادگاه خود  را ایجاد کرده  و  از سوی دیگر با استفاده از سوخت های تمیزتر و کارآتر،  ادامه‌ی زندگی و کار در روستاها راحت‌تر می‌شود.

- رونق اقتصادی استان  ( صنعتی ، تجاری و حمل و نقل ):

یکی از مهترین مزایای طرح گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان ، دمیدن جان تازه به اقتصاد این منطقه از کشور است . استان سیستان و بلوچستان از ظرفیت ها و مزیت های زیاد اقتصادی به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص آن به خصوص قرار گرفتن در کرانه دریاهای آزاد و همچنین برخورداری از مزیت های حمل و نقل و ترانزیت کالا برخوردار است . برخورداری از معادن قابل توجه نیز این استان را دارای مزیت کرده است . علی رغم وجود این ظرفیت ها اما ، ضعف برخی زیرساخت ها و وجود برخی محرومیت ها مانند عدم دسترسی به منابع انرژی ارزان ،  این استان در زمره استان های محروم قرار  داشته است . اجرای برخی طرح های کلان و بزرگ مانند گازرسانی ، نیرو و جان تازه ای به این منطقه از کشور تزریق می کند  به گونه ای که با تامین انرژی ارزان گاز ، بسیاری از ظرفیت های اقتصادی و منحصر به فرد این استان فعال می شود. چابهار و سواحل مکران به عنوان قطب های  بزرگ اقتصادی کشور نوید بخش تحولات بزرگی است که آثار و برکات آن تنها محدود به منطقه و استان نمی شود بلکه همه کشور از ثمرات آن بهره مند می گردند. از سوی دیگر بسیاری از صنایع ، کارگاه ها و واحدهای تولیدی استان که با هزینه بالا انرژی مورد نیاز خود را تامین می کردند ، به انرژی ارزان و پربازده گاز دسترسی خواهند داشت و این بخش نیز رونق چشمگیری پیدا خواهد کرد که آثار آن به سرعت در حوزه اشتغال نمایان خواهد شد.

صرفه جویی در مصرف سوخت های مایع و تقویت توسعه پایدار:

یکی از وجوه منافع  گازرسانی به سیستان و بلوچستان جلوگیری از مصرف سوخت‌های مایع است. بدین ترتیب در بخش نیروگاهی و صنعت استان،  از مصرف سالانه حدود  1.4  میلیارد لیتر  گازوییل و بیش از  نیم  میلیارد لیتر  نفت‌کوره جلوگیری می‌شود. همچنین  با اجرای گازرسانی، حدود بیش از  200 میلیون لیتر از مصارف سوخت مایع کاهش می‌یابد و به تدریج کمتر هم خواهد شد. از سوی دیگر تولید و انتشار سالانه 1.8  میلیون تن دی‌‌اکسیدکربن،  1000 تن مونوکسیدکربن، 8000 تن اکسیدهای نیتروژن  و ٢٤ هزار تن اکسید‌های گوگرد  کاهش خواهد یافت .

چنانکه در سطور بالا ذکر شد، منافع صرفه‌جویی از طریق «جایگزینی گاز با سوختهای مایع» با احتساب  هزینه‌ی برآوردی پروژه، طی سه سال بازمی گردد. در سال 1394 فقط برای تامین سوخت نیروگاه زاهدان حدود 45 میلیارد تومان بابت «کرایه‌حمل فرآورده» پرداخت شده است. این رقم برای نیروگاه ایرانشهر حدود 35 میلیارد تومان و برای نیروگاه چابهار حدود 250 هزار دلار (برای هر کشتی) حامل سوخت است.  محاسبات نشان می‌دهد روزانه حدود 1.5 میلیارد تومان مابه‌التفاوت «بهای فرآورده» و «گازبها» برای نیروگاه زاهدان پدید می‌آید که صرفه‌ی اقتصادی بسیار بالایی است. مشابه این محاسبه را می‌توان برای سایر نیروگاه‌های استان نیز صورت داد که بازدهی اقتصادی بالایی را دربرخواهد داشت.

کار خدمت رسانی به استان سیستان و بلوچستان با اتصال زاهدان به خط لوله سراسری گاز به پایان نمی رسد . از فردا کار برای اجرای فازهای دوم و سوم یعنی اتصال مناطق شمالی استان به خصوص زابل و مناطق جنوبی استان به خصوص چابهار آغاز خواهد شد و امید می رود این طرح ها نیز با عزمی جدی و ملی تا 2 سال آینده به اتمام برسد و زمینه بهره مندی همه هموطنان سیستانی و بلوچی از نعمت گاز فراهم گردد . بدون تردید با بهره مندی از نعمت خدادادی گاز ، دوران جدیدی از رونق اقتصادی ، رفاه اجتماعی و امنیت عمومی را آغاز می کند. دورانی که آثار و برکات آن فقط محلی و منطقه ای نبوده و در سطوح ملی نیز آشکار شده و زمینه های پیوند ،دوستی  و وحدت مناطق مختلف کشور را تقویت خواهد کرد.