۲۵ هزار هکتار زمین در خوزستان قابلیت تبدیل به مزرعه میگو را دارد/ ۱۴ هزار هکتار استخر پرورشی آماده بهره‌برداری است

ارسلان قاسمی-رئیس اتحادیه پرورش آبزیان-در تشریح وضعیت تولید میگوی پرورشی درجهان می گوید که این صنعت با میانگین رشد سالانه بیش از ۶ درصد روند صعودی داشته  و در طی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ این رشد با میزان تولید در حدود ۱.۳میلیون تن نسبتا ثابت مانده است ولیکن پس از ورود به هزاره جدید وگذر از دوره شیوع بیماری های ویروسی میگو و همچنین گسترش تفکر تولید در کنار ویروس، پس از آن شاهد رشد بیش از ۱۰ تا ۱۳ درصدی تولید میگو در سالهای بعدی ۱میلیون تن میگو در این دهه هستیم.

در ادامه گفت و گوی ایلنا با ارسلان قاسمی را می خوانید:

با توجه به رشد کنونی جمعیت جهان، نیاز روزافزون به پروتئین،نیاز  به راهکارهای بهینه در تامین منابع غذایی وجود دارد، در همین راستا فعالیت های شیلاتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است  و می تواند یکی از محورها وراهبردهای تولید پروتئین مورد نیاز کشور باشد، در حال حاضر وضعیت این صنعت را چگونه ارزیابی می کنید؟

افزایش تولید آبزیان مرهون افزایش تولید در زیر بخش آبزی پروری است. درحالی که میزان صید آبزیان در طی دو دهه اخیر تقریبا ثابت بوده و یا افزایش اندکی را نشان می دهد. روند رو به رشد پرورش میگو در جهان بواسطه تقاضای بالای آن و همچنین پتانسیل های بالقوه در خصوص اراضی مستعد پرورش میگو در نوار لم یزرع ساحل جنوبی کشور و نیز شرایط اقتصادی و اجتماعی خصوصاً ارزآوری و اشتغالزایی این صنعت، تکثیروپرورش میگو را در مناطق ساحلی کشور توسعه و ترویج کرده تا از این طریق بتواند ضمن تولید و عرضه بخشی از مواد پروتئینی داخل،با صدور این محصول ،ارزآوری بالایی را در قالب اقتصاد بدون نفت،دنبال نماید.

توسعه تکثیر و پرورش میگو به طور همسو، علی رغم عدم وجود سابقه و قدمت ،از طریق توسعه مزارع پرورش و مراکز تکثیر با مشارکت بخش خصوصی فراهم گردید. اگر چه برخی عوامل مانع از تحقق اهداف توسعه پرورش میگو گردیده اند. لیکن به نظر می رسد که رفع این موانع و حصول اهداف و بهره مندی از منافع اقتصادی و اجتماعی دور از دسترس نبوده و با برنامه ریزی مناسب می توان بر این مشکلات فائق آمد.

سابقه پرورش علمی میگو به دهه ۱۹۵۰، زمانی که تکثیر میگو به شکل تجاری گسترش یافت ، باز می گردد؛ اما پرورش میگو در جهان از سابقه ای نزدیک به ۶ قرن برخوردار است. تحولات پرورش میگو در طی پنجاه سال اخیر به چه صورت بوده است؟

در حالی که تا سال ۱۹۷۵میلادی تولید میگوی پرورشی در حدود ۵۰ هزار تن بود با ارتقای فن آوری تولید بچه میگو و غذا و بهبود کیفیت تجهیزات و تاسیسات پرورش میگو و مدیریت مزارع، میزان تولید میگوی پرورشی در اوایل دهه ۱۹۹۰به بیش از ۷۰۰ هزار تن افزایش یافت و در قرن بیست ویکم از مرز یک میلیون تن گذشت. تحولات پرورش میگو در طی پنجاه سال اخیر را می توان به چند دوره تکاملی تقسیم نمود. دوره اول آن در سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۵ که از آن به عنوان سالهای تدوین فن آوری تکثیرو پرورش میگو می توان نام برد و در طی آن با تحقیقات انجام شده در زمینه خصوصیات زیستی میگو و نیازمندیهای محیطی، دانش لازم برای توسعه تجاری تکثیر و پرورش میگو فراهم آمد.

دوره دوم فراز پرورش میگو در طی سالهای ۱۹۶۵تا ۱۹۸۵ اتفاق افتاد که آن را می توان سالهای تکوین فن آوری دانست و در کنارتحقیقات وسیعتر وعمیقتر، تجهیزات لازم برای پرورش میگو تولید، عرضه و در مزارع به کار گرفته شد.دوره سوم تکوین پرورش میگو در طی ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۵ حادث گردید که به واسطه تقاضا و قیمت بالای میگو در بازارهای جهانی شاهد گسترش جغرافیایی مناطق پرورش میگو از آسیای جنوب شرقی و امریکای لاتین به خاورمیانه ، آفریقا، اقیانوسیه و مناطق ایندو- پاسیفیک هستیم.

در طی این سال‌ها در کشورهای آسیایی چه اقداماتی صورت گرفت؟

عربستان و ایران در خاورمیانه و ماداگاسکار و استرالیا پرورش تجارتی میگو را تجربه و برنامه های توسعه این فعالیت را به اجرا گذاشتند. درعین حال در این دوره، کشورهای متقدم نظیر چین، تایلند، اکوادور و... مشکلات ناشی از بروز بیماریها را تجربه کردند و برخی مانند فیلیپین دیگر نتوانستند به جایگاه پیشین خود در بین پرورش دهندگان میگو بازگردند. میزان تولید میگوی پرورشی در پایان این دوره کمتر از ۳۰ % کل میگوی تولید شده در این سال بود.

دوره چهارم تکامل پرورش میگو به سالهای اواخر قرن بیستم و قرن حاضر باز می گردد .در این دوره تولید میگوی پرورشی و میزان عرضه میگو(پرورشی ودریایی) به بالاترین حد خود رسید و کاهش قیمت میگو دربازاراهای جهانی مشکلات زیادی را برای بسیاری از کشورهای تولید کننده میگو، نظیر ایران، بوجود آورده است.علیرغم کاهش شدید قیمت میگو در بازارهای جهانی سرمایه گذاری برای توسعه مزارع همچنان وجود دارد. نگاهی به وضعیت پرورش میگو در کشورهایی نظیر پرو و برزیل و سرمایه گذاری برای ایجاد مزارع جدید گویای این حقیقت است که علی رغم تشدید رقابت در بازارجهانی میگو، کماکان تقاضا وظرفیت مناسبی برای توسعه وجود دارد لیکن در این رقابت کشورهایی تاب مقاومت خواهند داشت که سرمایه گذاری های لازم را در زنجیره تولید از تحقیق و تولید دانش فنی تا فرآوری و بازاریابی به نحو مناسبی به اجراء گذارند. کاری که برخی از کشورهای آسیای جنوب شرقی نظیرتایلند و مالزی و حتی ویتنام از چندین سال قبل آغاز نموده و با افزایش بهره وری مزارع و کاهش هزینه های تولید در میدان رقابت با دیگر تولید کنندگان کماکان گوی سبقت را می ربایند.

میزان تولید جهانی میگو ( صید و پرورش) بر اساس آمار منتشر شده از سوی فائو در سال ۲۰۰۷ از مرز ۶.۵ میلیون تن تولید گذشته است و برای اولین بار تولید میگوی پرورشی از صید میگوی دریایی با حدود ۳.۲۷۵ میلیون تن پیشی گرفت که این افزایش ناشی از رشد تولید در واحد سطح و همچنین افزایش سطح زیرکشت بوده است، چه کشورهایی در این افزایش آمار تولید نقش داشته اند؟

در طی دهه گذشته تولید میگوی پرورشی درجهان با میانگین رشد سالانه بیش از ۶ درصد روند صعودی داشته  و در طی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ این رشد با میزان تولید در حدود ۱.۳میلیون تن نسبتا ثابت مانده است ولیکن پس از ورود به هزاره جدید وگذر از دوره شیوع بیماری های ویروسی میگو و همچنین گسترش تفکر تولید در کنار ویروس، پس از آن شاهد رشد بیش از ۱۰ تا ۱۳ درصدی تولید میگو در سالهای بعدی ۱میلیون تن میگو در این دهه هستیم.

بر اساس آمار منتشر شده، کشور چین با بیش از ۱.۲۶۵میلیون تن میگو در سال ۲۰۰۸ میلادی بزرگترین تولید کننده میگوی پرورشی جهان بوده است. تایلند با تولید ۵۸۰۰۰۰ تن و اندونزی با تولید ۲۹۰۰۰۰ تن میگوی پرورشی از جمله کشورهای آسیایی هستند که در زمره بزرگترین تولید کنندگان میگوی پرورشی در این سال قرار دارند. کشور اکوادور بزرگترین تولید کننده میگو در نیمکره غربی به شمار می رود و برزیل نیز به عنوان یکی دیگر از تولید کنندگان مهم  قاره امریکا در میان تولیدکنندگان برتر خود نمایی می کند.

تجارت جهانی میگو در چه وضعیتی است و با توجه به اینکه میزان تولید جهانی میگو افزایش یافته است؛ اما بخش عمده آن درداخل کشورهای تولید کننده مصرف میشود، میزان میگویی که به بازار های جهانی وارد می شود چند درصد تولیدات است؟

حدود ۳۰% کل تولید وارد بازار جهانی می شود.در سال ۲۰۰۷ میلادی کشورهای ژاپن( ۲۷۷ هزار تن)، امریکا ( ۵۶۰ هزار تن ) و ده کشور عضو اتحادیه اروپا ( ۹۹۲ هزار تن) وارد کنندگان اصلی میگو بوده اند .ارزش کل صادرات میگو توسط کشورهای عمده تولید کننده بیش از ۱۶ میلیارد دلار برآورد شده است که بالغ بر ۸/۵ میلیلارد دلار آن تنها به کشورهای اتحادیه اروپا تعلق دارد (شیلات تایلند ۲۰۱۰ ).برآوردها نشان می دهد که علیرغم ثبات و یا سیر نزولی قیمتها در بازارهای مصرف، میزان تولید میگوی پرورشی سالانه به طور متوسط با 12 تا 15 درصد افزایش روبرو خواهد بود.

در اولین برنامه توسعه دستیابی به تولید ۱۰ هزار تن میگوی پرورشی در سال پایانی برنامه هدف گذاری شددر طی این برنامه چه میزان از مطالعات فنی و شناخت اراضی مناسب توسعه انجام پذیرفت؟

اگرچه شمار تجربیات ایران در زمینه تکثیر و پرورش میگو از تعداد انگشتان یک دست کمتر بود، در اولین برنامه توسعه دستیابی به تولید ۱۰ هزار تن میگوی پرورشی در سال پایانی برنامه هدف گذاری گردید. باکوششهای انجام شده و بهره گیری از همکاریهای فنی سازمانهای بین المللی، در طی این برنامه تنها بخشی از مطالعات فنی و شناخت اراضی مناسب توسعه انجام پذیرفت . تکثیر و پرورش آزمایشی انواع میگوهای بومی ( میگوی موزی، ببری سبز)و تجربه پرورش میگوی غیر بومی ( ببری سیاه ) و شناخت اراضی مستعد توسعه از جمله اقدامات اساسی در طی سالهای آغازین برنامه بود که با واگذاری اراضی برای احداث مزارع دراستانهای خوزستان و بوشهر و سپس هرمزگان ادامه یافت. علیرغم عدم دستیابی به اهداف کمی، در پایان این برنامه که با حمایت مستقیم دولت از قبیل ارایه وامهای با نرخ سود و کارمزد پایین پشتیبانی گردید، زیربنای توسعه پرورش میگو تا حدودی فراهم آمد.

این روند در طی سالهای دوم برنامه نیز تا حدود زیادی استمرار یافت. با موفقیت نسبی مراکز تکثیر و پرورش میگو و گسترش فن آوری و از سوی دیگر قیمت نسبتا بالای میگو در بازارهای جهانی در دو سال پایانی برنامه بخش غیر دولتی تمایل بیشتری برای سرمایه گذاری از خود نشان داد و گسترش مزارع سرعت بیشتری به خود گرفت. در سال پایانی این برنامه میزان تولید به بیش از ۱۸۰۰ تن رسید و بستر لازم برای افزایش تولید میگوی پرورشی فراهم شد به طوری که میانگین رشد سالانه در طی دو سال اول برنامه سوم ۱۰۰ درصد بود و ظرفیتهای فیزیکی لازم برای دستیابی به اهداف کمی برنامه فراهم گردید . اما با افزایش هزینه های تولید و تنزل قیمت میگو در بازارهای جهانی و کاهش قدرت رقابت صادر کنندگان ایرانی در کنار بروز عواملی چون سرمای زودرس و بیماری لکه سفید ویروسی در مزارع پرورشی موجود، روند گسترش مزارع و تولید میگو متوقف شد و فصل جدیدی در پیش روی برنامه ریزان و تولید کنندگان قرار گرفت.ولیکن این روند در سالهای انتهایی برنامه چهارم به واسطه سیاست تنوع گونه ای و ورود گونه سفید غربی یا وانامی به عنوان گونه اول پرورشی تجاری ایران و تولید اقتصادی در واحد سطح گرایش مثبت به خود گرفت.

در یک نگاه اجمالی چنانچه بخواهیم این صنعت را از منظر کمی و پتانسیل های موجود آن مورد بررسی قراردهیم می بایست به ارقام و آمار مراجعه نماییم. این آمار بیانگر وجود ۱۸۰۰۰۰ هکتار اراضی مستعد درسواحل جنوبی خلیج فارس و دریای عمان و ۲۰۰۰ هکتار در سواحل شرقی دریای خزر است، چه میزان از این اراضی برای پرورش میگو واگذار شد و چه فرصت هایی را ایجاد کرده است؟

بر اساس برآوردهای انجام شده تا پایان سال ۱۳۹۴ نزدیک به ۴۵۰۰۰ هکتار از اراضی به متقاضیان واگذارشده است. مساحت این مزارع عموما ۲۰ هکتاری است که بر مبنای شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور (نظیرشرایط اعطای وام ، تشکیل شرکتهای تعاونی، ضرورت ایجاد فرصتهای شغلی برای فارغ التحصیلان دانشگاهی و افراد بومی و...) در مقاطع واگذاری به عنوان الگوی واگذاری اراضی مورد عمل قرار گرفته است .در حال حاضر نزدیک به ۱۴۰۰۰ هکتار استخر آماده بهره برداری وجود دارد که در صورت مهیا شدن شرایط لازم در مدت زمان کوتاهی امکان افزایش این عدد تا ۲۰۰۰۰ هکتار وجود دارد.

استان خوزستان با مساحتی حدود ۶۴۲۳۶ کیلومتر مربع، در جنوب غربی ایران واقع شده است. پرورش میگو در ایران برای اولین بار از این استان در سال ۱۳۷۲ آغاز شد. مساحت کل اراضی شناسایی شده مستعد پرورش میگو در این استان بالغ بر ۳۳۰۰۰ هکتار می باشد که از این میزان حدود ۲۵۰۰۰ هکتار قابلیت تبدیل شدن به مزرعه پرورش میگو را دارا است و در صورت تحقق این امر حداقل میزان تولید ۷۵۰۰۰ تن میگوی پرورشی و اشتغال فعال برای ۲۵۰۰۰ نفر فراهم می شود.این استان به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و قرارگرفتن بخش جنوبی استان در حاشیه خلیج فارس برای توسعه تکثیر و پرورش میگو مناسب به نظر می رسدو تجربه احداث مزارع پرورش میگوی واقع در غرب رودخانه بهمنشیر(مجتمع چوئبده)نیز این مطلب را تایید می کند.

وضعیت در استان های دیگر به چه صورت است؟

استان بوشهر از استانهای جنوبی کشور است که با مساحتی در حدود ۲۷۶۵۳ کیلومتر مربع در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. این استان پیشتاز صنعت تکثیر و پرورش میگو در کشور است و در طی سالهای گذشته واخیر بیشترین سهم را در تولید میگوی پرورشی ایفا نموده است. مساحت کل اراضی شناسایی شده مستعد پرورش میگو در این استان بالغ بر ۴۸۰۰۰ هکتار می باشد که از این میزان حدود ۳۳۰۰۰ هکتار قابلیت تبدیل شدن به مزرعه پرورش میگو را دارا است و در صورت تحقق این امر، حداقل میزان تولید ۷۵۰۰۰ تن میگوی پرورشی و اشتغال فعال برای ۳۳۰۰۰ نفر فراهم می شود.در استان بوشهر ۱۰ مجتمع پرورش میگو با مساحت مفید ۴۳۰۰ هکتار با ظرفیت تولید پایه ۱۲۹۰۰ تن آماده بهره برداری و ۸ مجتمع با مساحت مفید ۷۹۸۸ هکتاربا ظرفیت تولید پایه ۲۴۹۶۴ تن نیز در دست مطالعه می باشد.

استان هرمزگان با وسعت ۶۸۴۷۵ کیلومتر مربع در کنار آبهای گرم خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. دراین استان ذخایر طبیعی عظیمی از گونه های مختلف میگو از قبیل میگوی ببری سبز، میگوی سفید هندی، میگوی ببری سیاه، میگوی موزی، میگوی سفید (سرتیز) و همچنین ذخایر ارزشمندی از صدف های مرواریدساز، جلبک های دریایی، خیاردریایی، ماهیان زینتی و سایر گونه های آبزی وجود دارد.

مساحت کل اراضی شناسایی شده مستعد پرورش میگو بالغ بر ۵۰۳۳۱ هکتار است و برآورد می شود از این میزان حدود ۳۸۰۰۰ هکتار قابلیت تبدیل شدن به مزارع و مجتمع های پرورش میگو را داشته باشد که درصورت تحقق این موضوع، حدود ۲۹۴۹۳ هکتار سطح مفید و قابل کشت حاصل خواهد شد. پیش بینی میشود در صورت بهره برداری از این پتانسیل ها، حداقل ۸۸۰۰۰ تن میگوی پرورشی تولید شده و اشتغال فعال برای ۳۸۰۰۰ نفر فراهم شود. در استان هرمزگان ۵ مجتمع پرورش میگو با مساحت مفید ۴۶۱۶ هکتار با ظرفیت تولید پایه ۱۲۴۲۶ تن آماده بهره برداری، ۷ مجتمع با مساحت مفید ۳۴۱۰ هکتار با ظرفیت تولید پایه ۱۰۲۳۰ تن در دست ساخت(تاسیسات زیربنایی) و ۲۴ مجتمع با مساحت مفید ۲۱۸۲۱ هکتار با ظرفیت تولید پایه ۶۵۸۲۳ تن در دست مطالعه می باشد.

استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود ۱۸۱۷۸۵ کیلومتر مربع، پهناورترین استان کشور است که ازجنوب با دریای عمان در ارتباط است. در این استان ذخایر طبیعی و عظیمی از گونه های مختلف میگو ازقبیل میگوی ببری سیاه وجود دارد، چه اقداماتی در این استان برای افرایش تولید انجام شده است؟

در این استان ذخایر طبیعی و عظیمی از گونه های مختلف میگو ازقبیل میگوی ببری سیاه،ببری سبز، میگوی سرتیز، میگوی سفید هندی، میگوی موزی ، جلبک های دریایی وخیار های دریایی وجود دارد. به واسطه سواحل سنگی، ماسه ای و گلی، این استان دارای متنوع ترین آبزیان بومی و مهاجر است که به عنوان بهشت آبزی پروری مرتبط با آبهای شور در کشور شناخته می شود.

همچنین شناسایی حدود ۴۵ هزار هکتار اراضی مستعد فعالیت تکثیر و پرورش میگو، وجود نیروی کار فراوان،بهره وری و استفاده از امکانات منطقه آزاد چابهار برای واردات نهاده ها و صادرات ، قطبی موفق و بی نظیررا برای آبزی پروری به وجود آورده است. مساحت کل اراضی شناسایی شده مستعد پرورش میگو بالغ بر ۴۵۰۰۰ هکتار است که برآورد می شود ازاین میزان حدود ۳۲۰۰۰ هکتار قابلیت تبدیل شدن به مزارع و مجتمع های پرورش میگو را داشته باشد که درصورت تحقق این موضوع، حدود ۲۴۰۰۰ هکتار سطح مفید و قابل کشت حاصل میشود؛ همچنین شناسایی حدود ۴۵ هزار هکتار اراضی مستعد فعالیت تکثیر و پرورش میگو، وجود نیروی کار فراوان،بهره وری و استفاده از امکانات منطقه آزاد چابهار برای واردات نهاده ها و صادرات ، قطبی موفق و بی نظیررا برای آبزی پروری به وجود آورده است. مساحت کل اراضی شناسایی شده مستعد پرورش میگو بالغ بر ۴۵۰۰۰ هکتار می باشد که برآورد می شود ازاین میزان حدود ۳۲۰۰۰ هکتار قابلیت تبدیل شدن به مزارع و مجتمع های پرورش میگو را داشته باشد که درصورت تحقق این موضوع، حدود ۲۴۰۰۰ هکتار سطح مفید و قابل کشت حاصل میشود.

در صورت بهره برداری از این پتانسیل هاچه میزان میگو در این استان تولید می شود؟

پیش بینی میشود در صورت بهره برداری از این پتانسیل ها، حداقل ۷۲۰۰۰ تن میگوی پرورشی تولید شده و اشتغال فعال برای ۳۲۰۰۰ نفر فراهم شود. در این استان یک مجتمع پرورش میگو با مساحت مفید ۱۹۲۶ هکتار با ظرفیت تولید پایه ۵۷۷۸ تن آماده بهره برداری، یک مجتمع با مساحت مفید ۸۷۵ هکتار با ظرفیت تولید پایه ۲۶۲۵ تن در دست ساخت و ۳ مجتمع با مساحت مفید ۴۰۰۸ هکتار با ظرفیت تولید پایه ۱۲۰۲۴ تن مطالعه شده اند.

استان گلستان تنها استان شمالی کشور به دلیل دارا بودن شرایط آب و هوایی مناسب، امکان پرورش میگو را دارد، وضعیت تولید در این استان به چه صورت است؟

تاکنون وجود ذخایر وزیستگاه های مناسب از منظر سایر آبزیان در این استان شناسایی نشده ولی این موضوع در حال مطالعه وبررسی است.مساحت کل اراضی شناسایی شده مستعد پرورش میگو در این استان در حدود ۴۰۰۰ هکتار می باشد که ازاین میزان حدود ۳۰۰۰ هکتار قابلیت تبدیل شدن به مزرعه پرورش میگو را دارا است و در صورت تحقق این امر حداقل میزان تولید ۹۰۰۰ تن میگوی پرورشی و اشتغال فعال برای ۳۰۰۰ نفر فراهم خواهد شد، همچنین در صورت فراهم شدن فن آوری تکثیر و پرورش ماهیان دریایی به ویژه ماهی کفال خاکستری امکان پرورش و تولید ۶۰۰۰ تن از این گونه در ششماهه دوم سال در استخرهای خاکی مزارع پرورش میگو امکان پذیر وبه اقتصادی تر شدن این فعالیت کمک خواهد کرد.

طرح پرورش میگوی مجتمع گمیشان به عنوان تنها مجتمع مستعد پرورش میگو در فاصله ۱۷ کیلومتری شمال گمیشان و درجنوب شرقی دریای خزر قرار دارد که کار مطالعات و عملیات زیربنایی آن با صرف هزینه ای بالغ بر ۴۵ میلیارد ریال انجام شده است. از ویژگیهای این اراضی، نزدیکی به آبادی ها وشهرهای کوچک و بزرگ (گمیشان، بندرترکمن، کردکوی، ...) و مرکز استان (گرگان) و همچنین دسترسی به امکانات وخدمات زیر بنایی (آب شیرین، برق، تلفن و ...) است.

علاوه بر ثابت نگهداشتن مصنوعی برابری ریال و ارز مشکلات اصلی در راه گسترش فعالیت در حوزه آبزیان چیست؟

افزایش قیمت غذای میگو و تورم در نهاده های دیگر، رخداد بیماری میگو و نبود آمادگی برای مبارزه با آن، خدشه دار شدن اعتماد بانکها و موسسات مالی برای پشتیبانی از فعالیت میزان اشتغال‌زایی در این صنعت با توجه مساحت تحت کشت و به ازای هر هکتار محاسبه می‌گردد،این رقم برای اشتغال‌زایی مستقیم برای هر هکتارمزرعه پرورشی ۱.۲ نفر، بخش تکثیر ۰.۵، بخش غذا ۰.۲ و بخش فرآوری و صادرات ۰.۳ نفر در نظر گرفته می‌شود. میزان اشتغالزایی غیر مستقیم این صنعت نیز حدود ۵ نفر برآورد می‌گردد.