باروری ابرها منبع درآمدی برای بخش آب/ ابرها هم می‌توانند بارور و هم می‌توانند عقیم شوند

به گزارش ایلنا، "مرتضی افتخاری" رئیس موسسه تحقیقات آب با بیان این مطلب که بارورسازی ابرها،‌ ارزان‌ترین شیوه استحصال آب است و در این میان از حضور بخش خصوصی در باروری ابرها استقبال خواهیم کرد، گفت: سرمایه‌گذار بخش خصوصی می‌تواند میزان سرمایه خود را به همراه سود قانونی از محل فروش آب استحصالی از ابرها به دولت، دریافت کند و این کار هم به نفع دولت، هم به نفع ملت و هم به نفع بخش خصوصی خواهد بود.

حضور بخش خصوصی در باروری ابرها

وی اضافه کرد: وقتی بخش خصوصی روی پروژه‌های نیروگاهی،‌ آب و فاضلاب، تصفیه خانه‌ها و انرژی‌های تجدید پذیر سرمایه‌گذاری می‌کند، می‌تواند روی پروژه‌های باروری ابرها نیز سرمایه‌گذاری داشته باشد.

افتخاری تصریح کرد: دولت می‌تواند به منظور تشویق بخش خصوصی برای حضور در بخش باروری ابرها و رفع مشکل کمبود آب کشور، با بخش خصوصی قرار داد خرید تضمینی آب استحصالی از محل باروری ابرها منعقد کند.

وی با بیان اینکه یکی از نکاتی که می‌تواند در بخش آب و خدمات رسانی به مردم کمک کند اصلاح تفکر و پیش فرض‌های خود نسبت به تولید آب است گفت: در 40 سال گذشته بیش از 8 سد در ایران وجود نداشت اما در حال حاضر بیش از 600 سد در کشور وجود دارد که بخش زیادی از تأمین آب شرب مردم مدیون وجود این سدها است.

رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به اینکه خشکسالی های اخیر به ما هشدار می‌دهد که از این پس دیدگاه خود را از بخش سازه ای به غیر سازه ای تغییر دهیم، افزود: با تغییر پیش فرض‌های خود از سازه‌های آبی به غیرسازه‌ای می‌توانیم روش‌های جدیدی را برای تولید آب در کشور تجربه کنیم که یکی از این اقدامات جدی دخل و تصرف در جو است که ماحصل آن می‌تواند ایجاد باران و تولید آب از ابرها باشد.

وی با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته نیز پروژه باروری ابرها مطرح بوده و اقداماتی نیز در این خصوص انجام شده است، افزود: اکنون زمان آن رسیده که نگاه جدی تری به این مقوله داشته باشیم و نگرش خود را نسبت به منابع آب موجود در جو تغییر دهیم و با سرمایه‌گذاری بیشتر بر روی پروژه باروری ابرها، استحصال آب بیشتری را از این پدیده داشته باشیم.

او اضافه کرد: بخش اعظم نیاز آبی کشور را می‌توان از طریق پروژه باروری ابرها مرتفع کرد.

مرتضی افتخاری با اشاره به اینکه اثرات کوچک در جو می‌تواند بازخورد وسیعی را در منابع آبی کشور ایجاد کند، اظهار داشت: تأمین متخصص مورد نیاز و ابزار و تجهیزات دقیق در این بخش به همراه منابع مالی کافی می‌تواند کمک بزرگی به بخش تولید آب کشور کند و در صورت مدیریت صحیح مصرف مشکل کم آبی کشور را برای همیشه مرتفع کند.

پیشینه باروری ابرها در جهان

وی با اشاره به اینکه بحث باروری ابرها از 70 سال قبل در آمریکا آغاز شد و از سال 2010 نیز چند کشور اروپایی در دانشگاه‌های انگلستان تحقیقاتی را تحت عنوان پروژه‌ای به‌نام Spice در این زمینه به‌صورت پایلوت آغاز کرده‌اند گفت: آنان تلاش می‌کنند تا بتوانند با استفاده از شبیه سازی،‌ روش‌هایی را در خارج از جو برای سرد کردن و به تعادل رساندن دمای سیاره زمین انجام دهند تا ضمن جلوگیری از مقوله تغییر اقلیم،‌ نسبت به ترمیم لایه ازون نیز اقدام نمایند.

رئیس موسسه تحقیقات آب سپس با اشاره به اینکه در این زمینه از بسیاری از کشورهای توسعه یافته عقب هستیم و بایستی هرچه سریع‌تر پروژه‌های جوی را آغاز کنیم اظهار امیدواری کرد: با مساعدت و حمایت مدیران ارشد نظام در آینده نزدیک، شاهد آغاز این اقدامات در کشور باشیم تا ضمن انجام اقداماتی در جو بتوانیم بهبود وضع هوا در کشور را تجربه کنیم.

وی آنگاه با بیان اینکه بودجه ناسا برای تحقیقات در فضای جو و خارج از جو نا محدود است، از رهبر معظم انقلاب تقاضا کرد؛ در ایران نیز بودجه خاصی برای پروژه‌های تحقیقاتی در فضای جو زمین برای تغییر آب و هوا و تولید آب از ابرها در نظر گرفته شود.

افتخاری تاکید کرد: در صورت تأمین بودجه مورد نیاز برای این منظور، می‌توان بیش از منابع آبی که در سطح و زیر زمین وجود دارد، از ابرها آب استحصال کرد.

پیشینه باروری ابرها در ایران

وی با اشاره به اینکه باروری ابرها در قانون سال 1346 پیش بینی شده بود و اولین بار در سال 1353 تا 1357 باروری ابرها در کشور به‌صورت کامل توسط کارشناسان خارجی انجام شد، اظهار داشت: مستنداتی در دست است که جهانگرد ایتالیایی بنام "پیترو دِلاواله" در سفر نامه خود و در سفر به ایران در زمان شاه عباس صفوی، در زنجان با فردی مواجه شده که با امکانات اولیه باعث تأثیر روی ابرها و بارش شده است.

رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به روش‌های مختلف باروری ابرها در جهان گفت: دو شیوه متداول باروری ابرها در ایران و جهان، استفاده از هواپیما برای ارتفاع بالا و استفاده از ژنراتورهای زمینی در کوهستان‌ها و جاهایی که ارتفاع پایه ابر کمتر است خواهد بود.

پروسه باروری ابرها / باروری و ناباروری

وی در توضیح پروسه باروری ابرها گفت: جو زمین پر از ذرات خالص آب به‌صورت بخار است که تراکم آن‌ها سبب ایجاد ابر در دو فاز جامد و مایع می‌شود و تزریق "یُدید نقره" در ابر سبب افزایش کریستال‌های یخ و سنگین شدن این ذرات شده و به صورت قطرات آب یا برف به سمت زمین شروع به بارش خواهد کرد.

مرتضی افتخاری اضافه کرد: تزریق یدید نقره با محاسبات دقیقی انجام خواهد شد و چنانچه بیش از حد معین تزریق شود سبب کم اثر شدن آن و یا حتی در شرایطی ناباروری ابرها خواهد شد؛ بنابراین اگر پیش بینی شود که میزان بارش‌ها ممکن است به حدی برسد که سبب بروز سیل در کشور شده و یا به تخریب مناطق خاصی منجر شود می‌توان با تزریق یدید نقره به میزان بیشتر سبب ناباروری و عقیم شدن ابر و کاهش و کنترل بارش شد.

وی افزود: تیم باروری در زمان پرواز و هنگام شلیک پیرو پاترون ها (فشنگ‌های حاوی یدید نقره) به ابر، در لحظه شلیک متوجه اثر عملیات باروری ابر خواهند شد و تاثیرات آن را به‌صورت برخورد ذرات یخ به بدنه هواپیما مشاهده می‌کنند.

او با اشاره به اینکه مدت زمان پرواز برای شخص تابع استاندارد خاصی است و هر فرد مجاز است در طول روز به میزان مشخصی پرواز کند گفت: تیم باروری و گروه پروازی در برخی مواقع بیش از 14 ساعت پرواز در ارتفاع دارند که باعث می‌شود فشار زیادی را متحمل شوند.

رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به کمبود تجهیزات باروری ابرها در کشور گفت: در ایران فقط دو هواپیمای قدیمی آنتونوف روسی برای باروری در اختیار شرکت صافات قرار دارد و کمبود هواپیما و تجهیزات را تیم باروری با کار بیشتر رفع کرده‌اند.

وی با اشاره به اینکه یک هفته قبل از ورود ابر به کشور، ابرها شناسایی و ردیابی شده و مسیر حرکت آن‌ها در داخل کشور پیش بینی می‌شود گفت: قبل از ورود ابرها به داخل کشور شرایط و امکان باروری آن‌ها بررسی و مشخص می‌شود و قبل از اینکه سامانه ای وارد کشور شود ما خود را آماده بهره برداری از آن خواهیم کرد.

مرتضی افتخاری بابیان اینکه وضعیت ابرها در آسمان با آنچه که از زمین مشاهده می‌شود متفاوت است افزود: برخی ابرها تا 8 کیلومتر ضخامت دارند.

وی با اشاره به اینکه در هر پرواز با توجه به مساعد بودن وضعیت ابر برای باروری تعداد شلیک ممکن است تا 350 پیرو پاترون برسد گفت: باروری ابرها باعث خواهد شد تا میزان بارش طبیعی که قرار است در یک منطقه اتفاق بیفتد بین 15 تا 20 درصد به‌صورت میانگین ماهانه افزایش یابد و افزایش بارش در هر پرواز بسته به شرایط ابر و سامانه ابری می‌تواند تغییرات زیادی داشته باشد.

او در پاسخ به این سؤال که آیا ممکن است باروری در ایران اتفاق بیفتد؛ ولی بارش در کشور دیگری رخ دهد گفت: چنین موضوعی صحت ندارد، زیرا ابرها به طور میانگین با سرعت 60 کیلومتر در ساعت در حال حرکت هستند و زمانی که ابری بارور می‌شود، بارش در فاصله زمانی 15 تا 30 دقیقه و در شعاع 100 تا 150 کیلومتری اتفاق خواهد افتاد و برخی مواقع باروری در زمانی که ابر در حال باریدن است انجام می‌شود.

رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به کمبود امکانات و تجهیزات که سبب می‌شود از باروری کامل در طول سال بی بهره باشیم، افزود: برای باروری ابرها نیاز به نصب سامانه‌های رادار هواشناسی در برخی نقاط کشور داریم تا بتوانیم با دقت بسیار بیشتری کار باروری را انجام دهیم.

وی در ادامه اظهار داشت: متخصصان ما به دلیل ضعف سامانه رادار هواشناسی، دو سال قبل توانستند با استفاده از موبایل ماهواره‌ای ثریا و نصب آنتن‌هایی بر روی بدنه هواپیما با هزینه ناچیزی در حد 30 میلیون تومان، هواپیما و تیم پروازی را با ارتباط تلفنی از سطح زمین هدایت کنند تا کار باروری با دقت بیشتری انجام شود.

باروری ابرها ارزان‌ترین شیوه تولید آب

افتخاری با بیان این مطلب که اگر هزینه تمام عملیات موفق و ناموفق را با هم جمع کنیم، در مجموع هزینه تولید میزان هر متر مکعب آب استحصالی حدود 15 تا 45 تومان خواهد بود، افزود: تولید آب در کشور به روش باروری ابرها، ارزان‌ترین شیوه تولید آب در کشور است.

وی با اظهار اینکه دولت برای تولید هر متر مکعب آب شهری 1000 تومان و برای تولید هر مترمکعب آب روستایی حدود 300 تومان هزینه کرده و هر مترمکعب آب شهری را حدود 300 تومان و هر مترمکعب آب روستایی را حدود 10 تومان در اختیار مشترکان می‌گذارد و در این بین زیان مالی هنگفتی را متقبل می‌شود، گفت: تولید آب از طریق باروری ابرها ارزان‌ترین شیوه تولید آب است و اگر تولید آب به این شیوه انجام شود نه تنها دولت ضرر نخواهد داد بلکه برای دولت سود آوری نیز به همراه خواهد داشت.

او اضافه کرد: دولت برای تولید هر مترمکعب آب و تحویل آن به مشترک حدود 650 تومان ضرر می‌دهد؛ در صورتی که اگر برای هر متر مکعب آب استحصالی از ابرها 50 تومان هزینه کند و مترمکعبی 300 تومان در اختیار مشترک قرار دهد نه تنها 650 تومان ضرر نخواهد داد بلکه می‌تواند در هر متر مکعب 300 تومان نیز سود ببرد.

رئیس موسسه تحقیقات آب تاکید کرد: اگر دولت در هر سال آبی برای باروری ابرها 100 میلیارد تومان هزینه کند می‌توانیم 5 میلیارد مترمکعب آب از ابرها استحصال کنیم.

خودکفایی دانش فنی در باروری ابرها

وی با اشاره به اینکه در فناوری باروری ابرها به دانش خودکفایی رسیده‌ایم ولی از تجهیزات فرسوده برخوردار هستیم افزود: دو فروند هواپیمای آنتونوف روسی مورد استفاده از نظر عمر پروازی از رده خارج شده‌اند و تجهیزاتی که بر روی آن‌ها نصب است نیز بسیار فرسوده و قدیمی است، رادارهای هواشناسی ما فرسوده هستند و حتی وقتی یکی از این رادارها از کار افتاد، شرکت روسی سازنده این رادار نتوانست آن را تعمیر کند اما با تلاش کارشناسان داخلی توانستیم آنرا بازسازی کنیم و تلاش می‌کنیم که این رادارها را به پورتابل تبدیل کنیم.

افتخاری سپس به تولید پیرو پاترون ها در داخل کشور اشاره کرد و ضمن اظهار امیدواری از اینکه شرایطی ایجاد شود تا بتوانیم از چهار فروند هواپیمای دیگر نیز برخوردار باشیم افزود: هم اینک پهپادهایی را برای این کار طراحی و تولید کرده‌ایم که قادر هستند با 25 کیلوگرم تجهیزات تا ارتفاع 4.5 کیلومتری اوج بگیرند و 4 ساعت نیز پرواز داشته باشند.

وی تصریح کرد: ایران جزو کشورهای مطرح ساخت پهپاد در جهان است و اگر منابع مالی تأمین شود و بتوانیم به تعداد لازم پهپاد بسازیم نیاز به هواپیماهای جدید برای باروری ابرها کمتر خواهد شد و در مواقعی که هواپیماها نمی‌توانند به‌دلیل محدودیت پروازی تردد نمایند، این وظیفه را برعهده گیرند.

وی با اشاره به اینکه زمانی که ابر وارد کشور می‌شود تا زمانی که از کشور خارج شود بسته به شرایط توپوگرافی و میزان رطوبت آن‌ها، بین 5 تا شش بار می‌تواند باروری داشته باشد، افزود: یکی از خواص ابرها این است که پس از باروری و بارش بلافاصله تحت تأثیر شرایط هوا و سطح زمین خود را بازسازی می‌کنند.

او با اشاره به اینکه برای هر سورتی پرواز عملیاتی 2.5 ساعته با احتساب هزینه اجاره هواپیما، کارکنان، پیرو پاترون‌ها (فشنگ‌های حاوی یدیدنقره) و ... حدود 150 میلیون تومان اعتبار نیاز است، افزود: از ابتدای سال آبی تاکنون بیش از 30 پرواز 2.5 ساعته در 9 استان انجام شده و حدود 2700 پیروپاترون یدید نقره تزریق شده و برای برخی استان‌ها از جمله خراسان جنوبی به‌رغم عدم وجود رادار هواشناسی باروری انجام شده است.

رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به اینکه در بخش منابع آب جوی بایستی در سه جبهه امکان‌سنجی و پژوهش، توسعه و عملیات، ارزیابی و پایش داشته باشیم، افزود: برای این کار نیاز به جذب متخصص، تأمین اعتبار، تکمیل تجهیزات، فرهنگ‌سازی، اطلاع رسانی و بازاریابی و همچنین صدور خدمات مهندسی و مدیریت دانش داریم و این‌ها نیازمند سه سناریو مالی حداقلی، میانی و مطلوب هستند تا بتوانیم بر اساس سناریو انتخابی، نیازهای خود را برآورده کنیم.

وی از مردم و مسئولان خواست تا به موسسه تحقیقات آب و متخصصان باروری ابرها اعتماد کنند تا با پژوهش‌هایی که انجام می‌شود و حمایت مردم و تأمین اعتبارمالی از سوی دولت بتوان گام موثری برای برطرف کردن چالش‌های آبی این مرزو بوم برداشت.

مرتضی افتخاری با استقبال از حضور بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در بخش استحصال آب از ابرها گفت: اگر وزارت نیرو مجوز حضور بخش خصوصی داخلی و یا خارجی را برای سرمایه گذاری، مشارکت و یا فاینانس پروژه باروری ابرها در کشور صادر کند، موسسه تحقیقات منابع آب به شدت از این موضوع استقبال خواهد کرد.