نگاهی به صورت‌های مالی بانک قوامین/تسهیلات اعطایی به سهام‌داران بدون اخذ وثایق لازم

ایلنا، محمد نوحی، مهدی الیاسی: صورت‌های مالی بنگاه‌های اقتصادی و گزارش حسابرسان، تصویری روشن از وضعیت موسسات و بنگاه‌های اقتصادی را ارائه می‌دهد. صورت‌های مالی و گزارش حسابرس، اساس گزارشگری مالی است. هدف از گزارشگری مالی، انتقال اطلاعات به استفاده‌کنندگان و تحلیل‌گران اقتصادی و مالی می‌باشد.
در ایران اما صورت‌های مالی شرکت‌ها و گزارش حسابرسان چندان مورد توجه رسانه‌ها قرار نمی‌گیرد. بی‌تردید انتشار عمومی صورت‌های مالی و گزارش حسابرسان، گامی به سوی ارتقای شفافیت اقتصادی است.
با توجه به اهمیت موضوع، خبرگزاری ایلنا قصد دارد با تهیه سلسه گزارش‌هایی، به بررسی صورت‌های مالی و گزارش حسابرسان شرکت‌ها، بانک‌ها و سایر موسسات اقتصادی بپردازد. در اولین گزارش از این سلسله گزارش‌ها ، صورت‌ها مالی و گزارش حسابرس "بانک قوامین" مورد بررسی گرفته است.
طبق گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی بانک قوامین (منتهی به 29 اسفند سال 1393) موارد زیر جلب توجه می‌کند:

اعضای هیئت مدیره:
1. بنیاد تعاون ناجا
2. گروه اقتصادی مهرگان
3. شرکت مهندسی عمران و تولیدی نیرو
4. شرکت ناجی پاس
5. شرکت سرمایه‌گذاری هتل‌های پارس

سهامداران:
1. بنیاد تعاون ناجا
2. شرکت پژوهش  توسعه ناجی
3. شرکت ناجی پاس ( سهامی خاص )
4. شرکت مهندسی عمران و تولیدی نیرو ( سهامی خاص )
5. شرکت انبوه‌سازان سبز اندیشان ( سهامی خاص )
6. موسسه ناجی سازان امین
7. شرکت راه و انتشارات راه فردا ( ناجی نشر ) ( سهامی خاص )
8. شرکت گردشگری شایان شار کیش ( سهامی خاص )
9. موسسه تعاون و مسکن بنیاد تعاون ناجا
10. موسسه تامین اقلام مصرفی کارکنان ناجا
11. گروه اقتصادی مهرگان
12. شرکت صنعتی و تولیدی فولاد و سیم تاکستان ( سهامی خاص )
13. شرکت سرمایه گذاری هتل‌های پارس
14. شرکت لاله کامپیوتر ( سهامی خاص )
15. شرکت ارمغان تجارت مهرگان ( سهامی خاص )
16. شرمت فروشگاه‌های زنجیره‌ای نجم خاورمیانه ( سهامی خاص )
17. شرکت تولیدی بازرگانی پدیده دیکه ( سهامی خاص )
18. شرکت سلامت توان امین ( سهامی خاص )
19. شرکت توسعه ترابر پیش‌رانان راه ابریشم ( سهامی خاص )
20. شرکت حمل و نقل ریلی بین‌المللی خط صبا ( با مسئولیت محدود )
21. شرکت افق توسعه قرن
22. سهام‌داران خرد

تسهیلات اعطایی به سهام‌داران ( بنیاد تعاون ناجا و گروه اقتصادی مهرگان ) بدون اخذ وثایق لازم

در بند 4 گزارش مشروط حسابرس بانک قوامین، آمده است:

در تسهیلات اعطایی منعکس در یادداشت‌های توضیحی شماره 8-3، 9-3 و 7 صورت‌های مالی، دو مؤلفه "ارزیابی ریسک‌های مترتب بر اعطای تسهیلات" و "به‌کارگیری منابع مالی بانک در تسهیلات با درجه نقد شوندگی بالاتر و عدم تخصیص به شرکت‌های گروه" لحاظ نگردیده، ضمن آنکه بخش قابل توجهی از تسهیلات اعطایی (عمدتا  به بنیاد تعاون ناجا و گروه اقتصادی مهرگان)، در سررسید مربوط، با درنظر داشتن سود مترتبه، و صرفنظر از مؤلفه محتمل بودن ورود جریان منافع اقتصادی مرتبط با قرارداد به درون "بانک"، و نیز بدون اخذ وثایق لازم، با تبدیل به تسهیلات اعطایی جدید، در زمرۀ اقلام "طبقه جاری" قلمداد شده و لذا مشمول محاسبه "ذخیره خاص" واقع نگردیده‌اند. در چنین شرایطی، پوشش هرگونه مخاطرات متوجه دارایی‌های "بانک"، برای این مؤسسه احراز نشده است.

عدم تطبیق حساب شرکت‌های گروه (مهرگان، بنیاد تعاون ناجا و شرکت تعاونی اعتبار اعتماد ایرانیان) با دفاتر نامبردگان

در بند 5 گزارش حسابرس مشروط بانک قوامین، آمده است:
حساب شرکت‌های گروه (به ویژه گروه اقتصادی مهرگان و بنیاد تعاون ناجا) و نیز شرکت تعاونی اعتبار اعتماد ایرانیان، منعکس در یادداشت‌های توضیحی شماره 7، 8 و 20 صورت‌های مالی، با دفاتر نامبردگان تطبیق داده نشده است.

رسیدگی‌ها، حاکی از شمول سود 34 درصدی بر تسهیلات اعطایی به "گروه اقتصادی مهرگان" (از ابتدای سال 1393) و قلمداد شدن مطالبات 2.750 میلیارد ریالی از آن گروه (ناشی از واگذاری ساختمان یاس) و نیز مطالبات 27.000 میلیارد ریالی از "بنیاد  تعاون ناجا" (ناشی از قرارداد اقاله مبادله شده فی مابین مؤثر از تاریخ 1/10/1393)، در عداد تسهیلات اعطایی و لذا احتساب سود بر مطالبات یاد شده است، لیکن گواهی تأیید مراتب یاد شده از نامبردگان (گروه اقتصادی مهرگان و بنیاد تعاون ناجا ) اخذ نگردیده است.

کفالت تعاونی اعتبار اعتماد ایرانیان و پرداخت بخشی از دیون این تعاونی اعتبار، بدون تعریف چگونی بازیافت مطالبات

در بند 6 گزارش مشروط حسابرس بانک قوامین، آمده است:

براساس مندرجات نامه‌های مورخ 18/6/1391 و 08/08/1391  بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و درجهت ساماندهی امور شرکت تعاونی اعتبار اعتماد ایرانیان، "بانک" مورد رسیدگی، کفالت تعاونی مزبور را عهده‌دار شده است. در این راستا، ضمن آنکه بالغ بر 3.310 میلیارد ریال از منابع مالی "بانک" (پس از وضع ارزش املاک تملیکی از تعاونی یادشده و بدون احتساب سود مترتب بر آن) صرف شده (به شرح یادداشت توضیحی شماره 2-5-8 صورت‌های مالی)، لیکن چگونگی بازیافت مطالبات یاد شده تعریف نگردیده است. در چنین شرایطی، پوشش هرگونه مخاطرات احتمالی متوجه دارایی‌های "بانک"، برای این مؤسسه احراز نشده است.

عدم وصول مطالبات

در بند 7 گزارش مشروط حسابرس بانک قوامین، آمده است:
به موجب رسیدگی‌ها، طی مبایعه نامه‌های مبادله شده با شرکت "توسعه بین المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز" (مدیون به شرکت تعاونی اعتبار اعتماد ایرانیان) و در راستای تسویه بالغ بر 1.747 میلیارد ریال مطالبات "بانک" از "شرکت تعاونی اعتبار اعتماد ایرانیان"، تعداد 147 واحد تجاری و 63 واحد اقامتی از "مجتمع در دست احداث مرکز تعطیلات، سرگرمی و خرید پدیده شاندیز"، در سال 1392 تملیک و متعاقبا در تاریخ 31/6/1393، واحدهای یاد شده، به مبلغ 4.534 میلیارد ریال (ارزش منصفانه آن واحدها، طبق نظر هیأت کارشناسان رسمی دادگستری، مبلغ 2.234 میلیارد ریال بوده ) و با اقساط 24، 30 و 36 ماهه، به شرکت نامبرده در صدر این بند واگذار گردیده است (یادداشت توضیحی شماره 6-8 صورت های مالی).

در این ارتباط، هرچند مبلغ 650 میلیارد ریال از اقساط موضوع معامله دریافت گردیده، لیکن معادل 437 میلیارد ریال از اقساط، در سررسید وصول نشده، که اقدامات انجام شده در جهت حفظ حقوق "بانک"(توافق بر زمان بندی جدید دریافت اقساط) تا تاریخ این گزارش نهایی نگردیده است. در شرایط گفته شده، هرگونه مخاطرات احتمالی متوجه دارایی‌های "بانک"، قابل اندازه گیری نبوده است.

عدم رعایت بخشنامه بانک مرکزی

در بند 10 گزارش مشروط حسابرس بانک قوامین، آمده است:
به شرح یادداشت توضیحی شماره 48 صورت‌های مالی، مفاد بخشنامه شماره 332502/91 مورخ 08/12/1391 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خصوص" نسبت مانده خالص دارایی های ثابت به حقوق صاحبان سهام - پس از کسر سود انباشته و سود قطعی نشده - حداکثر تا 30%" و نیز مفاد آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط، مصوب مورخ 27/07/1389 شورای پول و اعتبار ( موضوع تعیین حد فردی و حد جمعی خالص تسهیلات اعطایی به اشخاص مرتبط ) رعایت نگردیده است. تبعات مالی ناشی از عدم رعایت الزامات اشاره شده، با توجه به مفاد بند 2 بخشنامه شماره 257248/89 مورخ 21/11/1389 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و نیز مفاد ماده 2-9 آیین نامه اخیر قابل تأمل می باشد.

از دست دادن سود قابل استحصال از تسهیلات اعطایی

در بند 16 گزارش مشروط حسابرس بانک قوامین، آمده است:
 به موجب رسیدگی‌ها، براساس قرارداد اقاله مورخ 23/3/1394 (تاریخ مؤثر 1/10/1393) منعقده با "بنیاد تعاون ناجا"، 66 درصد از سهام گروه اقتصادی مهرگان (که در راستای تسویه بالغ بر 27 هزار میلیارد ریال، مطالبات از بنیاد نامبرده در تیرماه سال 1392 مصالحه و تملیک شده بود) به "بنیاد تعاون ناجا"، واگذار گردیده است (یادداشت توضیحی شماره 2-10 صورت‌های مالی). در رویداد مالی گفته شده، ضمن آنکه شواهد، حاکی از عدم رعایت مفاد ماده 2 قرارداد اقاله مبنی بر پرداخت نقدی مبلغ 27.000 میلیارد ریال موضوع معامله توسط "بنیاد" مزبور به "بانک" تا تاریخ این گزارش بوده، مؤلفه‌های "عدم کسب سود از معامله انجام شده" و "از دست دادن سود قابل استحصال از تسهیلات اعطایی در دوره در اختیار داشتن سهام گروه اقتصادی مهرگان"، نیز قابل تأمل می‌باشد.