در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
تشریح برنامه‌های نفتی و آبی ژاپن در ایران؛ از سفیدرود تا حذف کربن/تخریب دریاچه ارومیه بستری برای وقوع بلایای طبیعی
رئیس دفتر جایکا در ایران گفت: جایکا تحت‌تاثیر محدودیت‌های بین‌المللی با چالش‌هایی مواجه شده است. با این حال، نهایت تلاش خود را به کار گرفته و با موفقیت توانسته‌ایم بر برخی از آنها فائق آییم.
اوسامو تاناکا، رئیس دفتر جایکا در ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در خصوص پروژه‌هایی که جایکا در ایران در دست اجرا دارد، اظهار داشت: جایکا، تنها سازمان همکاری‌های توسعه‌ای دوجانبه در ایران است که در پروژه‌های مختلفی با محوریت حوزه‌های مورد توافق دو دولت جمهوری اسلامی ایران و ژاپن مشارکت دارد. که از جمله این پروژه‌ها ارتقاء رشد اقتصادی باکیفیت و پایدار، ایجاد جامعه‌ای مستحکم از طریق پیشگیری از بلایای زلزله، مدیریت منابع آب و ایجاد جامعه تاب‌آور با تمرکز بر سلامت، کشاورزی و توسعه روستایی، توسعه پایدار از طریق حفاظت از محیط زیست طبیعی، مدیریت محیط زیست و اقدامات متقابل گرمایش جهانی و تقویت روابط با جامعه بین‌المللی و کشورهای منطقه است.
وی افزود: امسال، پنجاهمین سالگرد همکاری‌های جایکا در ایران است و فهرست بسیار بلندبالایی از پروژه‌های همکاری بین دو دولت از ۵۰ سال پیش تاکنون وجود دارد. برخی از پروژه‌های کلیدی همکاری فنی از جمله مدیریت پسماند در سراسر ایران، پروژه بهبود خدمات درمانی در ایران از طریق مدل‌های مدیریت پزشکی در ژاپن، توسعه ظرفیت مدیریت مشارکتی جنگل و مرتع در حوضه بالادست رودخانه کارون و همچنین پروژه‌های کمک بلاعوض برای ارتقاء و بهبود تجهیزات پزشکی در شهر تهران، پروژه بهبود تجهیزات تحلیل آلودگی هوا در شهر تهران و پروژه بهسازی تجهیزات نمایشگاهی در موزه ملی ایران است.
رئیس دفتر جایکا در ایران گفت: جایکا از ۵۰ سال پیش تاکنون پذیرای بیش از ۳۸۶۰ مقام ایرانی در ژاپن بوده تا دانش و فناوری ژاپنی را آموخته و با خود به ایران بازگردانند. علاوه بر این، در طی این سال‌ها، بیش از ۱۴۹۰ کارشناس ژاپنی برای به اشتراک گذاشتن دانش با همتایان خود و ارائه مشاوره‌های تخصصی در بخش‌های مختلف به ایران اعزام شده‌اند.
مدل‌های تامین مالی در ایران
وی درباره محل تامین مالی اجرای پروژه‌ها گفت: جایکا به طور کلی پروژه‌ها را در مدل‌های متنوعی از همکاری اجرا می‌کند. که از جمله آنها همکاری‌های فنی شامل انتقال دانش و فناوری از طریق اعزام کارشناسان ژاپنی به ایران یا تعریف دوره‌های آموزشی برای کارشناسان ایرانی در ژاپن و یا تهیه تجهیزات است. گاهی اوقات، ما آنچه را که "پروژه همکاری فنی" نامیده می‌شود، از طریق ترکیب این اقدامات نیز اجرا می‌کنیم. همکاری در سطح برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای مانند تدوین طرح‌های جامع نیز در ذیل همکاری‌های فنی طبقه‌بندی می‌شود.
تاناکا همکاری از طریق کمک‌های بلاعوض و وام و همچنین مشارکت شهروندان، مشارکت بخش دولتی و خصوصی، و همکاری‌های تحقیقاتی را نیز از جمله مدل‌های همکاری در جایکا عنوان کرد که برای تامین مالی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
وی توضیح داد: کشورهای دریافت‌کننده؛ درخواست همکاری خود را به سفارت ژاپن و همچنین دفاتر جایکا واقع در آن کشور ارسال می‌کنند. پس از ارزیابی و غربالگری توسط دولت ژاپن و همچنین جایکا، در صورتی که درخواست ارسالی مطابق با سند سیاست توسعه همکاری توافق شده بین دو دولت بوده و امکان اجرای آن وجود داشته باشد، دولت ژاپن موافقت خود را برای اجرای پروژه اعلام خواهد کرد. جایکا سازمان مجری کمک‌های توسعه‌ای رسمی دولت ژاپن است. بنابراین، بودجه جایکا از جمله بودجه پروژه‌ها در درجه اول از بودجه ملی ژاپن تامین می‌شود.
توقف پروژه سفیدرود
رئیس دفتر جایکا درباره مطالعه و اقداماتی که جایکا در زمینه مدیریت یکپارچه منابع آب در حوزه رودخانه سفیدرود و همچنین لایروبی این رودخانه انجام داده گفت: مطالعه اولیه با موفقیت در سال ۲۰۱۰ با همکاری شرکت مدیریت منابع آب ایران و وزارت نیرو انجام شد. هدف از این مطالعه، توسعه یک برنامه جامع مدیریت منابع آب برای حوضه آبریز رودخانه سفیدرود از طریق انتقال دانش فنی و مهارت به همتایان پروژه بود.
وی ادامه داد: متعاقباً، دولت ایران رسماً از دولت ژاپن درخواست کرد تا همکاری فنی خود را در راستای توسعه و ارتقای ظرفیت مدیریت یکپارچه منابع آب و دستیابی به تعادل پایدار بین عرضه و تقاضای آب در این حوضه آبریز، ادامه دهد. دولت ژاپن به این درخواست پاسخ مثبت داد و این پروژه را تایید کرد. هرچند، در حال حاضر به دلیل تصمیم طرف ایرانی این پروژه متوقف شده است.
نگرانی‌ها در زمینه تالاب انزلی را درک می‌کنیم
تاناکا درباره اقداماتی که در حوزه تالاب انزلی توسط جایکا انجام شده گفت: از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۹، دولت ژاپن از طریق جایکا در زمینه مدیریت اکولوژیکی تالاب انزلی همکاری‌های فنی متعددی ارائه کرد. هدف این پروژه که در فازهای مختلف اجرا شد، بهبود ظرفیت ذینفعان منطقه از طریق اجرای فعالیت‌های پایلوت با ایجاد یک "سیستم و مکانیزم" برای حفاظت از این تالاب بود.
وی ادامه داد: با توجه به این نکته، ما معتقدیم که هدف پروژه که "ایجاد کمیته مدیریت تالاب انزلی، بهبود ظرفیت‌های فنی کارشناسان ایرانی و ترویج اکوتوریسم از طریق توانمندسازی ساکنان" بود؛ محقق شده است.
رئیس دفتر جایکا در ایران بیان داشت: ما نگرانی‌های مطرح شده در مورد اقدامات جاری و وضعیت فعلی تالاب انزلی را کاملا درک می‌کنیم. ولی مهم است که بدانیم رسیدگی به مسائل پیچیده زیست محیطی از جمله احیای تالاب‌ها نیازمند تلاش مستمر و چشم‌انداز بلندمدت است. داشتن یک رویکرد جامع و یکپارچه، شامل ارتقاء آگاهی عمومی، پایش مداوم و مدیریت تطبیقی، برای دستیابی به نتایج قابل توجه و پایدار، همانطور که در "طرح میان‌مدت حفاظت از تالاب انزلی برای سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰" که با همکاری جایکا و سازمان حفاظت محیط زیست تدوین شده است، ضروری است. البته پیشرفت‌هایی نیز حاصل شده است، اما مهم است که بدانیم بازگرداندن یک تالاب به حالت طبیعی و اولیه خود یک فرآیند تدریجی است.
وی خاطرنشان کرد: در خصوص حفاظت از سایر تالاب‌ها، اگرچه هنوز درخواست رسمی از دولت ایران دریافت نکرده‌ایم، اما همواره آماده هستیم تا دانش و تجارب ژاپن را در زمینه حفاظت و مدیریت تالاب‌ها به اشتراک بگذاریم.
تخریب دریاچه بستری برای وقوع بلایای طبیعی احتمالی
تاناکا درباره در خصوص برنامه جایکا برای احیای دریاچه ارومیه نیز تصریح کرد: از آنجایی که تخریب دریاچه و خشکسالی آن می‌تواند بستری برای به وقوع پیوستن بلایای طبیعی احتمالی شود؛ جایکا اهمیت حیاتی احیای دریاچه ارومیه را عمیقاً درک می‌کند. از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰، وزارت نیروی ایران و جایکا برنامه و همکاری موفقی برای بهبود مدل چرخه هیدرولوژیکی موجود در زمینه احیای دریاچه ارومیه داشتند. مدل به‌روز شده جهت ارزیابی سناریوهای مختلف احیا، به نحوی طراحی شده است که به برنامه احیای دریاچه ارومیه در انتخاب موثرترین اقدامات احیایی در شرایط مختلف کمک کند.
وی تاکید کرد: ما مشتاق هستیم که همکاری خود را با دولت ایران ادامه و افزایش دهیم و آماده‌ایم تا در مورد برنامه‌های این دولت برای همکاری‌های احتمالی در آینده بحث و گفتگو کنیم.
رئیس دفتر جایکا خاطرنشان کرد: با این حال، باید تأکید کنم که مأموریت اصلی جایکا به عنوان یک سازمان دولتی ژاپنی کمک به توسعه پایدار کشورهای در حال توسعه است و در این مسیر انگیزه همکاری منافع مالی نیست.
برنامه جایکا برای زلزله تهران
وی درباره برنامه مدیریت بحران زلزله در تهران نیز گفت: فعالیت‌های اصلی ما در این حوزه به سال ۱۹۹۸ بازمی‌گردد، در آن زمان مطالعاتی انجام شد و در نتیجه آن نیاز به ایجاد برنامه‌ای جامع برای کاهش خطرات ناشی از بلایای طبیعی به‌ویژه زلزله تشخیص داده شد. این بررسی اولیه آسیب‌پذیری‌های تهران بزرگ را برجسته کرد و زمینه را برای آغاز تلاش‌های بلندمدت کاهش خطر بلایا فراهم کرد. در سال ۲۰۰۲ جایکا در پروژه‌ای با عنوان "مطالعه طرح جامع پیشگیری و کاهش بلایای لرزه‌ای شهری تهران بزرگ" شروع به مشارکت کرد. این طرح جامع به یک مرجع کلیدی برای پروژه‌های آزمایشی مختلف بعدی با حمایت جایکا و حتی پروژه‌های دانشگاهی در سطح ملی و یا با مشارکت دیگر ذینفعان بین‌المللی، برای تقویت تابآوری تهران در برابر خطرات لرزه‌ای تبدیل شد.
تاناکا ادامه داد: در طول سالیان، جایکا توانسته است تا با سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران (TDMMO) تعامل موثری داشته و دو سازمان با همکاری یکدیگر برای ارتقای تابآوری تهران در برابر بلایا قدم برداشته‌اند. این همکاری شامل طراحی و اجرای چندین ابتکار حیاتی در این حوزه است.
وی اظهار داشت: افزون بر این، جایکا از طریق اجرای پروژه‌های مختلف از افزایش ظرفیت واکنش اضطراری تهران حمایت کرده است. این حمایت‌ها شامل پروژه "ایجاد طرح واکنش اضطراری برای ۷۲ ساعت اول پس از زلزله در تهران بزرگ" بین سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۰ و پروژه "ظرفیت‌سازی برای کاهش خطر زلزله و مدیریت بلایا در تهران" از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ می‌شود.
رئیس دفتر جایکا در ایران تصریح کرد: این ابتکارات به توسعه سیستم‌های حیاتی و اصلی برای آمادگی در برابر بلایا در تهران کمک کرده است. در نتیجه، در حال حاضر تهران از سیستم تخمین سریع خسارت و تلفات (QD&LE) و همچنین رویکرد مدیریت بلایای جامعه محور بهره می‌برد. یکی از خروجی‌های درخور و قابل توجه این تلاش‌ها ایجاد گروه‌های داوطلب واکنش اضطراری محله (گروه دوام) است که نقش اساسی در آمادگی و واکنش در برابر بلایا در سطح محلی ایفا می‌کنند. همچنین، پروژه‌های متعدد دیگری، از جمله پروژه‌هایی که بر بازنگری استانداردهای ساخت و ساز و برنامه‌ریزی مسیرهای اضطراری متمرکز شده‌اند، به طور قابل‌توجهی تابآوری شهر را در برابر بلایای طبیعی بهبود بخشیده‌اند.
به گفته وی؛ از طریق این همکاری مستمر، جایکا و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نه تنها به ایمن‌تر کردن تهران کمک کرده‌اند، بلکه نمونه‌ای از همکاری موفق برای کاهش خطر بلایا در محیط‌های شهری هستند.
تاناکا گفت: با نگاهی به آینده، امیدواریم این همکاری‌ها و همکاری بعدی در پروژه "ظرفیت‌سازی برای کاهش خطر بلایای محلی و طرح مدیریت در تهران برای ارتقای تابآوری در برابر بلایا در جمهوری اسلامی ایران" ادامه یابد که به نوعی در رابطه با بازنگری مطالعه طرح جامع سال ۱۹۹۸ است. این تلاش مجدد با هدف حمایت بیشتر از تهران و شهروندان آن، و ارائه چارچوبی مستحکم برای تصمیم‌گیرندگان در واکنش به بلایای احتمالی پیش رو است. طرح جامع به روز شده منبعی ارزشمند در افزایش تابآوری شهر و تضمین ایمنی و رفاه ساکنان آن خواهد بود.
توسعه استراتژی مدیریت یکپارچه کربن درصنایع نفت و گاز ایران
وی در خصوص اقدامات انجام شده از سوی جایکا در زمینه تقویت مدیریت پروژه زیست محیطی نفت در خلیج فارس گفت: جایکا از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ مجموعه‌ای از دوره‌های آموزشی را در ژاپن تحت عنوان "توسعه استراتژی مدیریت یکپارچه کربن در صنایع نفت و گاز ایران" برگزار کرد. گروه هدف این دوره‌ها، مقامات دولتی وزارت نفت، اداره بهداشت، ایمنی و محیط زیست آن وزارتخانه، شرکت‌های وابسته به آن و سازمان حفاظت محیط زیست بودند که به عنوان مراجع ملی مسئولیت مدیریت گازهای گلخانه‌ای کشور را بر عهده دارند. البته همکاری ما با وزارت نفت تنها به این فعالیت خلاصه نمی‌شود و ما در گذشته در پروژه‌هایی دیگری نیز با موضوع افزایش ظرفیت وزارت نفت برای مدیریت محیط زیست دریایی و ساحلی و همچنین واکنش اضطراری به نشت احتمالی نفت همکاری داشته‌ایم.
دانش و فناوری ژاپن را به اشتراک گذاشتیم
رئیس دفتر جایکا درباره چالش‌های سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه در ایران متذکر شد: جایکا بازوی اجرایی کمک‌های توسعه‌ای رسمی دولت ژاپن است و نه یک نهاد سرمایه‌گذار. این سازمان از طریق مدل‌های متنوع همکاری خود، دانش و فناوری ژاپن را با کشورهای دریافت‌کننده به اشتراک گذاشته تا آنها بتوانند بر چالش‌های پیش رو در مسیر توسعه خود غلبه کنند. البته از آنجایی که شرایط و فضای سیاسی کشورها متغیر است، هماهنگی و ارتباط نزدیک بین ذینفعان دو طرف برای حفظ ثبات همکاری و پایداری نتایج همکاری ضروری است.
علیرغم تحریم‌ها به تعهدات خود پایبندیم
تاناکا درباره مشکل تحریم ایران برای اجرای پروژه اظهار داشت: البته جایکا نیز تحت‌تاثیر محدودیت‌های بین‌المللی با چالش‌هایی مواجه شده است. با این حال، نهایت تلاش خود را به کار گرفته و با موفقیت توانسته‌ایم بر برخی از آنها فائق آییم. به عنوان مثال، اخیراً، با اجرای پروژه کمک بلاعوض جایکا، تجهیزات پزشکی ضروری را با هدف ارتقای مراقبت‌های بهداشتی و بهبود ارائه خدمات و درمان به بیماران وارد کرده و به دو بیمارستان در تهران اهدا کرده‌ایم. علیرغم مشکلات تحمیل شده توسط تحریم‌ها، جایکا در اجرای تعهد خود با رفع موانع و یافتن راه‌حل‌های موثر ثابت قدم بوده است. این موفقیت گواهی است بر ثابت قدمی و تعهد ما و مطمئناً به تلاش‌های خود برای مقابله با چالش‌های پیش رو در آینده نیز ادامه می‌دهیم.
ما هم برای نقل و انتقال پول و تجهیزات مشکل داریم
وی درباره چالش نقل و انتقال پول و همچنین تجهیزات گفت: این مساله نیز ما را هم با چالش‌هایی روبرو کرده است، اما تمام توان خود را به کار گرفته‌ایم تا آنها را حل کرده و اجرای پروژه‌ها را پیش ببریم.
