هزینه های ناپیدای تولید برق

یادداشت-مهدی خانمیرزائی- کارشناس حوزه برق-شاید زمانی که به آلودگی نیروگاه‌ها فکر می‌کنیم، قبل از هرچیز فاجعه چرنوبیل را به‌ خاطر می‌آوریم، و یا دودکشهای بلند درنظرمان مجسم می‌شود. تاثیرات زیست محیطی منفی نیروگاه‌ها به فاجعه اتمی یا آلودگی هوا محدود نمی‌شود. تولید مقادیر عظیم انرژی الزاماً با افت‌هایی در منابع آن، تخلیه خاکستر و دیگر آلاینده‌ها در هوا،  ایجاد اختلال در رواناب رودخانه ها و بسیاری از عوارض و پدیده‌های دیگر همراه است که همگی در تغییر زیست‌کره موثر می‌باشند. برق را می‌توان به روشهای متعدد تولید کرد که هریک از آنها ویژگیهای فنی ، اقتصادی و محیطی منحصر به فردی دارد. هر روش تولید، مجموعه تأثیرات محیطی خاص خود را دارد که قبل از هر چیز با خصوصیات ذاتی فن‌آوری مورد استفاده تعیین می‌شوند. حتی نیروگاه‌هایی که از فن‌آوری‌های اصلی یکسانی استفاده می‌کنند، بسته به شرایط بومی متفاوت، تأثیرات محیطی کاملاً متفاوتی دارند. از انتشار آلاینده‌های گازی از دودکش نیروگاه‌های حرارتی با سوخت فسیلی تا،آلودگی حرارتی، پساب های صنعتی، آلودگی میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی، آلودگی صوتی ...همه و همه می تواند از جمله این تاثیرات باشد.

از طرفی تولید برق از جمله فعالیت‌های آلاینده ای است که بشر در گوشه و کنار کره خاکی مشغول آن است، تولید برق توسط نیروگاه‌‌‌ها اثرات گسترده‌ بر محیط زیست می‌‌گذارد‌، به گونه‌ای که فرآیند احتراق در آن آلاینده‌‌های هوایی تولید می‌‌کند که می‌‌تواند در سطح وسیع گسترش یابد.

بنابر اطلاعات منتشره بیش از ۶۰ درصد برق جهان با استفاده از سوخت های فسیلی تولید می شود که انتشار گازهای گلخانه ای بدیهی ترین اثرات آن است. نزدیک به 87 درصد انرژی تولیدی در جهان توسط سوخت‌‌های فسیلی تامین می‌‌گردد.

نیروگاه‌‌های فسیلی یکی از اصلی‌ترین منابع تامین برق در جهان می‌‌باشند. نیروگاه‌‌های فسیلی مشکلات بسیاری برای محیط زیست ایجاد می‌‌کنند که می‌‌توان به استفاده از زمین و آب‌‌‌، انتشار ذرات و گازها به داخل هوا‌، انتشار حرارت، تغییرات آب و هوایی و تغییرات ظاهری ناشی از برج‌‌های خنک کننده‌‌‌، زباله‌‌های پسماندهای جامد‌‌‌، خاکستر (در مورد نیروگاه‌‌‌ها با سوخت زغال سنگ)‌‌‌، سر و صدا اشاره کرد.ایجاد آلودگی‌‌های هوایی علی الخصوص انتشار SOX، NOX، CO، CO2 و هیدروکربن‌‌‌ها می‌‌باشد.

کربن مونوکسید (CO)، کربن دی‌اکسید (CO2) و هیدروکربن‌‌ها به عنوان گازهای گلخانه‌‌‌ای مسئول گرم کردن زمین شناخته شده‌اند. SOX و NOX زمانی که وارد جو می‌‌شوند تولید اسید می‌‌کنند‌‌‌‌‌، که این اسید‌‌ها بوسیله ترکیب در آب باران ایجاد شده و سبب بارش‌‌‌‌‌های اسیدی می‌‌شوند. به طور کلی، انتشار آلاینده‌‌‌‌‌های هوایی را توسط اسکرابر‌‌ها (Scrubber) و ته نشین کننده‌‌ها (Precipitator) داخل نیروگاه‌‌ها می‌‌توان کنترل کرد.

از سوی دیگر مبنای تولید برق عموما منابع فسیلی مانند نفت، گاز و زغال سنگ است. برای چرخش توربین ها در نیروگاه های برق ، از سوخت های کربنی مانند ذغال سنگ ، گاز و نفت استفاده میکنند. منابعی که از آنها به عنوان انرژی های تجدید ناپذیر یاد شده است.سوخت های فسیلی جزء منابع تجدید ناپذیر هستند و این نوع انرژی ها برای تولید به زمان بسیار طولانی و حتی میلیون ها سال و تغییر و تحولات تدریجی در لایه‌های عمیق زمین است و نباید به آسانی از کنار این موضوع عبور کنیم.

در نهایت باید توجه کنیم که ایران در کمربند کویری آسیا قرار دارد؛ خشکسالی در کنار آب‌وهوای پرحرارتی که از نیمه بهار، بویژه در جنوبی، خودنمایی می‌کند و در بسیاری مناطق کشور افزایش دمای هوا در ساعات اوج خود موجب خلوت شدن و سکون خیابان‌های اصلی شهر‌ها می‌شود. گاهی کاهش نزولات آسمانی، خشکسالی و کاهش ذخیره منابع آبی تولید برق، علاوه می‌شود بر روند سریع رشد بار. همچنین مصرف بالای تجهیزات سرمایشی همیشه به دنبال گرما می‌آیند. این پیامدها می‌تواند صنعت برق را با چالش تأمین انرژی در زمان اوج مصرف مواجه کند. بنابراین ضرورت مدیریت مصرف برق بیشتر خودنمایی می‌کند. برای این کار همه مشترکان می توانند با مشارکت در طرح پاداش به مشترکان خوش مصرف برق، علاوه بر آینده نگری و کمک به محیط زیست، به اقتصاد خانواده نیز کمک کنند، به این ترتیب که با کاهش هر کیلووات ساعت مصرف برق نسبت به دوره مشابه سال قبل تا 20 برابر نرخ برق پاداش دریافت کنند. یعنی قبض برق‌شان رایگان شود و علاوه‌بر آن در قبوض خود نیز بستانکار شوند. 

این کار، با اقدامات ساده‌ای مانند خاموش کردن لامپ‌های اضافی، استفاده از دور کند کولرهای آبی، استفاده از لوازم کم مصرف، استفاده از لامپ‌های کم مصرف LED و لوازم برقی دارای مصرف درجه A یا کولرهای گازی که به طور خودکار دمای محیط را تنظیم می‌کنند، شدنی است و می‌تواند نقش بسزایی در کاهش مصرف برق داشته باشند.