موتور رشد نقدینگی خاموش نشده است/ نتیجه کنترل پایه پولی باید مهار تورم باشد

محمدعلی دهقان‌ دهنوی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا درباره تبعات افزایش نرخ ارز در سیاست‌های مهار تورم و رشد تورم ناشی از افزایش نرخ دلار اظهار داشت: درباره اثرات افزایش نرخ ارز موضوع مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم این است که ریشه ایجاد تورم رشد بی‌رویه نقدینگی بوده و رشد بی‌رویه نقدینگی خود را در افزایش قیمت‌ها نشان می‌دهد. در کنار آن باید توجهی به شرایط کشورمان هم داشته باشیم، از آنجایی که دولت به صورت تاریخی، بزرگترین عرضه‌کننده ارز در بازار است، می‌تواند نرخ ارز را که به نوعی یکی از قیمت‌های اقتصاد است، کنترل و سرکوب کند. لیکن طی سال‌های اخیر این رویه تاریخی مخدوش شده است.

وی گفت: وقتی گفته می‌شود رشد نقدینگی باعث افزایش قیمت‌ها می‌‌‌شود در واقع  کاهش ارزش پول ملی هم یکی از نرخ‌های است که این رشد بی‌رویه نقدینگی آن را متاثر می‌سازد ولی تا زمانی که دولت – به معنای بانک مرکزی- بتواند از طریق مدیریت انتظارات و عرضه ارز کافی به بازار از افزایش نرخ ارز جلوگیری کند، این تاثیرگذاری به طور کامل رخ نمی دهد.

معاون اسبق وزارت اقتصاد ادامه داد: در چنین شرایطی می‌توان با استفاده از کنترل نرخ ارز، بخشی از اثر تورم‌زایی رشد نقدینگی را خنثی کرد یعنی اگر  مثلا نقدینگی رشد 40 درصدی را داشت، میزان افزایش نرخ تورم 20 درصد باشد. البته اینکه نرخ رشد نقدینگی و نرخ تورم افزایش یک به یک نداشته باشند، دلایل متعددی دارد که یکی از دلایل می‌تواند جذب بخشی از نقدینگی در بازار دارایی‌ها باشد اما در کشورمان یکی از مهم‌ترین دلایل، موضوع کنترل قیمت ارز است.

وی تاکید کرد: کنترل قیمت ارز متغیری نیست که بانک مرکزی همیشه امکان اجرای آن را داشته باشد چراکه به دلایلی از جمله اعمال تحریم‌ها، توان ارزآوری کشور محدود شده و دسترسی به همان مقدار ارزی که تحصیل شده، نیز سخت است از این‌رو قدرت ارزی بانک مرکزی مانند گذشته نیست. علاوه بر این، ممکن است براساس تحولات سیاسی و اقتصادی انتظارات مردم نسبت به نرخ‌های آینده ارز تغییر کند. در این صورت از یک جایی به بعد، امکان مهار رشد نرخ‌ها وجود نخواهد داشت و دیدیم که در یک ماه گذشته قیمت ارز رشد 15 تا 20 درصدی را تجربه کرد و این میزان افزایش نسبت به ابتدای سال به بیش از 30 درصد هم می‌رسد.

دهقان دهنوی گفت: در واقع دَررفتن فنر ارزی دیر یا زود اتفاق می‌افتاد و امکان کنترل بیشتر از این هم وجود ندارد و قیمت ارز خود را با قیمت‌های جدید تعدیل می‌کند. اما درباره اینکه این افزایش قیمت ارز اثر تورمی دارد یا خیر؟ باید توجه داشته باشیم که تقریبا هزینه تمام شده کلیه کالا و خدمات به صورت مستقیم و غیر مستقیم به نرخ ارز بستگی دارد.

این استاد  دانشگاه افزود: برای مثال کالاهای وارداتی مصرفی به صورت صد در صد به نرخ ارز وابستگی دارند. از سوی دیگر کالاهایی که در داخل هم تولید می‌شوند بسته به اینکه چقدر از مواد اولیه آنها از طریق واردات تامین می‌شود به نرخ ارز وابستگی دارند اما مابقی کالاها و خدمات به دلیل اثر افزایش هزینه‌ای که نرخ ارز بر روی قیمت‌های عمومی و هزینه زندگی و دستمزدها دارد، به صورت غیر مستفیم از نوسانات نرخ ارز متاثر می‌شوند. بنابراین با در رفتن فنر ارزی، تورم باز هم افزایش پیدا می‌کند و بخشی از فاصله یک به یک با رشد نقدینگی جبران می‌شود.

وی درباره اثر بازگشت نرخ دلار بر اقتصاد اینکه آیا اثر تورمی آن خنثی خواهد شد، اظهار داشت: در طول زمان ممکن است با نوسانات نرخ ارز مواجه باشیم و اگر اقتصاد قوی‌تر و پول ملی تقویت شود که البته در سال‌های گذشته این اتفاق به ندرت افتاده یا اینکه انتظارات به طور خوش‌بینانه‌ای تغییر پیدا کند و از سوی دیگر انتظارات نسبت به نرخ ارز فروکش کند و یا اینکه دسترسی بانک مرکزی به ارز تسهیل شود که بتواند ارز بیشتری را تزریق کند، مجموع این عوامل می‌توانند منجر به تقویت پول ملی کشورمان و کاهش نرخ ارز شوند.

رییس سابق سازمان بورس گفت: در این شرایط کاهش قیمت ارز همانطور که گفته شد می‌تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم بر روی هزینه‌های تمام شده کلیه کالا و خدمات اثر بگذارد و به طور قطع این بازگشت بر قیمت‌ها تاثیر گذار خواهد بود اما باید توجه داشت که در اقتصاد و به طور معمول قیمت‌ها به سمت پایین چسبندگی دارند به این معنا که به راحتی به همان اندازه و همان سرعتی که افزایش پیدا کرده کاهش پیدا نمی‌کنند اما رشد نرخ متوقف می‌شود. 

دهقان دهنوی تاکید کرد: از آنجایی که موتور رشد نقدینگی خاموش نشده، ممکن است رشدهای بعدی نقدینگی اثر کمتری بر روی افزایش قیمت‌ها داشته باشد و تا مدتی می‌توان با قیمت‌هایی که کمی کاهشی شده‌اند یا نسبتا ثابت شده‌اند مواجه باشیم تا اینکه تحولات بعدی نتیجه را معلوم کند.

وی درباره ادعای مهار تورم درحالی که از ابتدای دولت نرخ دلار از 26 تومان به 35 تومان رسید، گفت : گمان نمی‌کنم دولت چنین ادعایی داشته باشد چراکه مردم تورم در زندگی خودشان لمس می‌کنند و گزارش‌هایی  رسمی که از مرکز آمار و بانک مرکزی درباره تورم می‌دهند به ویژه درباره برخی از اقلام که مصرف روزانه مردم هستند نشان‌دهنده تورم است و تورم خود را در این اقلام نشان می‌دهد. این گزارش‌ها بیانگر این است که تورم به شدت وجود دارد و در زندگی مردم تاثیرگذار بوده و اساسا چنین ادعایی مبنی بر اینکه تورم کنترل شده به نظر نمی‌رسد که ادعای درستی باشد. این ادعاها بیشتر درباره کنترل پایه پولی بوده و اعلام می‌شود که بانک مرکزی در کنترل پایه پولی موفق عمل کرده که معتقدم اگر در این زمینه موفق بوده باشه باید نتیجه آن در مهار تورم ببینیم که تا به امروز چنین چیزی دیده‌ نشده است.