نبرد جدی کریدورهای انرژی/ استقبال همسایگان شمالی از دل‌مشغولی ایران در پارس جنوبی/ سال‌ها بازارسازی ایران برای نفتی‌ها

فریدون برکشلی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارزیابی برنامه سواپ نفت روسیه از مسیر ایران تا خلیج‌فارس و هند ابتدا به موضوع تصمیم اخیر اوپک‌پلاس پرداخت و اظهار داشت: این موضوع مهمی است که مطرح می‌شود و لازم است که به چند نکته توجه کنیم. سیاست سقف قیمت که از سوی امریکا مطرح شد و اتحادیه اروپا هم بر روی آن صحه گذاشت، بحث‌انگیز است. این طرح تمام تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت را هراسان کرد. چنانکه امریکا بتواند برای کشوری، مثلا روسیه سقف قید تعیین کند، حتما می‌تواند همین کار را برای هر کشور دیگری انجام دهد. عربستان هم می‌توانست قربانی این سیاست شود.

قیمت‌گذاری از کشور تولیدکننده نفت سلب و به خریدار واگذار می‌شود

وی افزود: معنای تعیین سقف قیمت برای نفت روسیه، یعنی که اختیار قیمت‌گذاری از کشور تولیدکننده نفت سلب و به خریدار واگذار می‌شود، این سیاست در ظاهر یعنی تنبیه یک کشور تولیدکننده نفت، اما تعمیم آن به بقیه هم ممکن است. بنده اعتقاد دارم که یکی از دلایل اقدام مشترک اوپک‌پلاس برای کاهش ۲ میلیون بشکه در روز از تولید جمعی از ابتدای نوامبر، ناشی از نگرانی مشترک کشورهاست.

مدیر گروه مرکز مطالعات بین المللی انرژی وین گفت: بنده نمی‌دانم که امریکا و کشورهای پیمان آتلانتیک شمالی چگونه چنین سیاستی را اعمال خواهند کرد. البته به لحاظ فرمت کار، عملی است. شرکت‌های نفتکش و بیمه‌گذاران ملزم خواهند شد تا قیمت معینی را برای هر محموله ملحوظ کنند، اما در عمل چه بسا که تاثیر معکوس داشته باشد.

روس‌ها ایران را بابت تخفیف سرزنش می‌کردند

وی توضیح داد: منظور بنده این است که نفت، اعم از اینکه با نفتکش حمل شود و یا خط لوله، از نظر رقابت روسیه به عنوان یک تولید‌کننده بزرگ، تفاوتی نخواهد داشت. قیمت نفت در نفتکش یا خطوط لوله می‌تواند برای ایران نگران‌کننده باشد. بنابراین نگرانی در هر دو صورت برای ایران باقی است، خصوصا نفت خام اورال روسیه که رقیب نفت خام سبک ایران است؛ همواره تحت این رقابت بوده و پس از تحریم نفت ایران هم، خریداران نفت ایران راهی روسیه شدند. البته در آن مقطع روس‌ها، ایران را سرزنش می کردند که در شرایط تحریمی برای جذب مشتری، نفت را با تخفیف عرضه می‌کنند.

 ایران سالهاست که در حال بازارسازی برای دیگران است

وی تاکید کرد: در واقع هر تولیدکننده‌ای که تحت تحریم و یا محدودیت عرضه قرار می گیرد برای دیگر تولیدکنندگان بازارسازی می‌کند. ایران سالهاست که در حال بازارسازی برای دیگران است. برای سایر اعضای اوپک و حالا اوپک پلاس. بقیه کشورهایی هم که تحریم می شوند برای ما و یا هر کشوری که ظرفیت عرضه دارد، بازار می سازند. بنابراین از این منظر کاملا درست است. امریکا ۷۰ سال است که در حال تحریم کشورهاست. تولیدکنندگان ناچارند هوشیار عمل کنند و نفت را از گزند تحریم مصون نگاه دارند.

گریز از تحریم به این معنا نیست که نفت را با هزینه چند برابری صادر کنیم و از نحوه بازگشت درآمد آن هم بی‌اطلاع باشیم

برکشلی تصریح کرد: چند روز پیش گفتگویی را دیدم از وزیر اقتصاد آلمان که علنا گفت که امریکا، اقتصاد اتحادیه و به ویژه آلمان را به گروگان گرفته است. ال.ان.جی امریکا با نزدیک به چهار برابر گاز طبیعی روسیه به دست مصرف کنندگان اروپایی می‌رسد. تولید گاز شیل امریکا هم رشد، بی‌سابقه داشته است. بنابراین دیپلماسی انرژی که از آن صحبت می‌کنیم یعنی گریز از تحریم. گریز از تحریم منظورم دور زدن تحریم نیست که نفت را با هزینه چند برابری صادر کنیم و از نحوه بازگشت درآمد آن هم بی اطلاع باشیم.

وی درباره برنامه ایران برای گذار از نفت گفت: انرژی و مباحث مترتب بر آن از جنس مباحث کلان اقتصادی هستند. استراتژی‌های بیست ساله باید داشته باشند. ابعاد و اجزای اقتصاد داخلی، منطقه‌ای و بین المللی لازم است به دقت مورد توجه قرار گیرند. بنده اطلاع ندارم که چگونه موضوع گذار از عرضه جهانی نفت طراحی شده است. چنانچه اصل را بر این قرار دهیم که می‌خواهیم، رژیم تحریم‌های خارجی را دائمی بدانیم، پر واضح است که عصر اقتصاد فارغ از صادرات نفت، نزدیک است. اما اگر هنوز معتقدیم که به عنوان دارنده چهارمین ذخایر نفتی جهان، قرار است، نقش آفرینی داشته باشیم، دوران عبور از نفت نزدیک نیست.

نبرد کریدورهای انرژی جدی است

مدیر گروه مطالعات بین المللی انرژی وین در ادامه خاطرنشان کرد: در مورد هاب انرژی یا کریدور نفت و گاز، این را عرض کنم که موضوع استراتژی دالان‌های انرژی یا نبرد کریدورهای انرژی مهم و جدی است. این موضوع همیشه مهم بوده ولی در سال‌های اخیر و به خصوص پس از جنگ اوکراین بر اهمیت آن افزوده شده و به یکی از کانونی ترین محورهای دیپلماسی انرژی کشورها تبدیل شده است. این مسئله در منطقه آسیای میانه شدت و سرعت خیلی بیشتری گرفته است. شش کشور منطقه، تماما غنی در نفت و گاز و محصور در خشکی، باید نفت و گاز خود را بازاررسانی کنند. همین هفته‌های اخیر شاهد جنگ مابین ارمنستان و جمهوری آذربایجان تماما برای باز کردن مسیری برای رسانیدن انرژی به آب های آزاد بودیم.

استقبال همسایگان شمالی از دلمشغولی ایران در پارس جنوبی

وی ادامه داد: کریدورهای نفت و گاز الزاما، نفی توقف صادرات نفت و گاز نیست. می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. اما لازم است در بخش انرژی سرمایه گذاری کرد. دلمشغولی جمهوری اسلامی در پارس جنوبی، مجال پرداختن به منابع انرژی شمال را از ایران گرفت. احتمالا همسایگان شمالی هم استقبال کردند که ایران، نفت و گاز شمال را به حال خود رها کند. منابع گازی دریای خزر در سمت ایران عمدتا عمیق و پرهزینه است. تکنولوژی بالایی را هم ایجاب می کند. لازم است شرکت های بین المللی ورود کنند. چهارچوب‌های قراردادی کشورهای مجاور ایران بسیار جذاب است. در نتیجه حتی در شرایط عادی و بدون تحریم هم شرکت های بین المللی رغبت کمتری برای حضور در ایران دارند.

به گفته برکشلی؛ پس از جنگ دوم جهانی، هنگامی که قشون شوروی، از بخش‌های شمالی کشور که به اشغال در آورده بود، خارج شد، تعهدی گرفت که ایران از مناطق شمالی نفت استخراج نکند. ظاهرا این قاعده مدتهاست که در ایران رعایت شده است.

شتاب دیپلماسی نفت و گاز روسیه و طرح صادرات به هند از مسیر ایران

وی درباره اوضاع بازارهای ایران گفت: بازار جهانی نفت روزانه ۱۰۰ میلیون بشکه نفت مصرف می‌کند. هر سال به این حجم از مصرف اضافه می‌شود. اوپک زمانی ۶۴ درصد عرضه جهانی را در اختیار داشت. سهم اوپک امروز کمتر از ۳۰ درصد است. بدون کشورهای غیر عضو اوپک، و شکل گیری اوپک پلاس، تولید کنندگان نمی‌توانستند کنترلی بر بازار داشته باشند. لذا در این شرایط بازار مانند استخری است که از هرکجای آن برداشت شود، سطح. آب در استخر ثابت به نظر می‌رسد. اما بازاریابی فعال و موثر لازم است. همین حالا ما داریم از شتاب گیری دیپلماسی نفت و گاز روسیه صحبت می‌کنیم. طرح‌های بنیادی و اصولی مانند همین مسیر صادرات نفت به هند از طریق ایران.

مدیر گروه مرکز مطالعات بین المللی انرژی وین خاطرنشان کرد: شرکت‌های نفت و گاز روس در سراسر اروپا شعبات فعال دارند. شرکت‌های خصوصی و دولتی متعدد و با نفوذ در عمق استراتژیک کشورها. مدیر پروژه خط لوله‌های روسیه به اروپا، گرهارد شرودر، صدر اعظم اسبق آلمان است که از قضا در راس همین حزبی بوده که اکنون در آلمان در راس کار است.

بازاریابی مجدد ایران برای صادرات ۲ میلیون بشکه سخت نیست

وی گفت: در هر حال ایران با تحمل تحریم های سنگین در سال‌های گذشته و عدم توجه به ارتباطات و رایزنی‌های بین المللی، تاثیرگذاری محدودی در سطح بازار جهانی انرژی دارد. ایران در صورت بازگشت به شرایط پس از تحریم، می‌تواند حدود ۲ میلیون بشکه در روز صادرات داشته باشد. بازاریابی این میزان از صادرات برای بازاریابان سیستم نفتی ایران کار دشواری نیست. البته رقابت خواهد بود.