کابل واردات برق از آسیای میانه را کلید زد/ سهم ایران در بازار افغانستان چقدر است؟

به گزارش خبرنگار ایلنا، افغانستان در همسایگی شرق ایران، یکی از واردکنندگان اصلی انرژی ویژه برق است. و در این میان ایران به دلیل ظرفیت بالا در تولید و امنیت انتقال باید از شانس بالایی در تامین آن داشته باشد که متاسفانه ضعف در تولید و ناکارایی در مصرف که ریشه آن عدم سرمایه گذاری در دهه‌های اخیر بوده، باعث سوق کابل به کشورهای آسیای میانه شده است.

به گزارش اوراسیانت، امسال حدود نیمی از برق وارداتی افغانستان از ازبکستان و بیشتر آن از تاجیکستان تامین می‌شود. ازبکستان و تاجیکستان قراردادهای بلندمدت تامین برق دارند که قبل از به قدرت رسیدن طالبان امضا شده است که هر ساله تعدیل می‌شود.

به گفته بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان (SIGAR)، یک سازمان دیده بان ایجاد شده توسط کنگره ایالات متحده، افغانستان بیش از 80 درصد برق خود را با هزینه سالانه 220 میلیون دلار وارد می‌کند.

ازبکستان قرار است امسال 2 میلیارد کیلووات ساعت برق به افغانستان را به مبلغ 100 میلیون دلار تامین کند. تاجیکستان متعهد به تامین 1.5 میلیارد کیلووات ساعت به قیمت 69 میلیون دلار است.

 البته تحریم‌های بین المللی علیه دولت طالبان در افغانستان به درآمد  همسایگان آن در آسیای مرکزی نیز ضربه می زند. ازبکستان و تاجیکستان نمی‌توانند بدهی‌های 100 میلیون دلاری برق تامین شده به افغانستان را پس بگیرند، زیرا کابل نمی‌تواند پول نقد را انتقال دهد. بطوریکه اختر محمد نصرت، سخنگوی وزارت انرژی و آب گفته است: ما می‌خواهیم پرداخت داشته باشیم، اما مشکل در بانک‌ها است.

نه ازبکستان که از روابط صمیمانه با طالبان برخوردار است و نه تاجیکستان، هنوز چراغ بدهی‌های پرداخت نشده را خاموش نکرده‌اند. برنامه توسعه سازمان ملل متحد یا UNDP هشدار داده است که هرگونه توقف عرضه برق از آسیای مرکزی بیش از 10 میلیون افغان را در تاریکی قرار می‌دهد.

در ماه‌های ژانویه و فوریه، شرکت برق دا افغانستان برشنا( DABS)، 6 میلیون دلار از بدهی 33 میلیون دلاری در آغاز سال 2022 به تاجیکستان پرداخت کرد. این به کاهش حجم کلی بدهی برق افغانستان کمکی نکرده است. هنوز دو همسایه که از اواخر سال گذشته از مبلغ 100 میلیون دلار عقب نشینی نکرده است.

به گزارش طلوع نیوز، امان الله غالب، رئیس سابق DABS، درگیری در اوکراین را عامل ایجاد پیچیدگی در روند بانکی برای همسایگان افغانستان دانست. ممکن است اینطور باشد، اما تحریم‌ها علیه طالبان و مشکل مرتبط با کمبود شدید درآمد دولت احتمالاً مشکل بزرگ‌تری است. طالبان با کمبود شدید درآمد مواجه هستند که توانایی تامین برق تولیدی داخلی و خارجی را به شبکه برق کاهش می‌دهد.

در پایان سال گذشته، UNDP ارتباط مستقیمی بین هزینه‌های پرداخت نشده برق افغانستان و مسدود شدن دارایی‌های آن، و همچنین کاهش کمک‌های بین المللی پس از به قدرت رسیدن طالبان ایجاد کرد. با در نظر گرفتن این موضوع، ازبکستان از جامعه جهانی خواسته است تا دارایی‌های افغانستان را آزاد کند تا به کاهش بحران انسانی این کشور کمک کند.

در حالیکه ابوالفضل ظهره‌وند در مصاحبه با ایلنا تاکید کرد: افغانستان وابستگی مطلق دارد و صد در صد نیاز انرژی خود را باید وارد کند، با اینکه منابع نفت و گاز دارد اما امکان استحصال ندارد. در شمال این کشور در منطقه جوزجان در گذشته گاز را صادر هم می‌کردند اما اکنون خطوط انتقال و کارخانجاتی که گاز را استحصال می‌کردند، از بین رفته و اگر هم گاز بدست بیاورند برای یک منطقه محدود است. در خصوص نفت هم امکان بهره‌برداری ندارند، در منطقه سرپل این کشور ذخایر نفتی وجود دارد اما امریکا هم نتوانست تاسیسات احداث کرده و نفت را برداشت کند، بنابراین همه چیز موکول به ثبات و امنیت پایدار در افغانستان است، افغان‌ها اکنون مجبورند امور روزانه را بگذرانند و این آسیب‌پذیری و شدت نیاز این بازار را به واردات انرژی می‌رساند.

بنابراین اگر  ایران درست مدیریت کند، می‌تواند بخش عمده نیاز این کشور را تامین کند، اما در هر حال مشکل نبود خطوط انتقال و طرف پایداری که پول را برگرداند، موضوع دیگر اینکه دسترسی وجود ندارد.

سهم ایران در بازار برق افغانستان چقدر است؟

حمیدرضا صالحی نیز در گفت‌وگو با ایلنا درباره برنامه افغانستان برای واردات برق از کشورهای آسیای میانه و وضعیت صادرات برق ایران اظهار داشت: اولین کشور منطقه به افغانستان انتقال برق داشت ایران بوده است، سال‌های اخیر شبکه‌هایی برای دریافت برق از دیگر کشورها از جمله ترکمنستان، ازبکستان و کشورهای CIS اجرا کرده است.

وی افزود: اکنون اگر بازار افغانستان و پاکستان برای ما اهمیت دارد باید سهم خودمان را در بازار حفظ کنیم، با اینکه ما اولین کشور صادرکننده برق به افغانستان بوده‌ایم اما شبکه اتصال را ارتقا نداده‌ایم تا سهم بیشتری از این بازار را بگیریم.

این عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تصریح کرد: در حال حاضر صادرات برق به افغانستان عدد بالایی نیست، ضمن اینکه به دلیل جنگ و ناامنی‌هایی که این کشور داشته شبکه‌های توسعه و انتقال برق به کندی پیش رفته، حتی پروژه‌هایی که پیمانکاران ایرانی داشته‌اند به دلیل ناامنی با تاخیر زیاد پیش رفته است.

وی گفت: اکنون سیاست جدید افغان‌ها این است که بتوانند برق وارد کنند و ما هم می‌توانیم سهم بیشتری را از این بازار بدست بگیریم به شرطی که امکان سرمایه گذاری در خطوط انتقال را افزایش دهیم که این کار با محوریت بخش خصوصی قابل اجرا است.

صالحی تاکید کرد: در کنار برنامه‌های قابل اجرا باید تضامینی هم از افغان‌ها گرفته شود که امنیت اقتصادی فراهم شود.

وی بیان داشت: در هر حال اکنون ما به کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان و ترکیه صادرات برق داریم و از ترکمنستان و ارمنستان هم مقداری واردات داریم. اکنون استراتژی درستی را باید دنبال کنیم تا کشورهای CIS، ترکمنستان با نیروی کار فراوان برای تولید برق و یا تاجیکستان که منابع برقابی زیاد دارد و رقبای اصلی ایران هستند، جای ما را نگیرند.

وی خاطرنشان کرد: کشورهای یادشده در سال‌های گذشته و در غیاب ایران خط کاسا۱۰۰۰ را طراحی کردند که میزانی از این خط از ۵ کشور عبور می‌کند و ایران سهمی ندارد. اکنون رقم صادرات برق ایران به افغانستان بسیار پایین و زیر ۱۰۰ مگاوات است، باید خط انتقال ۴۰۰ کیلووات تایباد به هرات را اجرایی کنیم تا سهم بیشتری در این بازار بدست بیاوریم.

بنابراین اگر  ایران درست مدیریت کند، می‌تواند بخش عمده نیاز این کشور را تامین کند، اما در هر حال مشکل نبود خطوط انتقال و طرف پایداری که پول را برگرداند، موضوع دیگر اینکه دسترسی وجود ندارد.