صادرات گاز ایران؛ از شروط بی‌نظیر بوتو تا انعطاف قیمتی قطر/ چگونه پیشتاز خطوط گاز منطقه، بازی را واگذار کرد؟

سیدمهدی حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره لزوم ورود ایران به حوزه ال‌ان‌جی برای صادرات گاز اظهار داشت: بنده احداث خط لوله و صادرات از این مسیر را به ال‌ان‌جی که ساخت ترمینال آن با اما و اگر مواجه بوده و به هزینه بالا و سال‌ها زمان نیاز دارد، ترجیح می‌دهم. موضوع این است؛ کشوری مثل قطر که در این زمینه بسیار سرآمد شده مصرف بالایی ندارد، بنابراین از طریق ال‌ان‌جی صادرات خود را توسعه داده است، اکنون به بازار همسایگان نزدیک مثل امارات ورود و یک خط لوله بنام دلفین احداث کرده و برای اینکه ما هم نتوانیم رقابت کنیم گاز را با قیمت بسیار پایین به این کشور می‌فروشد، با توجه به اینکه قطر در داخل مصرفی ندارد، صادرات خود را تا بازار دور از شرق آسیا تا قاره امریکا و اروپا توسعه داده، بنابراین امروز در این بازار یکی از بزرگان است.

چرا صادرات با ال‌ان‌جی برای ایران سخت است؟

وی تصریح کرد: ما در زمینه ورود به بازار از مسیر ال‌ان‌جی دو مشکل بزرگ داریم، ابتدا سرمایه‌گذاری سنگینی است که باید انجام شود، مثلا یک واحد 5 میلیون تنی بیش از 5 تا 6 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد، مشکل دوم اینکه حمل گران این محموله‌ها باید از طریق کشتی‌های ال‌ان‌جی‌بر انجام شود که تعداد آنها در دنیا محدود و معمولا در اجاره صاحبان ال‌ان‌جی و بازارهای مصرف آن است. اما در عین حال خاصیت مثبت آن این است که در هر نقطه‌ای از بازار دنیا می‌توانیم حضور داشتته باشیم که تاثیر بالایی در روابط بین‌الملل و تجاری با کشورهای مصرف‌کننده دارد. اما کشور ما به لحاظ موقعیت متفاوت است، 15 همسایه داریم که منهای روسیه، آذربایجان و ترکمنستان؛ همگی به گاز ما نیاز دارند، مثلا ترکیه علیرغم اینکه بازار خود را تنوع داده و از روسیه و حتی از میدان شاه‌دنیزِ مشترک ایران- آذربایجان در خزر خط لوله دارد و گاز دریافتی از این دو کشور را به اروپا هم ترانزیت می‌کند، اما همچنان به گاز ایران نیاز دارد. عراق هم مشتری ما است هر چند در قرارداد 27 میلیارد دلاری که اخیرا با توتال منعقد کرده در صدد است که واردات از ما را کم کند، اما معتقدم با توجه به توسعه نفتی این کشور که عموم پروژه‌ها هم مثل رمیله افزایش بازیافت بوده که نیازمند تزریق آب و گاز هستند، بنابراین باز هم به ما نیاز دارد.

دو شرط بی‌نظیر بوتو برای واردات گاز از ایران چه بود؟

این کارشناس ارشد حوزه انرژی ادامه داد: صادرات به پاکستان هم از زمان نخست‌وزیری بی‌نظیر بوتو و وزارت آقازاده مطرح بود، آن زمان ما پارس‌جنوبی را نداشتیم، البته مصرف گاز هم بالا نبود ولی امکان صادرات گاز را داشتیم. قرار بود خط صلح به پاکستان و هند برود، اما بی‌نظیر بوتو دو مسئله را مطرح کرد اول اینکه باید قیمت گاز با مازوت رقابت کند و گران‌تر نشود، نکته دوم صادرات مجدد به هند بود و گفته شد که راجع به آن باید ارتش پاکستان تصمیم‌گیری می‌کرد، بهرحال آن زمان صادرات به پاکستان دنبال شد زیرا در مقاطع مختلف ما پول نداشتیم و در پارس‌جنوبی هم سرمایه‌گذاری نشده بود. اما اکنون این خط سال‌هاست که تا مرز پاکستان کشیده شده این کشور هم به لحاظ شبکه لوله مشکلی ندارد ولی مسئله اصلی قیمت گاز و بازی‌های سیاسی دولت‌های مختلف پاکستان است. ما حاضر نیستیم در قیمت‌ها انعطاف نشان دهیم، زیرا مسئولین نگران می‌شوند اگر به کشوری تخفیف دهند مورد انتقاد قرار بگیرند بنابراین ترجیح می‌دهند اصلا صادراتی نداشته انجام نشود. در هر حال میلیاردها دلار خرج شده و خط لوله تا مرز این کشور رسیده ولی ما هنوز نمی‌توانیم به این کشور گازی صادر کنیم. 

چگونه نامبروان خطوط گاز منطقه بازی را به قطر واگذار کرد؟

وی گفت: نکته مهم این است که اگر ما می‌توانستیم به جهت تامین گاز اطمینان حاصل کنیم. همسایگان جنوب خلیج‌فارس بهترین مشتریان و تشنه گاز هستند، زیرا اوج مصرف این کشورها در تابستان است بنابراین همیشه می‌توانیم یک بالانس مصرف داشته باشیم و در اوج مصرف این کشورها به گونه‌ای مدیریت کنیم که گاز مورد نیاز آنها را پیوسته تامین کنیم. سال‌ها کویت در حال مذاکره با ما بود تا گاز دریافت کند اما ما این کار را نکردیم و نتیجه این شد که اکنون حتی از امریکا ال‌ان‌جی وارد می‌کند. امارات را هم به همین ترتیب به قطر واگذار کردیم. در حالی که فقط با احداث 100 تا 150 کیلومتر خط لوله که کار آسانی هم است و ما از نظر تکنیکال احداث خط زیردریایی در منطقه نامبروان هستیم، این امکان را داشتیم که این کشورها را تغذیه کنیم. ضمن اینکه برخی از این مناطق مثل شارجه و دوبی از میدان مبارک ابوموسی خط لوله هم دارند ما هم می‌توانستیم در میادین نزدیک ابوموسی خط لوله را متصل کرده و با کم‌ترین هزینه صادرات داشته باشیم. بنابراین اقتصاد صادرات با خط لوله حتی با فاصله 2000 تا 2500 کیلومتری به‌صرفه‌تر از ال‌ان‌جی است. خط لوله ارزان‌ترین روش برای کشور ما است، اما ما این پروژه‌ها را پیش نبردیم، بارها با امارات و عمان مذاکره کردیم، عمان واحدهای ال‌ان‌جی دارد که با شل شریک است و تعهد دارد که گاز را تحویل دهد اما گازی برای ارائه ندارد، در حالی که ما در میدان هنگام که با این کشور مشترک است گاز تولید می‌کنیم و به این کشور نمی‌دهیم و در قشم که میادین دیگری مثل گورزین هم وجود دارد آن را به مصرف می‌رسانیم.

حسینی گفت: در هر حال صادرات ال‌ان‌جی 10 سال معطلی داشته و به دلیل نبود پول داستان‌هایی مانند پروژه‌های سنگین دارد، کما اینکه می‌توانیم پروژه نیمه‌کاره ایران‌ال‌ان‌جی را با 2 تا 3 میلیارد دلار هزینه تکمیل کنیم و به کشورهای دور فقط به منظور حضور در این بازار صادرات داشته باشیم، ولی به احداث ال‌ان‌جی دوم و سوم و چهارم و... فکر نکنیم زیرا هم تولید و مصرف با توجه به مصرف داخلی وحشتناک؛ بالانس نیست و هم اینکه احداث کارخانه ال‌ان‌جی میلیاردها دلار هزینه نیاز دارد.

تخفیف بدهیم تا بازارهای همسایه را تسخیر کنیم

وی متذکر شد: ما باید روی خط لوله متمرکز شویم، دوم اینکه حاکمیت باید به نفت اجازه دهد که در بازارهای مختلف قیمت‌ها متفاوت و رقابتی باشد، اگر در یک کشوری موفق شدیم گاز را گران بفروشیم نباید به عنوان پایه قیمت تعیین شود و نتوانیم به کشور دیگر تخفیف بدهیم، باید اجازه انعطاف و بازاریابی داشته باشیم.  مثلا قطر ال‌ان‌جی را به ژاپن 14 تا 15 دلار، به اروپا حدود 10 دلار و همین گاز را برای بستن راه صادرات ایران به امارات 3 تا 4 دلار می‌فروشد و اخیرا این قیمت را کاهش هم داده است، بعبارت دیگر وقتی ما گاز را به امارات و کویت نمی‌دهیم ترمینال احداث کرده و با ال‌ان‌جی نیاز خود را تامین می‌کنند.

پاکستان گاز را به قیمت مازوت می‌خواهد، ترکیه رقیب می‌تراشد

حسینی تصریح کرد: بازی بازار گاز ایران بسیار متفاوت است، یک طرف مجلس اجازه تخفیف نمی‌دهد، دیگر سو پاکستان دنبال رقابت قیمت گاز با نفت‌کوره است، در بازار ترکیه هم در رقابت با دیگر کشورها قرار داریم، بنابراین باید با انعطاف ورود کنیم.

تحمیل حاکمیت سیاسی روس‌ها به اروپا؛ با ابزار گاز

وی یادآور شد: ما علاوه بر توسعه پارس‌جنوبی که هر فاز آن 40 هزار بشکه میعانات داشته و اقتصاد آن را توجیه می‌کند باید میادین دیگر مثل پارس‌شمالی، فردوسی و فرزادها را هم توسعه دهیم تا ظرفیت افزایش یابد، ضمن اینکه سیاست مصرف بهینه را نیز دنبال کرده تا نه ثروت‌سوزی کرده باشیم و نه فرصت‌سوزی. باید تولید تا حدی بالا برود که به همان میزان نفر اول دارنده ذخایر گاز دنیا در بازار هم حضور داشته باشیم، همانگونه که روسیه حضور قدرتمندانه‌ای در بازار اروپا دارد و از ظرفیت روابط دیپلماتیک استفاده کرده و حاکمیت سیاسی خود را به کشورها تحمیل می‌کند. ما هم باید به صورت جدی به بازار همسایگان خصوصا حاشیه خلیج‌فارس ورود کنیم، چون اگر از نظر انرژی وابستگی داشته باشند، روابط دیپلماتیک هم شکل دیگری خواهد گرفت و این یک ابزار خوب در دست ما خواهد بود.