ورود پایین‌دست به بالادست نفت؛ مجاز یا ممنوع؟
دغدغه تأمین خوراک پتروشیمی‌ها و اینکه آیا پتروشیمی‌ها تأمین خوراک خود را در اختیار بگیرند؟ آیا ورود پتروشیمی‌ها به تأمین خوراک شدنی است؟ آیا مرزی بین صنایع بالادست و پایین‌دست وجود دارد؟ بخشی از پرسش‌هایی است که در نشست تخصصی «تولید در بالادست با هدف پتروشیمی و مرز نقش‌آفرینی این صنعت» در کنگره نفت و نیرو درباره آن بحث و گفت‌وگو شد.
به گزارش ایلنا از وزارت نفت، نشست تخصصی «تولید در بالادست با هدف پتروشیمی و مرز نقش‌آفرینی این صنعت» روز سه‌شنبه (هفتم بهمن‌ماه) در ششمین کنگره راهبردی و نمایشگاه نفت و نیرو به ریاست جعفر ربیعی، مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس برگزار شد.
ربیعی به‌عنوان مدیرعامل بزرگ‌ترین هلدینگ پتروشیمی کشور در این نشست با اشاره به اینکه حجم عظیم منابع نفت و گاز ایران در دنیا سرآمد است، گفت: حلقه مفقودشده‌ای در این میان وجود دارد که چالش کمیت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی را ایجاد کرده است.
وی از درددل پتروشیمی‌ها در تأمین خوراک گفت و ادامه داد: در صورتی مجتمع‌های پتروشیمی با حداکثر ظرفیت فعالیت و درآمدزایی خواهند داشت که خوراکشان به‌طور کامل تأمین شود. به‌طور قطع، بهره‌وری پتروشیمی‌ها بسیار بالاتر از نفت و گاز است و دنیا نیز به همین سمت رفته و ما نیز باید در این مسیر حرکت کنیم.
مدیرعامل هلدینگ خلیج فارس با بیان اینکه ذهنیتی وجود دارد که بالادست صنعت نفت جزو سیستم دولتی است و هیچ‌کس حق ورود به آن را ندارد، افزود: از طرفی نیز کمبود بودجه و مقررات دست و پاگیر در سیستم دولتی سبب شده که مجتمع‌های پتروشیمی دغدغه و نگرانی تأمین خوراک داشته باشند، با وجودی که خوراک موجود است.
ربیعی با اشاره به اینکه آرزو داریم همه زنجیره را کامل کنیم، تصریح کرد: شاید نطفه‌اش هم‌اکنون بسته شده است؛ زنجیره گاز مشعل تا پلی‌اتیلن در مگاپروژه بیدبلند خلیج فارس در اختیار هلدینگ خلیج فارس است و جای قدردانی دارد که این مرزهای بالادست و پایین‌دست هم‌اکنون برداشته شده و افتخار دارد که این زنجیره تکمیل می‌شود.
توسعه زنجیره پتروشیمی را باید جدی‌تر بگیریم
رکن‌الدین جوادی، عضو شورای عالی باشگاه نفت و نیرو و مدیرعامل پیشین شرکت ملی نفت ایران با اشاره به صنایع بالادست، میان‌دست و پایین‌دست در این نشست گفت: تولید هیدروکربور در صنایع بالادست، فرآورش میان‌دست و پایین‌دست هم تولید محصولات ارزشمند در زنجیره ارزش را شامل می‌شود که شاخص‌ترین بخش پایین‌دست، پتروشیمی‌ها و محصولات آنهاست.
وی فاصله بین برنامه و تحقق آن برنامه در ایران را زیاد عنوان کرد و با تأکید بر رفع مشکل برنامه‌ریزی افزود: مباحث داخلی و بیرونی، تحریم، مستمر نبودن برنامه‌ها از جمله مواردی است که روند توسعه صنعت و کشور را کُند می‌کند.
جوادی با بیان اینکه هنوز به میزان مطلوب وارد زنجیره ارزش پتروشیمی نشده‌ایم، تأکید کرد: توسعه زنجیره پتروشیمی را باید جدی‌تر بگیریم.
وی با اشاره به اینکه هیچ منع قانونی برای واگذاری تولید در صنعت نفت به بخش خصوصی به جز مخزن وجود ندارد، ادامه داد: در این میان نباید تردید شود، منتها نیاز به فرهنگ‌سازی است و باید با هدف راهبردی به توسعه صنعت پتروشیمی پرداخت.
ظرفیت بالای کشور در تأمین خوراک پتروشیمی‌ها
کریم زبیدی، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران درباره توقع پتروشیمی‌ها در پایین‌دست از بالادست خود به آمار و ارقام استناد و تصریح کرد: حجم ذخایر نفت قابل استحصال باقیمانده کشور حدود ۱۰۶ میلیارد بشکه نفت خام و ذخایر هیدروکربور مایع قابل استحصال ۱۵۸.۹ میلیارد بشکه است.
وی میزان گاز درجای اولیه ایران را ۵۶.۶۴ تریلیون مترمکعب عنوان کرد و گفت: از این مقدار ۳۹.۶ تریلیون مترمکعب در دسترس خواهد بود و نشان می‌دهد چه حجم بالایی گاز در کشور وجود دارد.
زبیدی به حجم بالای مایعات و میعانات پارس‌جنوبی اشاره کرد و افزود: میزان برداشتی که می‌توان از این مخزن داشت، ۱۴.۴۳ تریلیون مترمکعب است، در صورتی که تاکنون فقط ۱.۶ تریلیون مترمکعب از این میدان برداشت کرده‌ایم. پس باید نگاه ویژه‌ای به این میدان داشت و همچنان ظرفیت بالایی برای تأمین خوراک پتروشیمی‌ها از این میدان وجود دارد.
مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: پتروشیمی‌ها نگران خوراک هستند، از طرفی هم حق دارند که نگران باشند، زیرا کمیت‌ها به‌صورت شفاف به آنها ارائه نمی‌شود. برای مثال، چقدر از این منابع گاز مایع (ال‌پی‌جی) یا اتان است.
وی به بحث‌های مطرح در اجتماع درباره اینکه به‌زودی این مخازن تمام می‌شود، اشاره کرد و گفت: این‌گونه نیست. این مراحل اولیه تولید است و افزون بر روش‌های نگهداشت تولید شامل کار کردن روی چاه، استفاده از ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و...، از فعالیت‌های عمده استفاده از این منابع، اکتشاف است. خوشبختانه ایران از نظر زمین‌شناسی، ظرفیت گازی بالایی دارد، به‌ویژه در استان‌های بوشهر، فارس و بندرعباس، بنابراین از کارهای مهمی که سبب ایجاد امید برای تأمین خوراک پتروشیمی‌ها در آینده می‌شود، فعالیت‌های اکتشافی است.
زبیدی با اشاره به اینکه دنیا در حال گذر از استفاده از سوخت‌های فسیلی است و ایران نیز کشوری است که در معرض نور آفتاب و باد قرار دارد، اظهار کرد: باید به‌تدریج این حجم از گستردگی استفاده از سوخت‌های فسیلی را کنار بگذاریم و انرژی‌های دیگر را جایگزین کنیم تا امنیت تأمین خوراک صنایع به‌وجود آید.
وی سه موضوع مدیریت، فناوری و سرمایه را علت عدم تحقق برنامه‌ها با وجود منابع عظیم نفت و گاز کشور دانست و گفت: به‌کارگیری توان داخلی کشور بسیار اهمیت دارد، اما در بخشی از کار که توان داخلی کشور پاسخگو نیست، اجازه ایجاد ارتباط کمک می‌کند که این فناوری‌ها به داخل بیایند و بومی‌سازی شوند.
زبیدی با بیان اینکه رویکرد توسعه میدان‌ها در پیش از انقلاب اسلامی خام‌فروشی و رقابت در تولید نفت خام با کشورهای خلیج فارس و نفتی بوده است، تأکید کرد: در آن زمان فرآیندهای پتروشیمی و پایین‌دستی توسعه چندانی نداشت، اما در این ۴۰ ساله انقلاب، خوشبختانه شاهد توسعه و پیشرفت مطلوبی در این بخش بوده‌ایم و باید از سیاست خام‌فروشی فاصله بگیریم و به سمت تولید محصولات پایین‌دستی و فرآوری‌شده حرکت کنیم.
همه باید به میدان بیایند
احمد محمدی، مدیرعامل شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب که به‌صورت آنلاین در این نشست تخصصی شرکت کرد، به هماهنگی و عناصر پایداری تولید میان بالادست و پایین‌دست صنعت نفت و نظام تعاملی به جای کار جزیره‌ای اشاره کرد و گفت: به‌عنوان یک راهکار می‌توان پشتیبانی، خدمات یا سرویس‌دهی به ماشین‌آلات دوار را که به‌طور مستقیم بر تأمین خوراک پتروشیمی مؤثرند با تفاهمی میان شرکت ملی نفت ایران به پتروشیمی‌ها واگذار کرد.
وی با تأکید بر اینکه بی‌شک رویکرد صنایع بالادست، تأمین خوراک صنایع پایین‌دست است، ادامه داد: به نظر بنده مرزی بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت نباید وجود داشته باشد و هر فردی، هر کاری که از دستش برمی‌آید باید برای ایجاد ارزش‌افزوده و تکمیل زنجیره ارزش نفت انجام دهد. باید به میدان کار بیاید؛ حتی تا سرچاه، اما واقعیتی وجود دارد که باید حدود مسئولیت‌ها و وظایف و مرزها مشخص باشد، تعریف شود و همه موظف به رعایت آن باشند.
ضرورت هماهنگی بالادست و پایین‌دستی
عبدالرضا دبیری، مشاور مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس در این نشست با اشاره به اینکه وضع کشور از نظر ذخایر هیدروکربوری بسیار مطلوب است، اما مشکل جابه‌جایی این ذخایر وجود دارد، افزود: دسترسی به این حجم از هیدروکربور به سرمایه‌گذاری‌های مداوم و پیوسته روی تأسیسات موجود نیاز دارد.
وی به برنامه‌ریزی کلان و دقیق از برداشت نفت و گاز در صنایع بالادستی تا صنایع پایین‌دستی تأکید و اظهار کرد: ورود شرکت‌های پایین‌دستی با عنوان پتروشیمی به حوزه بالادستی (البته نمی‌گویم مدیریت مخزن که با قوانین مشکل داشته باشد) در هر زمینه‌ای که مرتبط باشد، برای ایجاد هماهنگی در تولید از بالادست تا پایین‌دست ضرورت شده است و در این موضوع دیگر بحث معایب و محاسن مطرح نیست، بلکه یک ضرورت است که باید اجرا کنیم.
بخش خصوصی ضرباهنگ اجرای پروژه را تسریع می‌کند
محمود امین‌نژاد، مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس در این نشست تخصصی با اشاره به اینکه کل پیشرفت این مگاپروژه در ۱۵ سال حدود ۱۸ درصد بوده است، تصریح کرد: تصمیم مهندس زنگنه در واگذاری این پروژه به بخش پایین‌دست بسیار هوشمندانه بود. به‌طوری که در مدت ۳۶ ماه تکمیل شد و به بهره‌برداری رسید.
وی جذب منابع مالی را از مهم‌ترین عوامل اجرای پروژه دانست و گفت: هلدینگ خلیج فارس به‌راحتی با ارائه تضامین و امضای قرارداد ۲.۲ میلیارد دلار تسهیلات از صندوق توسعه ملی دریافت کرد و با ایجاد کنسرسیوم بانکی، رکوردهای زمانی بسیار خوبی در گشایش اعتبارات اسنادی (ال‌سی) و استفاده از آن در طول زمان اجرای پروژه ثبت شد.
امین‌نژاد به پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل با شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب اشاره کرد و گفت: با اینکه شرکت پالایش بیدبلند خلیج فارس به‌عنوان سرمایه‌گذار در حال اجرای این پروژه است، اما هنوز در این مورد که قانون مناقصات دولتی در این پروژه حاکم باشد یا آیین‌نامه هلدینگ خلیج فارس اختلاف‌نظر وجود دارد که این موضوع، ضرباهنگ اجرا را کاهش می‌دهد.
وی اظهار کرد: واگذاری پروژه‌هایی مانند بیدبلند خلیج فارس به بخش خصوصی با توجه به اینکه اشتیاق و انگیزه در درآمدزایی و تعهد مسئولیت در پرداخت اقساط وام وجود دارد، سبب افزایش تولید و تسریع در اجرای پروژه‌ها می‌شود.
