خواف شهر میراث های ماندگار

به گزارش ایلنا، نام پیشین شهر خواف، روی ، رود ، رویه و روح بوده که در سال های اخیر به مرکز بخش و سپس شهرستان خواف نیز اطلاق می شده است. در هر حال حاضر نام این شهر و شهرستان خواف است.

خواف از نظر پیشینه تاریخی پیش از اسلام جزیی از قلمرو پارتیان بوده و سابقه تاریخی اش به چندین هزار سال می رسد. به گزارش دکتر مشکور صاحب رساله ایران در عهد باستان خواف در عهد اشکانیان و ساسانیان نیز جزء شهرهای آباد ایران بوده است که از توابع مهم ابر شهر نیشابور محسوب می شد.

خواف محل عبور شاخه ای از جاده ابریشم به طول ۱۰ هزار کیلومتر است که در قرن اول قبل از میلاد از شهر "سیان" پایتخت چین و از طریق هرات به ایران وارد می شده است. ولایت خواف از سال ۱۲۴۹ ه.ق که هرات از ایران جدا شد به تابعیت مشهد یعنی خراسان کنونی درآمد.

ظرفیت های تاریخی شهرستان خواف

مدرسه غیاثیه خرگرد :

مدرسه غیاثیه خرگرد در مجاورت روستای خرگرد و به فاصله 5 کیلومتری خواف بر سر راه تایباد واقع است این مدرسه تاریخی از جمله ابنیه چهار ایوانی و آجری است که در زمان شاهرخ تیموری به سعی پیر احمد خوافی توسط دو برادر معمار به نامهای قوام الدین و غیاث الدین شیرازی به سال 848 ه. ق ساخته شده است . بنا در دو طبقه و با 32 غرفه و حجره  ، هشت تالار مربع در گوشه ها و دو تالار بزرگ در طرفین هشتی ورودی به عنوان مسجد و مدرسه ساخته شده است . نمای درونی و نمای بیرونی جلو بنا آراسته به کاشیکاری رنگارنگ معرق بسیار زیبا و کتیبه می باشد و داخل ایوانها و رویه تمامی دیوارها در بیرون با تلفیق کاشی و آجر زینت یافته است.

کوشک سلامی

تا پیش از سال 1326 ش این بنا در زیر تلی از خاک پنهان بوده تا اینکه خاکبرداری و تجدید بنای آن آغاز می شود . بنای مزبور مشتمل بر سه طبقه بوده که فوقانی ترین اشکوبه آن بازسازی گردیده است . پس از آن محوطه سازی کوشک و باغی مصفا ایجاد گردید . بنا بر شواهد طبقه دوم عمارت با وجود اتاقها و فضاهای متعدد مکانی برای زندگی ساکنین در آن بوده و طرحی چلیپایی دارد . باز پیرایی بنای مزبور با نمای آجری سبب گردیده این بنا ظاهر ابنیه دوره صفویه را پیدا کند . اما به استناد متون دوران اسلامی این بنا از سده ششم در این مکان وجود داشته است.

مسجد ملک زوزن :

مسجد ملک زوزن تنها بنای آجری به جای مانده از بقایای شهر تاریخی زوزن و یادمانی ارزشمند از شکوه و عظمت این منطقه است . این بنا دومین مسجد تاریخ دار دوره خوارزمشاهیان است که به استناد کتیبه موجود در سال 615 ه . ق و یک سال پس از آن در حال احداث بوده است . آنچه از معماری بنا باقی مانده ، دو ایوان کوچک و بزرگ مقابل هم در اضلاع شرقی  و غربی است که هسته بنای عظیمی بوده که بعنوان مسجد – مدرسه بنیان گریده و بدلیل حملات سپاهیان مغول در سال 617 ه . ق کار بنای آن نیمه تمام رها شده است . نمای ایوان شرقی دارای کتیبه خط کوفی و تزئینات آجرکاری با تلفیقی از کاشی فیروزه ای رنگ مزین به نقوش هندسی و دو ستون نمای تزئینی است . نمای ایوان غربی نیز آراسته به محرابی ساده و عناصر تزئینی ارزشمند نظیر آجرکاری و تلفیق آن با کاشی هندسی و گیاهی است . این بنا در 66 کیلومتری جنوب غربی خواف در زوزن واقع است.

آس بادهای نشتیفان :  

آس باد بنایی است شکل گرفته از خشت و گل متشکل از دو واحد ساختمانی شامل سالن اصلی آسباد در طبقه همکف و محفظه محیط چرخ و پره در پشت بام ، ورودی طبقه همکف در جهت مخالف وزش باد قرار دارد و در حقیقت اتاقی است که در آن قطعات متحرک آسباد و سنگهای بزرگ و مدور قرار دارد و در نقطه ای دیگر از این مکان انبارک گندم و یا غله دیده می شود. بخش فوقانی آسخانه نیز شامل یک تیر عمودی و یک تیر افقی بر روی چرخ و پره می باشد . آسبادها معمولا در کنار هم و متصل به یکدیگر ساخته می شوند که یکی از دلایل آن مقاومت در برابر بادهای 120 روزه است . چرخش این آسبادها مستلزم باد قوی ، مداوم و طولانی 120 روزه سیستان است که مناطق استان های خراسان به ویژه خواف تا نهبندان را در بر می گیرد

مسجد جامع سنگان

بنای مسجد جامع سنگان واقع در سنگان پایین خواف از یادگاری های معماری اوایل سده هفتم هجری است . این اثر مذهبی در ابتدا به صورت دو ایوانی  ساخته شده و در حال حاضر دارای یک ایوان در ضلع غربی و رواقهای طرفین است . در مقابل ایوان قبله ، ایوان دیگری در ضلع شرقی قرار داشته که تخریب و شبستانی جایگزین آن شده است . این بنا از جمله مساجد سبک خراسانی و همانند و همزمان با مسجد زوزن و گناباد است و آجرهای تراش تلفیق شده با هماهنگی ، پایه ها و لچکی های ایوان و رواقها را زینت داده اند بر لچکی های ایوان قطعات کتیبه و آجری های قالب زده ای نصب شده که متعلق به بنایی کهن تر از مسجد بوده است.