مرمت پل لاتیدان؛ فرصتی برای نگهداری و مرمت یا تهدیدی برای اصالت تاریخی؟

به گزارش خبرنگار ایلنا از بندرعباس، پل لاتیدان یکی از بناهای مهم تاریخی جنوب ایران محسوب می‌شود که قدمت آن به دوران صفویه باز می‌گردد. این بنا در 80 کیلومتری غرب بندرعباس قرار دارد و در اردیبهشت سال 1377 به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است.

این پل، بر روی رودخانه کول در جاده لار به بندرعباس قرار دارد و به همین جهت به پل کول نیز معروف است.

این بنای باشکوه بیش از 500 سال قدمت دارد، دارای 233 دهانه و بیش از 1000 متر درازا است که در صدر فهرست طولانی‌ترین پل‌های تاریخی ایران قرار دارد.

جهانگردان و مورخان چنین روایت می کنند که پل ساروجی «لاتیدان» با معماری و مصالح مختص جغرافیا و اقلیم جنوب ایران، با سرمایه یک بازرگانی هرمزگانی مقیم هندوستان در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب شهر ۴۰۰ ساله «بندرعباس» و بر روی رودخانه سیلابی «کل یا کر» ساخته شده و مهم ترین سازه بازمانده از دوران شکوفایی «جاده ادویه یا فلفل» در دوره زمانی قبل و بعد از سلسله صفویه به شمار می رود.

این پل تاریخی در زمان‌های دور محور ارتباطی بندرعباس به لارستان بوده از روستاهای لاتیدان، مُغ احمد، دشت سراهو، کاروانسرای جونگوی، آرابی، قلعه پارو و کهورستان عبور کرده و به لارستان می‌رسد. با وجود اینکه درازای پل لاتیدان (پل‌کول)، سه برابر سی و سه پل اصفهان است و تاکنون گام‌های اندکی برای بازسازی، استحکام‌بخشی و نگاه‌داری این پل برداشته شده‌است. به‌گونه‌ای که تنها در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۶، بازسازی اندکی بر روی آن به عمل آمده‌است.

اکنون بعد از گذشت چندسال خبری از سوی استاندار هرمزگان منتشر شد که دستور مرمت و بازسازی این بنای تاریخی صادر شده است.

مرمت پل لاتیدان که یکی از آثار با ارزش تاریخی بندرعباس محسوب می‌شود، موضوعی است که با نگرانی‌های فراوانی از سوی علاقه‌مندان به میراث فرهنگی همراه شده است. تجربه‌های پیشین در ایران نشان می‌دهد که حوزه مرمت آثار تاریخی همیشه با مشکلاتی مواجه بوده و در موارد بسیاری، این مداخلات باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این آثار شده است.

برای نمونه، در طی مرمت‌های متعدد ارگ علیشاه تبریز برخی از بخش‌های این ارگ تخریب شده یا تغییر یافته‌اند. در اصفهان، پل خواجو به دلیل برخی مرمت‌ها، کیفیت هنری و اصالت این پل تاریخی کاهش پیدا کرده است. خانه بروجردی‌های کاشان، در مرمت اخیر، برخی از تزیینات و گچ‌بری‌ها به‌شکلی غیراصولی تعمیر شده است. مجسد وکیل شیراز نیز با رنگ آمیزی‌های جدید باعث شده تا جزئیات و اصالت تزئینات از بین برود.

اینها همگی نمونه‌هایی از مرمت نامناسب است که حتی در برخی از موارد به تخریب کامل اثر نیز منتهی شده است. این موضوع نشان از روند مرمت بدون دانش کاهی و با بی‌توجهی به اصالت اثر است، که ممکن است نتیجه مرمت را معکوس کند.

با توجه به اهمیت این بنای تاریخی، گفت‌وگویی با مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هرمزگان انجام دادیم که در ادامه قرار دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان هرمزگان گفت: مرمت و احیای پل تاریخی لاتیدان، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین پل تاریخی ایران و خاورمیانه، آغاز شده است. این پل که در دوره صفویه و بیش از 500 سال پیش ساخته شده، نقش مهمی در جاده ادویه داشته و ارتباطات تجاری بین جنوب ایران و فلات مرکزی، به‌ویژه مناطق لار، فارس، اصفهان و تهران را تسهیل کرده است.

وی ادامه داد: پل لاتیدان به طول بیش از 1000 متر و 233 دهانه در دوران صفویه ساخته شده و به عنوان سه برابر پل سی و سه پل اصفهان از نظر طولی شناخته می‌شود. این پل بر روی رودخانه کول قرار دارد و از سنگ و ساروج منطقه‌ای ساخته شده است. تنها 23 دهانه از پل باقی‌مانده، که نیاز به مرمت و بازسازی دارد.

صنایع هزینه مرمت را متقبل شده‌اند

محمد محسنی بیان کرد: در حال حاضر با حمایت استاندار و نمایندگان مجلس و همراهی صنایع غرب استان هرمزگان، برنامه‌ای جامع برای مرمت پل و احیای این اثر تاریخی کلید خورده است. این پروژه شامل همکاری سازمان‌های مختلفی از جمله اداره راهداری برای ایجاد مسیر دسترسی، اداره آب برای بررسی جریانات رودخانه و اقدامات حفاظتی پیرامون پل است.

شایان ذکر است که، صنایع فعال در غرب استان نیز هزینه‌های مربوط به مرمت هر دهانه پل را متقبل خواهند شد.

پروژه توسعه گردشگری و اقتصادی در حال برنامه‌ریزی است

محسنی افزود: بله، حتما. علاوه بر مرمت پل، برای توسعه گردشگری منطقه، قرار است یک شهرک گردشگری به مساحت 100 هکتار در مجاورت پل احداث شود. این شهرک با محوریت تاریخ و معماری خلیج فارس طراحی خواهد شد و به عنوان یک جاذبه گردشگری، نقشی کلیدی در رونق اقتصادی و فرهنگی منطقه ایفا خواهد کرد.

مدیرکل میراث فرهنگی هرمزگان، بیان کرد: این پروژه با همکاری گسترده محلی و ملی در حال اجراست و در صورت تأمین اعتبارات لازم، امید است تا پایان سال جاری به مراحل مهمی از مرمت و احیا دست یابد.

مدیرکل میراث فرهنگی همچنین به تأسیس انجمن خیرین مرمت آثار تاریخی استان اشاره کرد و ابراز امیدواری کرد که با مشارکت این انجمن و دیگر فعالان حوزه گردشگری، بتوانند قدم‌های مؤثری برای حفظ و بازسازی این اثر ارزشمند بردارند.

کار را به افراد متخصص بسپارید

گفتنی است، پل لاتیدان نه تنها به عنوان یک اثر تاریخی برجسته، بلکه به عنوان نمادی از تعاملات تجاری و فرهنگی جنوب ایران با سایر مناطق شناخته می‌شود و احیای آن می‌تواند تأثیرات مهمی در ارتقاء جایگاه تاریخی و فرهنگی هرمزگان داشته باشد.

این نگرانی‌ها در مورد پل لاتیدان نیز به‌ویژه زمانی تشدید می‌شود که روش‌های مرمت و مصالحی که به کار می‌روند، با استانداردهای بین‌المللی هماهنگ نباشند. با توجه به قدمت و اهمیت تاریخی این پل، لازم است که مرمت آن با دقت و نظارت کارشناسان متخصص انجام شود تا از حفظ هویت و اصالت تاریخی آن اطمینان حاصل شود.

عدم نظارت کافی و استفاده از تکنیک‌های مدرن غیراصولی می‌تواند به اصالت و ساختار این پل 500 ساله آسیب جدی برساند. علاقه‌مندان به تاریخ و معماری نگرانند که مرمت نادرست، به‌جای حفظ و احیا، باعث تخریب آن شود، همان‌طور که در موارد مشابه شاهد بوده‌ایم.

افزایش آگاهی از مشکلاتی که در مرمت‌های قبلی به وجود آمده، می‌تواند تلنگری باشد برای مسئولان که این بار در مورد پل لاتیدان با دقت بیشتری عمل کنند و از تکنیک‌های مدرن در کنار دانش سنتی به شکل درست استفاده کنند تا از این میراث ملی به خوبی محافظت شود و برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود.