دلبستگی به کوچ با گذر از هزار پیچ رنج

به گزارش ایلنا، سرنوشت‌شان به ییلاق و قشلاق گره خورده، همان‌هایی که با گذر از هزار پیچ رنج، برای زیستن به سبک کوچ نشینی دلبسته‌اند.‌ 

زندگی به سبک عشایری آن هم به وقت خشکسالی و در میان دشت‌هایی که زمانی سرآمد سبزینگی بوده و حالا تازیانه‌های خشکسالی بر پیکرش نشسته، کار آسانی نیست. 

با همه این مصائب انگار برخی‌ها مثل "نبی" آمده تا اثبات کند که به تنهایی جور حداقل ۱۰ نفر نیروی پای کار را به راحتی به تن می کشند. 

جوان ۳۲ ساله عشایری که در ۲۴ ساعت شبانه روز شاید ۵ یا ۶ ساعت خواب داشته باشد، بدون شک "نبی" برای روزگاری سخت آفریده شده است.

در مناطق عشایر نشین فارس همه با هم برابرند و فاصله طبقاتی معنایی ندارد، در این میان یکی به عنوان بزرگ خاندان ، یکی مثل ناصر؛ بزرگ ایل می‌شود و همه چیز با مدیریت وی سر و سامان می‌گیرد. 

بزرگ ایل شان از رنج بی‌آبی و بی‌علفی و تلف شدن گوسفندان می‌گوید، از مردمان عشایری سخن به میان می‌آورد که با همه رنج‌ها و سختی‌ها مجبورند با فروش دامهای‌شان(بُز که مقاومت کمتری در برابر بلایای طبیعی و خشکسالی دارند) مرهمی به زخم های عمیق زندگی‌شان بگذارند. 

جامعه عشایری فارس ۱۲۰ هزار نفره است

در همین رابطه مدیر کل امور عشایر استان فارس در گفت وگو با ایلنا اظهار کرد: در حال حاضر ۳۰ هزار خانوار عشایر کوچنده با ۱۲۰ هزار نفر جمعیت در استان فارس وجود دارد که از نظر جمعیت عشایری رتبه نخست کشور را دارد.

حمید کریمی با اعلام جمعیت فعلی دام‌های عشایر استان فارس بیان داشت: طبق برآوردهای سرشماری عشایر کوچنده، در فصل ییلاق حدود ۲.۹ میلیون و در فصل قشلاق حدود ۳.۰۷ میلیون راس گوسفند در فارس وجود دارد و میانگین تعداد دام هر خانوار عشایر استان، حدود ۱۱۰ راس است.

نبود آمار دقیق از کاهش دام‌های عشایر فارس

وی با اشاره به اینکه آمار دقیقی از کاهش دام‌های عشایر فارس طی دو سال گذشته در دسترس نیست، عنوان کرد: آمار آنلاین و دقیقی از کاهش تعداد دام های عشایری استان فارس در دسترس نیست اما عامل خشکسالی و کمبود علوفه شاخصه بسیار مهمی در تعادل تعداد دام قابل نگهداری توسط هر خانوار عشایری است اما این نکته حائز اهمیت است که در سال‌های خشکسالی، اگر تعدادی از دام‌ها کاهش یابد، در سال‌های نرمال و تَرسالی، این کاهش‌ها جبران می‌شود.

خشکسالی ۹۵ درصد از مراتع فارس را تخریب کرد

مدیر کل امور عشایر استان فارس همچنین از تخریب ۹۵ درصدی مراتع در اختیار عشایر استان بر اثر خشک‌سالی سخن گفت و ابراز کرد: حدود ۶۷ درصد از عرصه‌های مرتعی استان، عرصه‌های معیشت عشایر است که اگر معیار کاهش میزان تولید علوفه در واحد سطح مرتع، به عنوان معیار تخریبی یا اثرات خشک‌سالی فرض شود، در سال جاری حدود ۹۵ درصد مراتع، با کاهش توان تولید علوفه روبرو است.

کریمی، از پرداخت تسهیلات کم بهره به عشایر فارس برای در امان ماندن از کاهش تولیدات آنان بر اثر خشکسالی نیز سخن گفت و اضافه کرد: از ابتدای مهر سال ۱۴۰۱ تاکنون بیش از ۳۳۱ میلیارد تومان تسهیلات کم بهره و قرض الحسنه از منابع مختلف، تخصیص و به عشایر استان پرداخت شده تا در تامین بخشی از خوراک دام مورد نیاز از طریق شبکه تعاونی‌های عشایر به صورت مدت دار و نقدی برآورده شود.

پیش بینی کاهش ۵۰ درصدی تولیدات دامی عشایر فارس با تداوم خشکسالی 

وی گفت: با پرداخت تسهیلات خرید خوراک دام، تولیدات  عشایر فارس با کاهش قابل توجهی روبرو نبوده اما با ادامه روند خشکسالی، پیش‌بینی‌ها از احتمال کاهش تولید، کاهش دام مولد و ذخیره ژنتیکی، تولید مثل و باروری دام، حداقل ۵۰ درصدی دام عشایر خواهد بود.

مدیر کل امور عشایر استان فارس با ذکر این نکته که تلاش می‌شود تا خسارت‌های خشکسالی با افزایش ناوگان آبرسانی و واردات علوفه از مبادی مربوطه مدیریت شود، بیان داشت: به لحاظ اقتصادی و اجتماعی، خرید علوفه دستی و تعلیف دام به این روش، هزینه زیادی بر سبد معیشتی، اقتصادی و درآمدی عشایر تحمیل می‌کند که گاهاً قدرت عشایر را برای ادامه روند زندگی، به شدت مختل و باعث خروج آنها از بخش تولید خواهد شد.

کریمی تاکید کرد: به منظور جلوگیری از خسارت‌های جبران ناپذیر، سیاست تامین و ارایه تسهیلات بلند مدت کم بهره، خرید دام مازاد و خرید دام‌های پروار شده عشایر به صورت زنده بایستی در سریعترین زمان ممکن عملیاتی شود.

وی همچنین بر ضرورت تامین اعتبارات از منابع مختلف به منظور گذر از بحران در راستای کمک به آبرسانی، نهاده دام و خرید دام تاکید کرد و گفت: لازم است تا موارد اشاره شده مد نظر دستگاه‌های حمایتی قرار گیرد.

سهم ۲۷ درصدی فارس در تولید گوشت قرمز کشور

مدیر کل عشایر استان فارس به سهم تولیدات جامعه عشایری استان فارس و میزان تولیدات و درصد نیاز این استان اشاره کرد و گفت: عشایر استان حدود ۲۷ درصد تولید گوشت قرمز و ۴۴ درصد صنایع دستی کشور را تامین و عملکرد آنان در بخش فرآوردهای لبنی متفاوت است. 

کریمی در ادامه در پاسخ به این پرسش که با توجه به کمبود علوفه و گرانی آن در بازار آزاد، پرواربندی دام صرفه اقتصادی دارد یا خیر؟ ادامه داد: تامین نقدینگی به روش اعطای تسهیلات، بخشی از فرایند زنجیره تولید گوشت قرمز و پرواربندی دام است که در جهت تکمیل این فرایند، لازم‌است تا ساختار و بازار زنجیره تولید گوشت قرمز به صورت اصولی، نقش تعریف شده ای داشته باشند تا بتوان در خصوص صرفه اقتصادی و برگشت سود واقعی به جامعه عشایر، قضاوت کرد. 

وی ابراز کرد: در حال حاضر و در شرایط خشکسالی، رویکردهای پرواربندی، بیشتر از رویکردهای پرورش دام و ازدیاد دام داشتی توسط عشایر عملیاتی می‌شود که در صورت عدم پشتیبانی موثر در راستای جبران خسارت‌های پیش بینی شده به جامه مولد و محروم ، خسارت‌های جبران ناپذیری برای جامعه مولد و محروم عشایر و در نهایت به امنیت غذایی کشور پیش بینی می‌شود.   

مدیر کل امور عشایر استان فارس در ادامه با گریزی به اقدامات انجام شده برای برون رفت از بحران خشکسالی عنوان کرد: از تکالیف مستمر امور عشایر فارس طی سنوات گذشته، تحلیل اثرات خشکسالی بر جامعه عشایر و برآورد زیانهای مربوطه است که این خسارت ها عمدتاً در سه موضوع تامین آب، تامین علوفه دستی و میزان علوفه تولیدی در مرتع برآورد شده است.

خسارت هزار میلیاردی خشکسالی به جامعه عشایری فارس

کریمی گفت: در سال آبی گذشته، خسارت های ایجاد شده در این سه عامل، حدود هزار میلیارد تومان برآورد شد و برآورد خسارت‌های خشکسالی سالی آبی جاری، در حال تدوین است.

این مقام مسئول در ادامه در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر به غیر از خشک‌سالی کمبودهای دیگری عشایر را مورد تهدید قرار می‌دهد؟ بیان داشت: زندگی جامعه عشایر بر دو پایه "کوچندگی" و "پراکندگی" استوار است که این دو ویژگی، این جامعه را از جامعه ایستای شهری و روستایی متمایز می‌کند‌ از این رو، نحوه ارائه خدمات به این جامعه، از شکل "تقاضامحوری" و نشسته به "عرضه‌محوری" و ایستاده می‌بایست تغییر جدی کرده و خدمات دستگاه‌های اجرایی می‌بایست به صورت پرتابل و قابل جابجایی و متناسب با جامعه عشایر ارائه شود. 

وی افزود: در شرایط فعلی به رغم تلاش‌های دولت که بر کاهش مسائل و مشکلات این جامعه متمرکز و  مصوبات بسیار خوبی هم چه در سطح ملی و چه در سفرهای استانی مصوب شده، اما تا رفع کامل کمبودها در جامعه عشایر، فاصله دارد.  

سالانه ۷ هزار کیلومتر از ایل راه‌های فارس مرمت می‌شوند

مدیر کل امور عشایر استان فارس به وضعیت راه‌های دسترسی به عشایر فارس نیز اشاره کرد و گفت: سالانه حدود هفت هزار کیلومتر از ایل‌راه های عشایری فارس مرمت و راهگشایی می شوند، اما اساسا طبق ماده ۵ و ۱۵ آیین‌نامه ساماندهی عشایر، نیاز است تا اداره کل راهداری استان فارس، درصد و بخشی از اعتبارات سنواتی خود را به بهسازی و بازسازی و حتی جاده‌سازی در مناطق عشایری اختصاص دهد.

کریمی تصریح کرد: مرمت و راهگشایی راه های عشایری عمدتاً از نوع درجه سه روستایی و بدتر است و دیده می‌شود که با اعتبارات تخصیص به اداره کل همخوانی نداشته و کفاف مشکلات راه های عشایری موجود را نمی‌دهد. 

۹۰ طرح گردشگری فارس در حال صدور مجوز

 وی همچنین در پاسخ به این پرسش ایلنا که چرا بومگردی عشایری در فارس بصورت جدی دنبال نشده است؟ اظهار کرد: تاکنون بیش از ۹۰ متقاضی طرح گردشگری عشایری به جهت سیر مراحل اداری و دریافت مجوزهای مربوطه به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان معرفی و حدود ۲۵ طرح نیز، عملا در مناطق مختلف استان شروع به کار کرده‌اند که طی سال گذشته و سال جاری از محل اعتبارات تسهیلات بند ب تبصره ۱۶ و  ۱۸ حمایت از طرح‌های گردشگری عشایری در دستور کار این اداره کل بوده و به متقاضیان طرح‌های گردشگری عشایری نیز، تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغالزایی پرداخت شده است.

مدیر کل امور عشایر فارس در بخش پایانی گفت وگوی خود از آغاز یک طرح پژوهشی گردشگری عشایری با موضوع پتانسیل‌یابی طرح‌های مرتعداری عشایری استان جهت اجرای نوع خاصی از گردشگری عشایری خبر داد و گفت: این طرح از طریق دانشگاه آزاد اسلامی استان در دست انجام است که با شناسایی طرح‌های دارای پتانسیل، فرصت سرمایه‌گذاری و اشتغال جهت عشایر و عشایرزادگان فراهم خواهد شد.

گزارش: آمنه سپهر