"کودکان کار مجازی" ابزار تولید محتوا و درآمد برای خانواده‌ها/اجحاف بزرگ به کودکان درسایه فقدان سواد رسانه

به گزارش خبرنگار ایلنا در قزوین، کار کودکان یکی از چالش‌های جامعه است که همواره مورد انتقادات مختلفی قرار گرفته، نهادهای و سازمان‌های مردم نهاد در قالب‌های مختلف ضمن کمک به کودکان کار، به دنبال حذف کار کودکان هستند.

کودکان کار از امکانات مختلف اجتماعی، فرهنگی، تحصیلی و سلامت که هم‌سن و سال‌های آن‌ها دارند، بی‌بهره بوده و یا کمتر از آن‌ها بهره‌مند هستند.

باوجود چالش‌ها و انتقادات فراوان به کار کودکان، در جامعه امروز تعداد قابل توجهی از افراد نه تنها موافق کار کودکان شده‌اند؛ بلکه از افزایش تعداد کودکان کار حمایت هم می‌کنند.

شاید به نظر برسد، عبارت بالا یک شوخی باشد؛ اما واقعیت جامعه امروز است که شاهد آن هستیم، کودکان کار با ظاهری شیک و متفاوت از گذشته در حال افزایش هستند و کمتر کسی به فکر انتقاد و مطالبه‌گری در این حوزه است.

فضای مجازی، امکانات بسیار مفیدی را برای کسب‌وکارها، افراد و نهادها در حوزه‌های مختلف قرار داده، شهرت، اعتبار و پول از فضای مجازی قابل کسب است و همین باعث شده والدین هم دست به کار شده و از کودکان خود به‌عنوان ابزار در این فضا استفاده کنند؛ شاید در ظاهر خود کودک هم راضی باشد اما عواقب استفاده از کودکان در تولید محتواهای فضای مجازی به‌نوعی ظلم به آنان و استفاده ابزاری است.

اینستاگرام را که باز کنیم، با یک جست‌وجو می‌توان تعداد قابل توجهی از صفحات را دید که کودکان محور و بازیگر آن هستند، این افراد هم کودکان کار به‌شمار می‌آیند.

استفاده از ظرفیت و توانایی کودکان و رشد و پرورش استعداد آن‌ها اگر در مسیر درست صورت گیرد می‌تواند موفقیت‌های زیادی را به همراه داشته باشد؛ اما قرار دادن آن‌ها در مسیر نادرست شاید در کوتاه مدت برای کودک جذاب باشد و موفقیت را افزایش دهد؛ اما در این حوزه باید با دیدی وسیع‌تر و همه‌جانبه به موضوع پرداخت.

رشد فضای مجازی و فعالیت کودکان کار مجازی

نماینده انجمن سواد رسانه‌ای در استان قزوین در این باره به خبرنگار ایلنا گفت: کودک کار مفهومی دیرینه است، در این مفهوم کودکان به جای اینکه دوران کودکی خود را بگذرانند مجبور به کار می‌شوند و از آن‌ها استفاده ابزاری می‌شود، به‌عنوان مثال آن‌ها را سر چهارراه و یا مشغول به دست‌فروشی می‌بینیم، اما کودک کار مدرن با مفهوم قبلی تفاوت اساسی دارد.

آرزو سلخوری ادامه داد: با شیوع استفاده از فضای مجازی شاهد بوجود آمدن کودکان کار مجازی هستیم که در قالب "اینفلوئنسر" ظهور پیدا کرده‌اند، کاری با ظاهری شیک که کودکان در آن شرایط خوبی دارند، از قشر متوسط به بالا هستند، اما از آن‌ها هم استفاده ابزاری می‌شود.

وی عنوان کرد: چه در روش مجازی و چه سنتی کودکان کار از طریق والدین مورد استفاده قرار می‌گیرند و به درآمد می‌رسند.

حمایت والدین معترض به کار کودکان از کودکان کار مجازی

این فعال فضای مجازی با اشاره به اینکه خانواده‌هایی که این کار را انجام می‌دهند به کودکان کار در فضای مجازی هجمه وارد کرده و ابراز ناراحتی می‌کنند، گفت: این والدین هیچ وقت قبول نکردند کاری که با کودک خود می‌کنند هم به‌نوعی مصداق کودکان کار است.

وی با بیان اینکه والدین و لایک‌کنندگان ویدئوهای کودکان، در ترویج کودکان کار مجازی تاثیرگذار است اما آن‌ها اطلاعی از این موضوع ندارند، گفت: در بخش کودکان کار مجازی، هم والدین مقصر هستند و هم افرادی که با کامنت‌ها، لایک‌ها و ویوها باعث می‌شوند این نوع از محتواها افزایش پیدا کند.

کودکان یک باره وارد مرحله بزرگسالی می‌شوند

سلخوری درباره آسیب‌هایی کودکان کار مجازی اظهار کرد: در این شرایط هویت و شخصیت کودک درست شکل نمی‌گیرد، وارد مرحله بزرگ‌سالی می‌شود و به فکر لایک و کامنت گرفتن و نوع لباس پوشیدن است، تبلیغاتی که از آن‌ها می‌شود نیاز زودهنگامی در آن‌ها ایجاد می‌کند که دیده شدن افراطی است.

وی ادامه داد:  کودکانی که "ترِند" شده‌اند نیاز به توجه و دیده شدن را می‌بینند و در این راستا تلاش می‌کنند، آن‌ها در پی چیزهایی هستند که شاید حتی معنای آن را درک نمی‌کنند اما از واکنش‌ها حس می‌کنند باید افراد را جذب کنند.

نماینده انجمن سواد رسانه‌ای در استان قزوین عنوان کرد: کودک هویت نمایشی پیدا می‌کند و به این هویت نمایشی عادت می‌کند و وقتی توجه را نمی‌گیرد شخصیت‌اش آسیب‌پذیر خواهد شد؛ همچنین باتوجه به بازخوردها، خود را بالاتر از کودکان دیگر می‌بینند و این باعث می‌شود از گروه هم‌سالان فاصله بگیرند.

به گفته این کارشناس فضای مجازی، کودک کار مجازی حریم خصوصی ندارد که بخواهد از آن حفاظت کند؛ چون همه چیز را در بازدید عموم قرار داده و وقتی وارد گروهی شود چیز جدیدی برای ابراز وجود ندارد؛ چون پیش از آن  او را دیده‌ و پذیرفته‌اند؛ در واقع می‌توان گفت حریم خصوصی او نقض شده است.

وی ادامه داد: شاید وقتی این کودکان به سن نوجوانی برسند، از روندی که طی شده ناراحت باشند، حتی در برخی کشورها نمونه‌هایی از شکایت فرزندان بالای 16 سال داریم که از والدین به خاطر انتشار عکس و فیلم او شکایت کرده‌اند؛ البته چون از آغاز این پدیده در ایران زمان زیادی نگذشته هنوز با آثار مخرب آن روبه رو نشده‌ایم.

ضرورت افزایش آگاهی و سواد رسانه خانواده‌ها

سلخوری گفت: ما قانونی برای مقابله با این کار نداریم و قانون صراحتا خانواده‌ها را از این کار منع نکرده است؛ البته به شکل‌های مختلف اشاره شده اما مستقیم به این موضوع پرداخته نشده است؛ ضمن اینکه باید توجه داشت که نقض حریم خصوصی با شکایت هم جبران نمی‌شود.

وی با تاکید بر ضرورت افزایش سواد رسانه بین والدین اظهار کرد: پذیرش اینکه به اشتراک گذاشتن محتواهای مرتبط با زندگی کودک اجحاف در حق او است به سطح سواد رسانه بازمی‌گردد؛ مسئولین هم باید در عرصه‌های مختلف این موضوع را مورد توجه داشته باشند، ما هم به‌عنوان مسئولیت اجتماعی نباید به محتواهای کودکان کار مجازی بازخورد مثبت نشان دهیم تا در گذر زمان توجه‌ها کاهش پیدا کند؛ البته همه این‌ها به آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی نیاز دارد.