شعارهایی که مرگ تدریجی دشت قزوین را رقم زد / زخمی که تسکین ندارد

به گزارش خبرنگار ایلنا در قزوین، دشت قزوین به دلیل موقعیت اقلیمی و جغرافیایی، پوشش گیاهی و گونه جانوری از اهمیت بالایی در سطح کشور برخوردار است و در کشاورزی نیز نقش قابل توجهی را ایفا می‎کند و به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد این دشت؛ توسعه در زمینه‌های مختلف برای آن مطرح بوده است.

کم کم رگ حیاتی این دشت توسط چاه‌های غیرمجاز، برداشت‌های بی‌رویه، کشاورزی غیراصولی و حتی بخش‌هایی از صنایع قطره قطره به سمت خشک شدن پیش رفت و امروز عطشناک به سمت فرونشست پیش رفته است.

فروچاله‌های بزرگ در کمین دشت قزوین

قدرت‌الله مهدیخانی در این باره به خبرنگار ایلنا در قزوین می‌گوید:براساس بازدید میدانی و گزارش سازمان زمین‌شناسی و نقشه‌برداری که در دو سال گذشته انجام شد، متاسفانه وضعیت خوبی در استان نداریم و 45 درصد دشت قزوین دچار فرونشست شده است که در محدوده آن 130 روستا و بیش از 90 هزار نفر جمعیت زندگی می‌کند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین ادامه می‌دهد: به غیر از محدوده آوج سایر شهرستان‌های قزوین با فرونشست زمین مواجه هستند و این مشکل علاوه بر تهدیدی که برای ساکنان منطقه دارد، تاسیسات و زیرساخت‌هایی مانند راه، آب، برق و گاز را نیز در معرض خطر قرار داده است.

وی عنوان می‌کند: سالانه 2 تا 17 سانتی‌متر فرونشست داریم که در کنار افت سالانه 50 سانتی‌متری چاه‌ها تهدید جدی برای استان به شمار می‌آید و با ادامه این روند و عدم مدیریت دستگاه‌های متولی فروچاله‌هایی مانند کبوترآهنگ و اصفهان را در قزوین هم شاهد خواهیم بود؛ در حال حاضر در برخی مناطق استان، فرونشست‌ها به فروچاله تبدیل شده و آثار ترک‌ها و شکاف‌ها قابل مشاهده است و حتی شکاف‌هایی به طول چند کیلومتر و عمق نامشخص داریم.

وی با تاکید بر اینکه فروچاله‌ها و فرونشست‌ها به هیچ عنوان قابل جبران نیست اظهار می‌کند: راهکار اصلی مدیریت برداشت‌های بی رویه است و بایدهمه پای کار باشند تا از این بحران خاموش عبور کنیم، دستگاه قضا با مجموعه مدیریت بحران همراهی خوبی داشته و در مجموع اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است؛ اما کافی نیست و باید اقدامات بیشتری صورت گیرد.

مهدیخانی می‌گوید: وقتی دستگاهی اقداماتش را به‌درستی انجام ندهد مدیریت بحران ورود می‌کند، هر جا هم لازم باشد جلساتی را برگزار می‌کنیم که کمیته سازکاری با کم آبی و کنتور هوشمند از جمله آن‌ها است؛ باید توجه داشت که آب ارثیه نیست که هر طور خواستیم آن را به کار گیریم؛ بلکه امانتی است که باید به خوبی از آن استفاد کنیم.

مدیریت آب تنها راه مقابله با فرونشست دشت قزوین

برداشت‌های غیرمجاز عامل اصلی فرونشست دشت قزوین به شمار می‌رود؛ یدالله ملکی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در قزوین در این باره می‌گوید: از زمانی که برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی آغاز شده، به فرونشست زمین منجر شده است و خطری برای دشت قزوین به شمار می‌آید که این میزان در مناطقی که افت آب‌های زیرزمینی شدیدتر بود از جمله شمال بوئین زهرا، جنوب آبیک، ارداق و شرق تاکستان بیشتر است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین با اشاره به اقدامات صورت گرفته توسط آب منطقه‌ای ادامه می‌دهد: مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتور هشمند برای کنترل اضافه برداشت از چاه‌های مجاز، تاسیس رصدخانه آب و تغذیه مصنوعی از اقدامات آب منطقه‌ای برای مدیریت منابع آبی و مقابله با فرونشست زمین است.

ملکی با تاکید بر  اهمیت اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در سطح عمومی می‌گوید: همکاری کشاورزان و توسعه شیوه نوین آبیاری از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که 88 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و میزان آب مصرفی باتوجه به حجم اراضی کشاورزی و تولیدات کشاورزی بسیار بالا است.

تقویت حوزه آبخیزداری راهی برای مقابله با فرونشست زمین

قزوین از کمبود اعتبار رنج می‌برد

اجرای طرح‌های آبخیزداری نیز برای تقویت آبخوان و مقابله با فرونشست نقش قابل توجهی را برعهده دارد، محسن قاسم زاده در این باره به خبرنگار ایلنا می‌گوید: هر ساله طرح‌های آبخیزداری را در دو قسمت سدها و  احداث بندها برای نفوذ تدرجی آب حاصل از بارندگی در حوزه آبخیز انجام می‌دهیم که از فرونشست جلوگیری می‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین ادامه می‌دهد: برای سال جاری 30 میلیارد اعتبار از بخش ملی برای انجام طرح‌های آبخیزداری به استان اختصاص یافته و از سال 97، حدود 50 میلیارد بوده است؛ اما متاسفانه در حوزه استانی صرفا 610 میلیون به این امر اختصاص یافته و استان به شدت با کمبود اعتبار مواجه است.

این مسئول عنوان می‌کند: با قرق کردن و کنترل هرزآب‌ها دست بوئین زهرا از تخریب خاک و بروز ریزگردها جلوگیری شده و به نوعی به توسعه آبخوان کمک می‌شود.

قاسم زاده تاکید می‌کند: استفاده بی رویه از ذخیره سفره‌های آب‌های زیرزمینی و برداشت از چاه‌های غیرمجاز باید کنترل شود؛ همچنین توسعه کشاورزی بدون درنظر گرفتن به‌زراعی و به‌نژادی طی سال‌های گذشته مورد توجه قرار گرفته که روشی اشتباه است.

اتفاق ناگوار رخ داده است

پیمان دانش کار آراسته نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در قزوین عنوان می‌کند: فرونشست رخدادی ساختمانی است و در بسیاری از جاهای دنیا براثر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی رخ می‌دهد.

عضو هیأت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) ادامه می‌دهد: از دهه چهل که چاه‌های امروز حفر و جایگزین قنات‌ها شده، بهره‌برداری‌های ما کاملا بی رویه شده است و افزایش چاه‌های مجاز و غیرمجاز خارج از ظرفیت و بیشتر از حق آبه و پروانه، منجر به فرونشست شده که در بیشتر مناطق دشت قزوین درحال رخ دادن است.

وی عنوان می‌کند: در تاکستان، آبیک، بوئین زهرا و شال شاهد این فرونشست‌ها هستیم که ضمن اینکه بهره‌وری آبخوان را از دست می‌دهیم، سازه‌های روی سطح زمین هم در معرض خطر قرار دارد و در نهایت مرگ آبخوان را به دنبال دارد که برگشت پذیر نیست.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: واقعیت این است که اتفاق ناگواری که نباید بیفتد افتاده و  مهره اول دومینو به حرکت افتاده و درحال حاضر تنها می‌توان به کاهش سرعت و توقف فرونشست کمک کرده و میزان برداشت آب را که بیش از دو برابر توان آبخوان است، کاهش دهیم.

شعار بی محتوایی که مرگ آبخوان را به همراه داشت

وی ادامه می‌دهد: در اکثر شهرهای استان فروچاله‌ها را به چشم خواهیم دید که شاید هم تدریجی نباشد و به سرعت اتفاق بیفتد، نمونه‌های این فروچاله‌ها را در میناب، یزد، کرمان و اصفهان شاهد هستیم.

آراسته با بیان اینکه در آمایش استانی، منابع مورد بی توجهی قرار گرفته ادامه می‌دهد: در دهه‌های گذشته به منابع بی توجه بوده‌‌ایم و این امر همه جا گریبان ما را گرفته و چندین کارخانه فولاد داریم که در ابتدای امر کسی به فکر آب آن نبوده، همچنین مساحت تحت کشت و نوع کشاورزی بیشتر از ظرفیت منابع آبی است؛ درواقع خودکفایی و قرار دادن کشاورزی به‌عنوان محور توسعه، شعار بی منطق و بی محتوای علمی بوده و باید سریع‌تر بازنگری و اصلاح شود.

وی اظهار می‌کند: با این میزان برداشت بی رویه از منابع آبی آبخوان از حیز انتفاع خارج می‌شود، آب‌ها شور شده و در نهایت در زمین بلعیده خواهیم شد، این موضوعات به معنای سیاه نمایی و ترساندن نیست؛ بلکه گریبان همه ما را می‌گیرد و تک تک ما در هر جایگاهی نسبت به آن مسئولیت داریم.

مسئولان و کارشناسان از علت اصلی این فرونشست و خطری که آینده استان را تهدید می‌کند آگاه هستند اما اقدامات صورت گرفته برای حل این مشکل آن طور که باید و شاید نبوده، مسئولان باید بدانند این موضوع مشکلی نیست که حل آن را به آینده موکول کرد، چرا که در آینده به مصداق "کار از کار گذشته" تبدیل می‌شود، امروز وقت دست روی دست گذاشتن نیست، همین لحظه باید دشت قزوین را نجات داد.

گزارش: سید مصطفی جعفری