یمینی شریف شورای کتاب کودک را نجات داد

هوشنگ مرادی کرمانی در شب عباس یمینی‌شریف خاطراتی از دوران کودکی خود گفت؛ «در روستا که بودم به قصه‎های مادربزرگم که او و پدربزرگم اولین استادان قصه‎نویسی من بودند، گوش می‎دادم». پرویز کلانتری تصویرگر باسابقه کتاب‌های کودک هم در این مراسم یادآور شد: «یمینی شریف وقتی نقاشی‌های من را می‎دید، می‎فهمید. من همین را می‎خواستم».

به گزارش ایلنا؛ ‌ شب عباس یمینی شریف صد و شصت و نهمین شب از شب‌های مجله بخارا بود که با همکاری بنیاد فرهنگی ملت، دایره‎المعارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار عصر شنبه ۵ مهر ماه ۱۳۹۳ برگزار شد.

علی دهباشی مدیرمسئول و سردبیر نشریه بخارا، این نکوداشت را با خواندن شعر «ما فرزندان ایرانیم» از عباس یمینی شریف آغاز کرد و سپس از هوشنگ مرادی کرمانی دعوت کرد تا اولین سخنران این مراسم باشد.

بزرگترین خدمت عباس یمینی شریف به هوشنگ مرادی کرمانی

مرادی کرمانی هم از عباس یمینی شریف چنین سخن گفت: عباس یمینی شریف همانطور که آقای دهباشی گفت معلم همه ماست. من یادم هست که روزی در شبانه‎روزی برای اولین بار یکی از بچه‌‎ها گنجینه بسیار بزرگی نشانم داد که مجموعه‎ای بود از کیهان بچه‎ها و در حقیقت کیهان بچه‎ها دنیای جدیدی را به روی من باز کرد. من تا سیزده سالگی در روستا بودم و بعد در کلاس پنجم ابتدایی که آمدم به کرمان، به دلیل نداشتن پول و بعد هم چون وسط سال بود مجبور شدم به شبانه‎روزی بروم تا کلاس ششم را بگیرم و در روستا که بودم به قصه‎های مادربزرگم که او و پدربزرگم اولین استادان قصه‎نویسی من بودند، گوش می‎دادم.

وی افزود: در کرمان بود که با عباس یمینی شریف آشنا شدم. بزرگترین خدمتی که عباس یمینی شریف به آدم‎‏هایی مثل من کرد، این بود که سادگی، صفا و مهر و عاطفه را از طریق واژه‎هایی بسیار ساده، جمله‎های خیلی ساده و در عین حال شیرین به ما یاد داد. بعدها هم که در کتاب‎های درسی نوشته‎های او را خواندیم. این گذشت تا من آمدم به تهران و به شورای کتاب کودک رفتم. من خیلی دلم می‎خواست با عباس یمینی شریف از نزدیک آشنا شوم که همینطور هم شد و ما در شورای کتاب خیلی با هم اُخت شدیم. خیلی خوب همدیگر را پیدا کردیم. یک رابطۀ عاطفی بین ما برقرار شد.

در ادامه مرادی کرمانی به درس‎هایی اشاره کرد که از عباس یمینی شریف آموخته بود و گفت: یکی از چیزهایی که برای من مهم بود، این بود که عباس یمینی شریف بسیار به نوشته و کتاب شاید بیش از آنچه لازم بود اهمیت می‎داد. شنیدم وقتی که داشت از این دنیا می‎رفت، آخرین کتابش را منتظر و چشم به راه بود که بردند و به او دادند و او نیز آن را روی سینه‎اش گذاشت و از دنیا رفت. عباس یمینی شریف شورای کتاب کودک را در موارد بسیار یاری کرد و می‎شود گفت نجات داد.

این نویسنده پیشکسوت اضافه کرد: چیز دیگری که خاطرم هست فرهنگ‎نامه کودکان و نوجوانان بود که من یادم هست ما در جلسات متعدد با احمد بیرشک و خانم انصاری و خانم توران میرهادی و استاد یمینی شریف و دیگران داشتیم و به این مسئله فکر می‎کردیم که چطور می‎توانیم فرهنگ‎نامه کودکان و نوجوانان دربیاوریم و در این کار نیز عباس یمینی شریف و همین طور خانم توران میرهادی بخشی از هزینه را تأمین کردند. به هر حال، بحثدرباره کتاب کودک و آنچه کودکان می‎توانند بیاموزند و آنچه عباس یمینی شریف برای کودکان ایران کرده بسیار هست و دیگر دوستان نیز به آن اشاره خواهند کرد.

پرویز کلانتری: یمینی شریف نقاشی من را می‎فهمید

پرویز کلانتری دیگر سخنران این مراسم بود که از تصویرگری برای کتاب‎های عباس یمینی شریف حکایت کرد و گفت: زندگی آدم‌ها در یک ایستگاه‎هایی تلاقی می‎کند که نتایجی را به دنبال دارند. قطار زندگی من با یمینی شریف در ایستگاه نقاشی برای کتاب‎های یمینی شریف اتفاق افتاد. درست نمی‎دانم از کجا ما آشنا شدیم. فکر می‎کنم اولین بار در شورای کتاب کودک بود که با هم آشنا شدیم ولی یک پیوند خونی با هم داشتیم که هر دوی ما، ایشان در قلمرو شعر و ادبیات و من در قلمرو نقاشی، به عناصر بومی وفادار بودیم و همچنان من وفادارم.

وی افزود: از میان کتاب‎هایی که برای یمینی شریف نقاشی کردم، کتاب «بابا علی» را به من داد که برایش نقاشی کنم. من کارم این است که اول داستان را می‎خوانم، نقاشی به نانوشته‎های لابه لای خطوط می‎پردازد، چیزهایی را که آنجا توضیح نداده. این باباعلی، خانه‎اش، اتاقش چه جوری است، رختخوابش را کجا پیچیده و گذاشته، این‎ها چیزهایی است که دیگر یمینی شریف نگفته، من باید فکر کنم و آن نانوشته‎های لا به لای داستان را به قدرت تخیل ببینم، چیزهایی را که دیدم و با آن وفاداری که به عناصر بومی دارم، زندگی روستایی را می‎شناسم، می‎دانم داخلش چه شکلی است، نقاشی کنم.

کلانتری ادامه داد: این درست همان جایی بود که یمینی شریف می‎خواست. من حیرت می‎کردم، وقتی نقاشی من را می‎دید، می‎فهمید همین را می‎خواستم. ارتباط ما با هم در همین است، وفاداری به عناصر بومی. او شعر ساده می‎‎گوید و من هم نقاشی را ساده می‎کشم. از آرتیست بازی‎های عجیب و غریب خوشم نمی‎آید. این یک پیوند ارگانیک، خونی و عجیب و غریب می‎داد که هر دوی ما را به هم پیوند می‎داد.

سپس نوش‎آفرین انصاری از روزهایی حکایت کرد که عباس یمینی شریف در شورای کتاب کودک بود و پیش از آن اشاره کرد که «مهمان عزیزی» را با خود آورده است؛ فریده فرجام، نویسنده قصه‎های کودکان و روایتگر قصه مهمانان ناخوانده که «زنی که در این قصه هست، آن پیرزن، نمادی است از فرهنگ ما».

انصاری: یمینی شریف مروج خواندن بود

وی گفت: می‎خواهم درباره ارتباط عباس یمینی شریف با شورای کتاب کودک و تداوم آن می‎خواهم صحبت کنم و می‎خواهم بگویم که آقای یمینی شریف یک مروج خواندن بودند و می‎خواهم تکیه کنم بر کیهان بچه‎ها. فکر می‎کنم آشنایی ایشان با خانم توران میرهادی، که خیلی تأسف خوردند که نمی‎توانند در این مراسم شرکت کنند، به عنوان نویسنده، شاعر و مدیر، برمی‎گردد به نیمه دوم دهه سی، زمانی که نمایشگاه‎های کتاب تشکیل شد.

انصاری ادامه داد: در سال ۴۱ ایشان به عنوان یکی از مؤسسین شورا، یعنی این سازمان مردم نهاد، وارد می‎شوند و در واقع خیلی از کسانی که در جمع سی و چند نفری که شورا را تشکیل می‎دادند، فقط عنوانی تشریفاتی داشتند، حضورشان و شرکتشان مشوقی بود برای ما اما هیچ وقت عضو شورا نشدند. آقای یمینی شریف از همان ابتدا تا هنگام کهولت و فوتشان همواره عضو شورا بودند. در بسیاری از فعالیت‎های شورا حضور داشتند، عضو هیئت مدیره و خزانه‎دار شورا. شورا هم همیشه بی‎پول بود و هست. آقای یمینی شریف یک کیف چرمی کوچک داشتند و همیشه به عنوان خزان‎دار آرزو می‎کرد شورا پول بیشتری داشت. اگر تاریخچه تحلیلی شورا نوشته شود، قطعاٌ حضور ایشان را در خیلی از فعالیت‎ها خواهیم دید.

رئیس هیئت مدیره شورای کتاب کودک گفت: من می‌‏خواهم در اینجا اشاره کنم به ۱۰ جلد تاریخ ادبیات کودکان در ایران، کتاب فوق‎العاده مهمی است. همه شما که الان در اینجا حاضر هستید، تاریخ ادبیات کودکان را می‎شناسید. این ۱۰ جلد واقعاٌ اثری عظیم هست. در سه جلد آخرش به ارتباط نزدیک ایشان و شورا هم پرداخته شده است که می‎شود ردیابی کرد. خود شورا هم همیشه به ایشان ارج می‎نهاد و یک همایش داشتیم و ارج‎نامه‎ای را هم منتشر کردیم و دیدگاه‎های ایشان را در حوزه ادبیات کودک مورد بررسی قرار دادیم. آنچه که من قصد دارم در اینجا بر آن تأکید کنم بحثترویج‎گری ایشان بود.

وی در ادامه افزود: ایشان مدیرمسئول کیهان بچه‎ها بود و در گزینش مطالب نقش اصلی داشتند. انتشار کیهان بچه‎ها قبل از تأسیس شورا است اما من به تاریخچه این نشریه از سال ۴۱ تا ۱۶ سال بعد می‎پردازم. یکی از دلایلی که من فکر می‎کنم که از مرحوم یمینی شریف به عنوان یک مروج یاد کرد، این بود که ایشان مخاطب خودشان را می‎شناختند، از ویژگی‎هایش خبر داشتند و در حقیقت کودک را از بزرگسال جدا کردند و برای کودک هویت خاصی قائل بودند. نگاهشان به کودک، دوران خردسالی و نوجوانی را دربرمی‎گیرد و همین نگاه را در کیهان بچه‎ها دنبال می‎کنند و به همین دلیل کیهان بچه‎ها نزد خانواده‎ها از ارزش خاصی برخوردار می‎شود. زبان فارسی که در کیهان بچه‎ها به کار برده شده پخته و روان هست و خود به خود جامعه کشیده می‎شود به طرف زبان قدرتمند و توانمند فارسی. به انواع ادبیات توجه می‎شود. در برخی از شماره‎ها به ادبیات غیرداستانی می‎پردازند. چطور می‎شود که غیرداستان و مباحثعلمی در کیهان بچه‏‎ها به عنوان یک جریان ترویج علمی درمی‎آید. به این دلیل که سبک یمینی شریف سبک داستان‎وار است و به همین دلیل مطلب علمی را هم خواندنی می‎کند.

انصاری گفت: در حوزه ادبیات کلاسیک، ایشان چه می‎کند که مروج خواندن شود. می‎روند سراغ داستان‏‎های دنباله‎دار. هر هفته آن انتظار، آن دقیقه‎ای که مجله می‎رسد و پی گرفته می‎شود. داستان‎های پلیسی و داستان‎هایی درباره مدرسه نشان می‎دهد که چقدر ایشان به محیطشان آشنا هستند. توجه می‎کنند که ادبیات کلاسیک اروپایی را هم به بچه‎ها بشناسانند. نویسندگانی چون ژول ورن، دیکنز، جک لندن، استیونسون، هانس کریتسین آندرسن، دفو و شکسپیر کار ارائه می‎دهند. همین طور که گفتم از سال ۴۲ خدمت ایشان ارادت داشتم، تا زمان بیماری، تا زمانی که در بستر بودند. کنارشان نشستم و ایشان گفتند که آرزو دارم نوه‎هایم فارسی یاد بگیرند و به خود ببالند. حتی سبک حرف زدن ایشان هم داستان وار بود. کیهان بچه‎ها باعثشد که نویسندگان، مترجمان و تصویرگران بسیاری رشد کنند.

این نویسنده پیشکسوت حوزه کودک و نوجوان در ادامه به جوایزی اشاره کرد که در شورای کودک در نظر گرفته شده است و افزود: زمانی که در سال ۱۳۹۰ مهندس هومن یمینی شریف به شورا آمد و پیشنهاد داد که جایزه‎ای از سوی شورا به نام عباس یمینی شریف داده بشود، طبعاٌ استقبال کردیم. نشان خاص و تندیس خاصی تهیه شد که بسیار زیبا بود و این جایزه به شعر اختصاص داده شد و اتفاق خوشی بود که باعثشد که شعر کودک رشد کند و شاعران خوبی در این زمینه داشته باشیم.

در پایان نوش آفرین انصاری یادی کرد از دکتر محمود افشار، ایرج افشار و همسر ایشان. سپس فریده فرجام طی سخنانی کوتاه از شیوه قصه‌نویسی خود سخن گفت و پس از آن هومن یمینی شریف بود که از خاطرات خود با پدر روایت کرد و اشاره داشت به فیلم مستند نغمه‎سرای کودکان که یکی از خاطرات خوب او محسوب می‎شود. هومن یمینی شریف از دوران کودکی پدرش، از سختی‎های زندگی که متحمل شده بود و از موفقیت‎های او سخن گفت.

ماجرای تهیه گزارشی از بزرگداشت یمینی شریف در روزنامه اطلاعات

پس از آن نوبت به هومن ظریف رسید تا پیش از پخش بخشی از فیلم نغمه‎سرای کودکان طی سخنانی کوتاه چنین بگوید: سال ۱۳۸۵ بود گمانم که شوری کتاب کودک مراسم بزرگداشتی بری زنده‌یاد عباس یمینی شریف برگزار کرد. اویل همکاری من با روزنامه اطلاعات بود و جناب آقی دعایی صاحب امتیاز روزنامه، یک روز من را صدا کرد که فلانی، گویا بزرگداشتی بری یمینی شریف در حال برگزاری است، این برنامه را پوشش خبری بده. با سرکار خانم انصاری تماس گرفتم و سپس متوجه حضور هومن یمینی شریف، فرزند جناب یمینی شریف در این برنامه شدم.

وی افزود: همیشه روزنامه نگاران به دنبال زاویه دید جدیدی در مواجهه با یک سوژه خبری هستند. سعی کردم در مصاحبه‎ای که قرار بود انجام شود، به پازل تاریخ شفاهی فرهنگی یران نکاتی اضافه شود. مصاحبه انجام شد و در هنگام بازخورد چاپ این مجله متوجه شدم که بسیاری از مطالب، مجالی خالی از یک گفتگو مطبوعاتی بری عرض اندام می‌خواهند. سال‌های بعد، پس از چند دوره مطالعه و سبک سنگین کردن خود سوژه دل به دریا زدم و با پیشنهاد تدوین و نگارش تک‌نگاری درباره عباس یمینی شریف خدمت جناب هومن یمینی شریف رفتم. به دلیلی نگارش کتاب منتفی شد.

ظریف اضافه کرد: سال ۱۳۸۷ شد. سرود ای یران را بیشتر از پیش در دل و جانم طنین انداز یافتم. با سرکار خانم دکتر هما گل گلاب مصاحبه مطبوعاتی انجام دادم و آن آغازه خار خار رسیدن به گلستان فیلم مرز پرگهر درباره دکتر حسین گل گلاب شد. ۱۳۸۹ فیلم مرز پرگهر به انجام رسید. باران بود طبع سرود ای یران را باور کردم. اینکه متعلق به همه ایرانیان بود. باران بودن طبع سرود ای یران، من را متوجه باران بودن طبع یمینی شریف کرد.

این روزنامه‌نگار ادامه داد: نکته دیگر مشابهات، فرزندان ین دو عزیز بود. دکتر داریوش گل گلاب، اگر چه بنا بر نسبی فرزند دکتر گلاب گلاب بود اما به عنوان فرزند معنوی حسین گل گلاب را در ساله‌های آخر عمر پی دوربین فیلمبرداری قرار داد و یادگاری ارزنده بری تاریخ شفاهی فرهنگ و موسیقی یران بر جای گذاشت که کمک حال من شد. این بار نیز هومن، با خوش منشی، پدر خویش را نه به خاطر فقط پدر نسبی، بلکه به عنوان پدر معنوی و سببی، جلوی دوربین گذاشته بود و اتوبیوگرافی تصویری آن را به صورت منشن درآورده بود و این منشن، منش یمینی شریف را به خوبی در قاب تصویر نشان می‌داد، هم مستند مرزپرگهر و هم مستند نغمه سرای کودکان، از نظر به مفهوم بامسمایی در کنه و ذات خود مستند هستند.

وی گفت: این دو مستند، استناد به احوالات و اسناد می‌کنند. در برابر ذوق و تخییل کارگردان، مقاومت کرده‌اند تا مستند باقی بمانند. به نظر من مستند فرهنگی درباره شخصیت‌های معنوی بید به ذوق به دیده آفت بنگرند. تعریف من از ذوق سرچشمه بالنده آن در زیباشناسی درونی حاصل از منیت کارگردان است، بیان خود شخصیت فرهنگی در مستند پرتره است به استیفا از مشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید. بنابرین «من» تبدیل به «فرامن» شد تا هومن و هما راحت تر اسناد پدر را معرفی کنند.

پخش قسمتی از فیلم نغمه سرای کودکان پایان بخش شب عباس یمینی شریف بود.