ترجمه تازه‌از از مایكل انداتیه در ایران؛
نادر قبله‌ای: سطح سلیقه مخاطبان رو به تنزل است
نادر قبله‌ای؛ ضمن اعلام خبر به اتمام رساندن ترجمه‌ی رمان «میزگربه» نوشته‌ی مایکل انداتیه، از رویه‌ی محافظه‌کارانه‌ی ناشران انتقاد کرد. به نظر او ناشران ترجمه‌ی آثار قدیمی را به آثار روز ادبیات جهان ترجیح می‌دهند.
ایلنا: نادر قبله‌ای که اخیرا کار ترجمه‌ی رمانی از مایکل اوندانتیه را با نام «میز گربه» به اتمام رسانده است، درمورد وضعیت بازار کتاب‌های ترجمه‌ای در نمایشگاه کتاب امسال معتقد است؛ خیل کثیری از این کتاب‌ها، کتاب‌های روزِ جهان نیستند.
وی ضمن بیان این مطلب به خبرنگار ایلنا گفت: متاسفانه میل به انتشار آثار جدید نویسندگان خارجی در ایران کاهش چشمگیری پیدا کرده است. این مساله را می‌شد به وضوح در غرفه‌های ناشران؛ در نمایشگاه کتاب تهران دید. جالب است که بسیاری از ناشران کتاب‌هایی را ترجمه و منتشر کرده‌اند که پیش‌تر چندین بار از سوی مترجمان و ناشران دیگری به بازار کتاب آمده بود.
این مترجم اضافه کرد: اگر بخواهیم دلیل این اتفاق را دریابیم؛ به این نتیجه می‌رسیم که ناشران در شرایط اقتصادی موجود و پایین بودن قدرت خرید مخاطبان، ترجیح می‌دهند که بیشتر روی کتاب‌ها و نویسنده‌های شناخته شده که قبلا بازارهای کتاب به آن‌ها واکنش مثبت داشته است، مانور بدهند. چراکه با درنظر گرفتن پایین بودن قدرت خرید مردم، مخاطبان نیز ترجیح می‌دهند در خریدن کتاب کمتر ریسک کنند و کتاب‌های شناخته‌شده‌تر را بخرند.
قبله‌ای ضمن تهدید قلمداد کردن این رویداد، اظهار داشت: باید برای اتفاقی که متوجه سلیقه‌ی مخاطبان ادبیات داستانی در کشور می‌شود، نگران بود. اگر این رویه بخواهد از سوی ناشران ادامه پیدا بکند، با تنزل شدید سلایق مخاطبان روبرو خواهیم بود.
وی در پاسخ به این سوال که چرا ناشران قبول می‌کنند با مترجمان تازه‌کار و نا‌شناس همکاری داشته باشند نیز گفت: مساله بازهم برمی‌گردد به جنبه‌های اقتصادی کار نشر. واقعیت این است که اغلب ناشران تمام فکر و ذکرشان انتشار کتاب‌هایی‌ست که یا قبلا منتشر شده و جواب خود را در بازار پس داده و یا از نویسنده‌ی شناخته‌شده‌ای‌ست که مخاطبان آن را می‌شناسند و از آن کتاب می‌خوانند.
قبله‌ای افزود: بنابراین در مقابل وضعیت اقتصادی موجود، بسیاری از ناشران راضی می‌شوند که در ازای حق‌الترجمه‌ی کمتر (یا حتی در مواردی بدون پرداخت حق‌الترجمه) از مترجمان نا‌شناس و بعضا تازه‌کار استفاده کنند. از طرفی چون معمولا هیچ نظارتی روی کیفیت ترجمه وجود ندارد، هیچ بعید نیست که ترجمه‌های جدید، تنظیم دوباره‌ای باشد از ترجمه‌های پیشین!
این مترجم ضمن بیان این مطلب که رویکرد ناشران روی کار مترجمان حرفه‌ای نیز تاثیر گذاشته، گفت: وقتی مترجم حرفه‌ای با فرض قرار دادن ویژگی‌های کیفی و فنی، اثری را از ادبیات داستانی جهان انتخاب کرده و ترجمه می‌کند، برای انتشار آن با مشکل روبرو می‌شود. چراکه ناشران همچنان تمایل دارند که کارهای شناخته شده را به چاپ برسانند. این گونه است که یک مترجم، گاهی برای انتشار ترجمه‌اش به ۴ یا ۵ ناشر مختلف مراجعه می‌کند و وقتی ناامید می‌شود؛ طبیعی‌است که از آن به بعد او هم به سراغ ترجمه‌ی آثار شناخته شده و سفارشی از سوی ناشر برود تا کارهای ارزشمند.
وی در پاسخ به این سوال که راه برون‌رفت از این وضعیت چیست؟؛ اظهار داشت: تنها راه؛ پیوستن به معاهده‌ی کپی رایت است. البته درحال حاضر هم برخی از ناشران به شکل مستقل دست به خرید حق رایت آثار برخی از نویسندگان زده‌اند، مثل نشر افق که حق انتشار آثار پل آستر را خریداری کرده! گاهی هم خود مترجم با نویسنده‌ی کتاب تماس می‌گیرد و او را در جریان می‌گذارد. جالب است که وقتی نویسنده از تیراژ هزارتایی کتابش در ایران مطلع می‌شود، معمولا انتشار کتابش در ایران را نادیده می‌گیرد.
وی در پایان، درمورد رمان «میز گربه» که اخیرا آن را به نشر مروارید سپرده است، توضیح داد: این رمان در واقع اتوبیوگرافی از مایکل اونداتیه است که روایت‌گر داستان نوجوانی‌ست که برای دیدن مادرش، از سریلانکا با کشتی روانه‌ی انگلستان می‌شود و در طول این سفر ۲۱ روزه، با فضا‌ها، تجربیات و روابط تازه‌ای آشنا می‌شود. از این حیث می‌توان این رمان را بیشتر در حوزه‌ی رمان‌های نوجوان دسته‌بندی کرد.
