«عبدالعلی دستغیب» در گفتگو با ایلنا:
جوان‌ها دغدغه‌ی کتاب خواندن ندارند
بحران در حوزه كتاب فقط به دلیل مشکلات اقتصادی تولید کتاب و گرانی کاغذ نیست، متاسفانه علاقه‌ی مردم هم برای مطالعه کم شده است.
ایلنا: «عبدالعلی دستغیب» (منتقد ادبی، نویسنده و مترجم) ضمن توضیح درباره‌ی مجموعه مقالات خود که اخیرآ تجدید چاپ شده، شرایط امروز کتاب و مطالعه را در کشور نامناسب توصیف کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، عبدالعلی دستغیب درباره چاپ جدید کتاب «مجموعه مقالات» خود گفت: این کتاب سابقآ توسط «خانه کتاب» در دو جلد منتشر شده بود. برای نوبت جدید چاپ این کتاب تصمیم بر این شد که مقالات دیگری را به آن اضافه کنیم و تا جایی که توانستیم مقالات را گردآوری کردیم.
او ادامه داد: این کتاب که قبلآ در ۲ جلد منتشر شده بود، یک ماه پیش در ۵ دفتر و در مجموع با ۳۶۰۰ صفحه از سوی خانه کتاب منتشر شد. مطالب این کتاب در مورد شعر، ادب و داستان‌نویسان معاصر است و از دوره‌ی مشروطه تا پایان دهه ۸۰ بسیاری از نویسندگان بزرگ را مورد بررسی قرار داده است. در بخشی از این کتاب نویسندگان نسل اول مثل صادق چوبک، صادق هدایت، مرتضی مشفق کاظمی و... مورد بررسی قرار می‌گیرند. در ادامه به نسل نویسندگان دهه‌ی ۴۰ مثل جمال میرصادقی، بهرام صادقی، هوشنگ گلشیری و... می‌رسیم و به همین ترتیب به آثار دهه‌ی ۷۰ و بعد از آن و حتی به داستان‌ها و شعرهای پست مدرن هم پرداخته می‌شود.
به گفته‌ی دستغیب، یکی از نکات این کتاب، محدود نبودن آن به افراد و چهره‌های مشهور است. او در این‌باره گفت: آثار جوان‌ها و افرادی شناخته نشده هم در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. در مورد بسیاری از افراد مورد بحث در این کتاب، تنها یک مورد نقد نوشته شده که آن هم مربوط به همین کتاب است. اولویت کار من پرداختن به ارزش ادبی بوده، نه اسامی و به همین دلیل بسیاری از چهره‌های شهرستانی هم از نظر ساختار اثر بررسی می‌شوند.
این منتقد درباره‌ی بخش‌های دیگر این کتاب گفت: بررسی نظریه‌های مختلف ادبی شامل نظریات «باختین» و «الیوت» و مقالات مختلفی در مورد نظریات روان‌شناسی، اسطوره‌ای و اجتماعی و همچنین نگاه به مطالب دیگر درباره‌ی نویسندگان و شعرای اروپایی مثل فاکنر، جویس، ولف و... از بخش‌های دیگر این کتاب هستند.
او تصریح کرد: این مقالات انتقادی، یا ترجمه است و یا توسط خودم نوشته شده‌اند. تاریخ اولین نوشتار‌هایم مربوط به ۱۳۳۷ است و تا پایان دهه‌ی ۸۰ را در بر می‌گیرد. تعدادی از مقالات دیگر هم بوده که به آن‌ها دسترسی نداشتم و بیشتر در حوزه‌ی ادبیات کلاسیک هستند و اگر به آن‌ها دسترسی پیدا کردم، منتشر خواهند شد.
دستغیب همچنین قسمت دیگر «مجموعه مقالات» را مربوط به شاعران قرون گذشته دانست و گفت: در این بخش از مقالات از دیدی تازه به شاعران بزرگی مثل فردوسی، سعدی و حافظ نگاه شده و سعی کرده‌ام با دید جدیدی، این چهره‌ها را تجزیه و تحلیل کنم. سعی من بر این بوده که متن ادبیات این شعرای بزرگ را نمایان کنم و جوان‌های امروز را متوجه این نکته سازم که فردوسی، حافظ و سعدی با یکبار خواندن تمام نمی‌شوند، بلکه باید زوایا و ظرایفی که در این آثار وجود دارد را هم دید.
او افزود: جمع‌آوری مقالات این کتاب به دلیل علاقه‌ی آقای شجاعی صائین (رئیس خانه کتاب) انجام شد. مطمئنآ اگر خانه کتاب اقدام به انتشار این کتاب نمی‌کرد، ناشران دیگر زیر بار انتشار آن نمی‌رفتند.
این نویسنده در ادامه ضمن اشاره به قرار گرفتن در یک دوره بحرانی در حوزه‌ی کتاب ادامه داد: خود مسئولین حوزه‌ی فرهنگ هم متوجه این شرایط هستند. این بحران فقط به دلیل مشکلات اقتصادی تولید کتاب و گرانی کاغذ نیست، متاسفانه علاقه‌ی مردم هم برای مطالعه کم شده است.
دستغیب بخشی از این کم شدن علاقه به مطالعه را به دلیل ایجاد شدن رسانه‌های جدید دانست و گفت: من وقتی با مردم و به خصوص جوان‌ها صحبت می‌کنم، می‌بینم دغدغه چندانی برای مطالعه کتاب ندارند و اطلاعات و مطالب مورد نیاز خود را از رسانه‌هایی مثل ماهواره، تلویزیون و بعضآ روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها می‌گیرند. البته این مساله به خودی خود بد نیست، اما به هر حال فرق می‌کند که مثلآ کتاب «بزرگ علوی» را خودتان بخوانید یا تعریف آن را از دیگران بشنوید.
او ادامه داد: اگر در جریان ممیزی وزارت ارشاد تغییراتی داده شود و نسبت به آثار نویسندگان با تسامح بیشتری برخورد شود، خواننده هم با کتاب‌ها و حرف‌های جدید روبرو می‌شود و قطعآ برای مطالعه‌ی بیشتر علاقه نشان می‌دهد. با درنظر گرفتن این شرایط، شما مشکلاتی مثل گرانی کاغذ و کتاب را درنظر بگیرید و به آن اضافه کنید مشکلات کار و اقتصادی مردم را که همه با هم باعث می‌شوند علاقه و وقت چندانی برای مطالعه کتاب باقی نماند.
این منتقد ادبی تاکید کرد: امروز تیراژ کتاب‌ها به ۵۰۰ نسخه رسیده است. ما در کشور خود تعداد زیادی تحصیل‌کرده و دانشگاه رفته داریم، کلی دانشگاه و مرکز علمی داریم، تیراژ کتاب‌های ما نباید در این حد باشد. کتاب‌های داستان‌نویسان جدید ما خوانده نمی‌شود، این‌ها نسل آینده‌ی نویسندگان و سرمایه‌های ادبیات ما هستند، وقتی که خوانده نشوند، از نوشتن دور می‌مانند. باید علاقه برای مطالعه را در مردم زنده کرد.
دستغیب یکی از مشکلات عرصه ادبیات و کتاب را نبود جریان‌های نقد ادبی درست و کافی دانست و گفت: آثار زیادی در ایران منتشر می‌شوند که کسی در مورد آن‌ها چیزی نمی‌نویسد. خود من سعی می‌کنم در مورد جوان‌ها و آثارشان بنویسم، اما بسیاری از منتقدان ما فقط درباره‌ی نویسنده‌های معروف می‌نویسند. وظیفه‌ی منتقد فقط پرداختن به آثار نویسندگان مشهور نیست، باید به جریان‌های تازه و جدید هم توجه کرد.
