باستانی: برگزاركنندگان مناظره آن را با برنامه كودك اشتباه گرفته بودند

 ایلنا: اولین مناظره انتخاباتی دور یازدهم ریاست جمهوری روز گذشته(10خرداد) درحالی از صدا وسیما پخش شد که نحوه اجرا و پخش این مناظره از لحاظ اصول ارتباطات دارای اشکالات اساسی بود و ایراداتی جدی به آن وارد بود.
قادر باستانی(کار‌شناس علوم ارتباطات اجتماعی و نویسنده کتاب معروف اصول و تکنیک‌های برقراری ارتباط موثر) در گفتگو با خبرنگار ایلنا؛ با ابراز تاسف از برگزاری چنین مناظره‌ای گفت: در بررسی مناظره‌ها می‌توان از دو منظر آن را کار‌شناسی کرد: یکی از لحاظ فرم برگزاری مناظره و دیگری از لحاظ محتوای برگزاری مناظره است.
وی ادامه داد: از لحاظ فرم، در شکل جهانی؛ برگزای مناظره‌ها برای مباحث مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امری معمولی و پی در پی است که به دو گونه برگزار می‌شود. در نوعی از این مناظره‌ها که بیشتر در کشورهای آمریکایی و بخصوص در انتخابات آمریکا برگزار شده، مناظره‌ها دو به دو برگزار می‌شود و یا در نوع دیگر که در کشوری مانند فرانسه برگزار می‌شود؛ مناظره به دلیل حضور تعداد بیشتر از دو کاندیدا مناظره به صورت گروهی برگزار می‌شود.
باستانی افزود: در انجام مناظره‌ها، نمایندگان کاندیدا‌ها پیش از شروع مناظره پروتكلی را امضا می‌کنند و با شبکه پخش کننده به توافق می‌رسند که براساس آن تمام مواردی که در هنگام نمایش برنامه وجود دارد مانند طراحی میزان نور، نوع دکور صحنه، طریقه ایستادن و سایر موارد دیگر کاملا مشخص می‌شود و یک توافقنامه مشخص امضا می‌شود. حتی سوال‌ها و سمت سوال‌ها نیز از قبل مشخص می‌شود و معلوم می‌شود که کدام‌یك از کاندیداها درباره کدام سوال ابتدا می‌تواند کلام خود را شروع کند.
وی ادامه داد: حتی در این پروتكل به مواردی همچون تعداد تصاویری که از نمای نزدیک یک کاندیدا نمایش داده می‌شود و یا زاویه‌ای که حتی از وی فیلمبرداری می‌شود، توجه می‌شود.
باستانی ادامه داد: در انجام یک مناظره فضایی فراهم می‌شود که دو و یا چند کاندیدا با هم مناظره کنند و درباره هم صحبت می‌کنند.
باستانی افزود: در انجام یک مناظره سه اصل وجود دارد یک مخاطب، دو شخصی که قرار است مناظره را برگزار کند و سوم کانالی که این مناظره را پخش می‌کند. یعنی در هر مناظره سه اصل گیرنده، فرستنده و کانال باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
وی ادامه داد: در این نحوه ارتباط دو اصل ارتباط کلامی و غیرکلامی وجود دارد که مخاطب براساس این دو اصل با فرد مناظره شونده ارتباط برقرار می‌کند که این ارتباط ۹۳ درصد از طریق ارتباط غیرکلامی است و ۷ درصد ارتباط کلامی است.
باستانی با مهم دانستن بحث ارتباط غیرکلامی گفت: مواردی همچون نحوه لباس پوشیدن کاندیدا‌ها، نحوه نشستن، شکل نگاه کردن، حرف زدن، به دوربین خیره شدن و حتی نحوه ادای کلمات به عنوان ارتباط غیرکلامی است که مخاطب فارغ از محتوای حرفی که نامزد می‌زند وی را می‌شناسد.
وی ادامه داد: در بحث ارتباط غیرکلامی افراد بیشتر به صورت ناخداگاه عمل می‌کنند مگر آنکه از قبل آموزش‌های لازم را دیده باشند.
نویسنده کتاب اصول و تکنیک‌های برقراری ارتباط موثر با انتقاد از شیوه برگزاری مناظره روز گذشته صدا و سیما گفت: ‌برگزاری این مناظره یک کار ناقص و ضعیف بود و بیشتر به نظر می‌رسید که سازندگان این مناظره آن را با برنامه کودک اشتباه گرفته‌اند و یا اینکه تصور کرده‌اند که شرکت کنندگان مناظره می‌خواهند در یک مسابقه هفتگی شرکت کنند.
باستانی افزود: حتی در بخشی که زمان مشخص به کاندید‌ها داده شده بود تا به طور مثال در یک وقت سه دقیقه‌ای حرف‌های خود را بیان کنند، شان افراد اصلا رعایت نشده بود و فرصت لازم نیز به آن‌ها داده نشده بود.
وی ادامه داد: زمانی که شما ۸ نفر را انتخاب می‌کنید و بخواهید دیدگاه‌های خود را درباره یک امر بگویند، هیچ کدام از افراد نمی‌توانند در سه دقیقه حرف خود را بزنند و به همین دلیل مخاطب نیز از حرف آن‌ها قانع نمی‌شود و بدنبال آن تعامل افکار برای انجام یک مناظره به وجود نمی‌آید و برای آنکه یک بحث و یا یک سوال به صورت کامل پاسخ داده شود، حداقل باید ۱۰ الی ۱۵ دقیقه به یک فرد زمان داده شود.
باستانی افزود: از طرف دیگر زمان چهار ساعته برای انجام یک مناظره مناسب نیست زیرا مخاطب خسته می‌شود این خستگی باتوجه به حضور خشک و خالی مجری و همچنین دکور ساده و معمولی مناظره دیروز بیشتر نیز می‌شود.
این کار‌شناس ارتباطات ادامه داد: آنچه که دیروز به عنوان مناظره پخش شد نه تنها مناظره نبود بلکه حتی یک مصاحبه تلویزیونی ساده تلویزیونی نیز نبود و صدا و سیما فقط برای رفع تکلیف چنین برنامه‌ای را پخش کرد که بگوید مناظره را برگزار کرده است در حالی که می‌توانست با استفاده از کار‌شناسان ارتباطات مناظره بهتری برگزار کند زیرا امروز بحث مناظره یکی ار دروس ارتباطات است.
وی ادامه داد: صدا و سیما با کپی‌برداری ناقص از انجام مناظره به شکل فرانسوی تصویری ضعیف را از مخاطبان ارائه داد که حتی نتوانست آن‌ها را به مخاطبان معرفی کند.
باستانی درباره مطرح کردن سوالاتی در حوزه علم روان‌شناسی با هدف شناخت شخصیت نامزد‌ها گفت: این سوالات اصلا خوب نبود و نه تنها به نوعی توهین به مخاطب بود بلکه‌شان نامزد‌ها نیز رعایت نشده بود.
این کار‌شناس ارتباطات با انتقاد از زمان پخش مناظره‌ها نیز گفت: هرچند نمی‌توان آن چرا که روز گذشته پخش شد یک مناظره کامل نامید و به نوعی ابتدایی‌ترین مسائل ارتباطات نیز در این مناظره رعایت نشده بود اما همین برنامه نیز در زمان نامناسبی پخش شد.
وی ادامه داد: زمان پخش مناظره در عصر روز جمعه که بیشتر مردم در تعطیلات آخر هفته به سر می‌برند و کمتر وقت خود را با تلویزیون سپری می‌کنند مناسب نیست و از طرف دیگر زمان ۴ ساعته آن نیز اصلا استاندارد مناظره نیست.
باستانی افزود: زمان انجام یک مناظره مطلوب نباید بیشتر از یک ساعت باشد زیرا مخاطب چنین برنامه‌ای بعد از یک ساعت گیرایی خود را از دست می‌دهد و خسته می‌شود بهترین زمان پخش مناظره می‌تواند ساعت ۱۰ تا ۱۲ شب و یا ساعت ۹ یا تا ۱۱ شب باشد.
نویسنده کتاب معروف اصول و تکنیک‌های برقراری ارتباط موثر در پاسخ به این سوال که کدامیک از کاندیدا‌ها دیروز توانستند بحث ارتباط غیرکلامی را به خوبی رعایت کنند، گفت: هرچند برنامه دیروز ضعیف بود اما در همین برنامه نیز حسن روحانی بهتر توانست با مخاطب ارتباط برقرار کند بعد از او؛ آقای قالیباف هم از لحاظ زبان بدن و ارتباط غیرکلامی با مخاطب موفق‌تر بود اما سایرین موفقیت آنچنانی نداشتند بخصوص آقای غرضی که از رفتار و صدایش مشخص بود که فضای استودیو و خود مناظره روی عملکرد وی تاثیر گذاشته است.