گزارش كامل ایلنا از نشست آسیبشناسی تئاتر منطقهای به همراه حاشیهها؛
بایدها را میدانیم فاصله تا اجرا چقدر است؟
مودبیان: حتی بهترین شهرستانهای ما از امکانات کافی بهرهمند نیستند./اسدی: یکسانسازی سلیقهها باعث میشود ذهن هنرمند شهرستانی تنها معطوف به مخاطب تهرانی باشد./سلیمی: امنیت شغلی و آزادی انتخاب متون راه رسیدن به تئاتر خوب است./ارجمند: باید مراكز تئاتر استانها تاسیس شود.
ایلنا: نشست آسیبشناسی و ارائه راهكار جشنواره تئاتر منطقهای ظهر دیروز (14آبان) با حضور معاون امور هنری وزارت ارشاد و مدیركل مركزهنرهای نمایشی و عدهای از هنرمندان تئاتر به همراه هیئت داوران، منتقدان و ناظران بیست و چهارمین جشنواره تئاتر استانی و منطقهای كشور در سالن نشستهای مجموعه تئاترشهر برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، قادر آشنا در ابتدای جلسه ضمن ارائه آمار اجمالی از جشنواره گذشته تئاتراستانها، گفت: جشنواره از 24شهریور تا 24مردادماه برگزار شد و 800اثر از میان 1404متن رسیده به دبیرخانه ارزیابی شد كه از این میان 416نمایشنامه به جشنواره راه یافت كه از این میان 16اثر امكان حضور در جشنواره بینالمللی تئاترفجر را پیدا كردند.
وی افزود: در این جشنواره 716هنرمند، 94داور و 22منتقد شركت داشتند كه با برگزاری كارگاههای مختلف تلاش جشنواره خوبی داشته باشیم.
این مدیر در انتها ابراز امیدواری كرد جلساتی از این دست و شنیدن نظرات افراد با تجربه هنر تئاتر موجب برگزاری هرچه بهتر جشنوارههای تئاتر استانی شود.
داریوش مودبیان: تعدد مراجع تصمیمگیری آفت تئاتر شهرستان است
داریوش مودبیان که به عنوان داور منطقه مازندران و کهکلویه بویراحمد در جلسه حضور داشت ضمن اشاره به اینکه در بسیاری از مسائل با دانش سر و کار داریم و برگزاری چندباره جلسات آسیبشناسی نشان از حسرت به نتیجه رسیدن این جلسات است، گفت: هر پدیدهای که مورد آْسیبشناسی قرار میگیرد نیاز است ابتدا شناخته شود و به عنوان مثال اگر ادعا داریم تئاتر شهرستانها را میشناسیم باید آن را مورد بازشناسی قرار دهیم.
وی افزود: به نظر میرسد یک پژوهش الگویی و کاربردی در خصوص تئاتر شهرستانها نیاز است و میگویم کاربردی، چون پژوهش و نشستهای گوناگونی تا به حال برگزار شده اما نتیجهای نداشته است. اگر آماری هم ارائه دادهایم پس از اجرا بوده و به نظر میرسد مدیران اکثرا به توسعه کمی اجراها نظر داشتهاند نه توسعه کیفی آنها.
مودبیان با تاکید براینکه پژوهشهای ما باید الگویی باشد، اظهار داشت: من از کشور فرانسه صحبت نمیکنم که پس از جنگ جهانی چگونه با تمرکززدایی به توسعه تئاتر در شهرستانها دست یافت.
وی افزود: حتی بهترین شهرستانهای ما از امکانات کافی بهرهمند نیستند. من در قلهک به دنیا آمدهام چرا نباید آنجا کار کنم؟ چون برای افرادی که آنجا زندگی میکنند بودجهای درنظر گرفته نشده و امکاناتی نیست.
این هنرمند با ذکر مثالی از کشورهایی که فرهنگ و مذهب نزدیک ما دارند، ادامه داد: تئاتر در ترکیه، تونس و الجزایر که از نظر آرمانهای ملی و مذهبی شبیه ما هستند مانند کشور ما وارداتی بوده و در مرکز شکل گرفته است، حال باید ببینیم چه اتفاقی افتاده تئاتر در این کشورها به بالندگی رسیده است. در این زمینه گزارشها و پژوهشهایی انجام گرفته که میتواند راهنمای ما باشد تا متوجه شویم این کشورها چگونه توانستند تئاتر را به خصوص در شهرستانها گسترش دهند از همین رو پیشنهاد پژوهش گروهی کاربردی و الگویی میکنم و بر عنصر گروهی انجام شدن این پژوهش تاکید دارم.
نویسنده رویای نیمهشب تابستان همچنین به آسیب تئاتر استان ها اشاره کرد و افزود: تعداد زیاد مراجع تصمیم گیرنده در شهرستانها یکی از آسیبهای جدی به نظر می رسد و تعدد مراکز تصمیم گیری گروهها را دچار مشکل و استیصال کرده است.
وی با اشاره به اینکه در گذشته انجمن نمایش دانشجویی و دانشگاهی داشتیم و حتی ارتش نیز در این زمینه فعال بود، افزود: هیچ یک از این دو نهاد امروز جایگاه گذشته در پروسه اجراها را ندارند. به عنوان نمونه ما در قالب تئاتر دانشگاهی آثاری را به دانشگاه تبریز، اصفهان و شیراز بردیم که امروز خبری از این گونه اجراها وجود ندارد. اعتقاد دارم مراکز متعدد تصمیمگیری حتی باعث به وجود آمدن افتراق و اختلاف در بین هنرمندان نیز شده است.
مودبیان باتاکید بر این نکته که تمرکز امکانات و بودجه در یک نقطه موجب تورم و کندی عمل میشود به لزوم بازنگری در اساسنامه ها اشاره کرد و گفت: ما باید در خصوص شیوه برگزاری و برنامه ریزی برای برگزاری جشنواره استانی بازنگری کنیم و در این خصوص با یکدیگر به گفتگو بنشینیم تا به یک اساسنامه منسجم برسیم که بتوانیم برحسب آن عمل کنیم. ادامه چنین رویهای موجب كوچ هنرمندان خوب شهرستانها به تهران میشود كه در مواردی شاهد بودیم این افراد حتی حاضر نیستند نام استان خود را بیاورند.
وی به تعیین هدف برای جشنوارهها به عنوان یکی از عناصر مهم این اساسنامه اشاره کرد و اضافه كرد: درحال حاضر جشنوارهها خود به هدف تبدیل شدهاند درحالی که برگزاری جشنوارهها تنها یک ابزار هستند.
بازیگر نمایش درختها با تاکید براینکه به اساسنامهای نیاز داریم که مشخصات و وظایف دبیر جشنواره را نیز تعیین کند، اظهار داشت: ما در کشور دبیر جشنوارهای داریم که در هیچ یک از جلسات آسبیب شناسی شرکت نکرده و اصلا از روند دریافت جایزه هنرمندان در جشنواره اطلاعی ندارد.
مودبیان در ادامه همچنین با اشاره به اینکه باید روشن شود انجمنهای تئاتر هر استان چه نقشی دربرگزاری جشنواره استانی دارند، ادامه داد: در آییننامه مورد نظر حتی معیارهای داوری و قضاوت آثار نیز باید برای داوران مشخص شود که این امر باید با مشورت کارشناسان صورت بگیرد و هیچ ایرادی هم ندارد مختصات قضاوت از قبل برای داور مشخص شود.
مودبیان در نهایت پیشنهاد کرد آثاری امكان حضور در جشنوارههای استانی را پیدا كنند که در شهر خود حداقل 10 اجرای عمومی را تجربه کرده باشند. در مواردی شاهد هستیم تعدادی از آثار برای نخستین مرتبه در جشنواره روی صحنه میآیند.
درادامه این جلسه سعید اسدی داور منطقهای چابهار ضمن بیان اینکه تئاتر خود یک نهاد محسوب میشود و از این نظر بسیار اهمیت دارد، گفت: نباید به تئاتر به عنوان یک امر تفننی، تفریحی و تزئینی نگاه کرد بلکه همواره به عنوان بخشی از نهاداجتماعی محسوب میشود که تاثیرات زیادی دارد.
وی ادامه داد: تئاتر در هر کشور متناسب با ساختارهای اجتماعی و فرهنگی تعریف میشود اما تا به حال در ایران به این شکل نبوده است. ما حتی نمیدانیم آرایش مناطق چهارگانه تئاتری بر چه مبنا صورت میگیرد، متاسفانه همه چیز بر مبنای تهران در نظر گرفته میشود كه یك آسیب است.
اسدی ضمن اشاره به اینکه طرح استقرار گروههای نمایشی میتواند مفید باشد، اظهار داشت: به شرطی که الگوهای هر منطقه و شهرستان درنظر گرفته شود اما متاسفانه امروز جشنواره برای هنرمندان شهرستانی ماراتنی را درست کرده که علیرغم امکانات کم مجبور هستند باگروههای تئاتر تهرانی رقابت کنند و از این طریق به جشنواره تئاتر فجر راه یابند که این امر همواره گروههای شهرستانی را آزار داده است.
این هنرمند ضمن بیان اینکه سلیقه یکسانسازی اجراها در سراسر کشور باعث میشود ذهن هنرمند تنها معطوف به مخاطب تهرانی باشد، افزود: این عامل موجب میشود هنرمندان شهرستانی اسطورهها و نوع گویش شهر محل زندگی خود را دراجرای تئاتر کنار بگذارند که به نظر من رابطه اجتماعی بسیار نامناسبی است.
وی در انتها به آنچه امروز غلبه فرم بر اندیشه در آثار تئاتر شهرستانی عنوان کرده، اشاره داشت و اضافه كرد: حضور جوانان در جشنوارهها بسیارخوب است اما قدیمیترهای تئاتر شهرستانها کمتر درجشنوارهها دیده میشوند. حضور نسل جوان را میتوان به عنوان یک فرصت قلمداد نمود اما غیبت نسل گذشته یک تهدید است.
اسدی در پایان پیشنهاد کرد: یک همایش به معنای واقعی ملی درخصوص آسیبشناسی دورههای مختلف جشنوارههای تئاتر استانی برگزار شود و دبیرخانهای دائمی برای برنامهریزی در این خصوص تشکیل شده است.
وی همچنین شکل دادن به ایالتهای تئاتری را جهت جلوگیری از آزار گروههای نمایشی برای سفر از استانهای شمالی به جنوب کشور را یکی از نکات مهم در این زمینه عنوان کرد.
پس از صحبتهای اسدی، پیمان شیخی كه اداره جلسه را بر عهده داشت پشت میكروفون آمد و پیش از اعلام سخنران بعدی اعلام كرد: همواره از اعلام اخبار بد ابا داشتم اما ناچار هستم اعلام كنم دقایقی قبل خبر درگذشت بهمن مرتضوی، نویسنده و هنرمند با سابقه تئاتر كشور به دست ما رسید. كه اعلام این خبر موجب اندوه حاضران شد.
سهراب سلیمی خطاب به حمید شاهآبادی و قادر آشنا: آنچه انتظار دارید رخ نخواهد داد
سهراب سلیمی ضمن سخنرانی در جلسه آسیبشناسی تئاتر استانی خطاب به حمید شاهآبادی معاون هنری وزارت ارشاد از نتایج جلساتی از این دست ابراز ناامیدی كرد.
این كارگردان با سابقه تئاتر در ابتدای سخنان خود با بیان خاطرهای از جریان سفر به استان گلستان همراه با جلال تهرانی، گفت: طی این سفر كه پنجسال قبل انجام شد قرار بود داشتههای خودمان را به علاقهمندان انتقال بدهیم كه سرانجام مسافرتی كه قرار بود 6هفته طول بكشد 9ماه ادامه پیدا كرد.
وی ادامه داد: نتیجه برگزاری كارگاهها 9نمایشنامه بود كه پس از اعلام خروجی؛ بسیاری از مدیران ضمن استقبال اعلام كردند امكانات لازم برای اجرای آثار را مهیا خواهند كرد اما اتفاقی نیفتاد و ما و آن دوستان همچنان تا امروز منتظر به صحنه رفتن آثار هستیم.
این هنرمند در ادامه خطاب به حمید شاهآبادی و قادر آشنا، گفت: براساس تجربه تمام این سالها عرض میكنم آنچه شما امیدوار هستید اتفاق بیفتد رخ نخواهد داد. چیزی كه میگویم نتیجه سفر به استانهای مختلف كشور است، من وقتی به شاهرود سفر میكنم همان چیزی را از هنرمندان میشنوم كه در سنندج میگویند.
سلیمی همچنین به مقوله امنیت شغلی هنرمندان تئاتر اشاره كرد و افزود: وجود امنیت شغلی و آزادی انتخاب متون راه رسیدن به تئاتر خوب است. آنچه انتظار داشتم در جشنواره ببینم محقق نشد و متاسفانه شاهد رقابت برای اجرای آثار تكراری بودم كه مورد تایید وزارت ارشاد و استانداری منطقهای بود كه اثر آنجا تولید شده است.
وی اضافه كرد: هنگامی كه از وزات ارشاد صحبت میكنیم یعنی متولی اصلی تئاتر و خیلی زشت است كه نهاد دیگری میتواند برای آثار محدودیت ایجاد كند، نمونه آن هم دو ماه پیش در شاهرود اتفاق افتاد.
كارگردان نمایش نوای اسرارآمیز ضمن تاكید بر مبحث آموزش، بیان كرد: مبحث آموزش دانشگاهی بسیار اهمیت دارد، وقتی خروجی كلاسها را مورد بررسی قراردهیم به شما قول میدهم اطمینان دارم نتیجه مثبت نخواهد بود. وقتی دانشجو به سادگی وارد دانشگاه میشود بخصوص در رشتههای هنری مثل تئاتر نتیجه همین میشود، اگر نیروی خلاقی هم باشد به تهران میآید.
این هنرمند در خاتمه صحبتهایش ضمن تشكر از قادر آشنا خطاب به شاهآبادی، گفت: در سخنرانیهای قبل هم یادداشتهایی برداشتید اما متاسفانه اتفاقی نیفتاد، بعید میدانم این مرتبه هم اتفاق خاصی بیفتد. من سال 89مجوز اجرا دارم اما آثار اشمیت امروز در تئاترشهر خط قرمز است، در فرهنگسرای نیاوران خط سبز، اگر مواردی از این دست حل شود مشكلات تئاتر نیز مرتفع خواهد شد.
داریوش ارجمند: باید به بچههای شهرستان بیاموزیم در چه عرصه تمدنسازی قدم گذاشتهاند
داریوش ارجمند یكی دیگر از سخنرانان نشست آسیبشناسی بود. این هنرمند ضمن یادآوری این نكته به حاضران كه ما درباره تئاتر صحبت میكنیم، گفت: بحث مهم این است كه این مملكت باید ابتدا تكلیف خود را روشن كند كه تئاتر میخواهد یا نه.
وی با اشاره به اینكه آیا بالاخره میپذیریم تئاتر هنر مهمی است؟، ادامه داد: اگر ندانیم چرا تئاتركار میكنیم نمیفهمیم چگونه باید كار كنیم. فهم چرایی امور مقدمهای بر آگاهی از چگونگی انجام آنها است.
ارجمند اضافه كرد: ما فراموش كردهایم به بچههای شهرستان بگوییم در چه عرصه شریفی قدم گذاشتهاند. چیزی كه باید آموزش بدهیم این است، مگرنه همه میتوانند كتاب بخوانند و از طریق آن همه چیز را یاد بگیرند.
این هنرمند با تاكید بر این نكته كه باید شرافت و ارزش این هنر تمدنساز را به بچههای شهرستان آموزش بدهیم، اظهار داشت: بچههای شهرستان بیشتر از تهرانیها امكان تفكر دارند به دلیل اینكه فرصت بیشتری در اختیارشان است. ما باید به هنرجویان دیگر شهرستانها شیوه بهتر تفكر كردن را بیاموزیم.
وی با تاكید بر اینكه علم، فلسفه، مذهب، عرفان و هنر تنها ابزارهای تبیین جهان هستند، افزود: آیا به بچههای شهرستان آموزش دادهایم چگونه جهان خود را از طریق تئاتر برای ما تبیین كنند؟ خیر. تنها چیزی كه میبینیم ژست گرفتن و تقلید از دیگر آثار در تئاتر است.
این هنرمند در ادامه با تاكید بر اینكه هنر فرمولپذیر نیست، اظهار كرد: بهترین روش تحقق هنر آزادی است، آزادی راز و خوراك هنر است، سپس باید به مسئله آموزش و فرهنگسازی فكر كرد. مگر یك جوان در یاسوج نمیتواند هنر خود را به سمت جهان پرتاب كند؟ تئاتر میایستد و استقلال خود را میخواهد.
ارجمند همچنین با بیان اینكه وقتی در آموزش و پرورش مشكل داریم اصلا نباید از هنر صحبت كنیم، بر لزوم تشكیل مزاكز تئاترشهرستانها تاكید كرد و ادامه داد: تئاتر قله تمدن است، مدنیت با تئاتر تعریف میشود. هنر تئاتر به این دلیل شریف است كه روح انسان را تبیین میكند. ما سالها به دنبال سینما و تئاتر ملی بودیم، اما با سمینار و همایش نمیتوان به این دو دست پیدا كرد. آیا قرار است تئاتر هم به روزگار سینما دچار شود؟
این هنرمند در انتها پیشنهاد كرد: برای نجات جوانان از این شخصیت كاذبی كه به خود گرفتهاند، با تاسیس مراكز تئاتر به آنها فرصت بدهیم تا راه اجرا برای مخاطبان را از طریق این مركز در پیش بگیرند.
شاه آبادی آموزش را مهمترین نكته مطرح شده حاضران در جلسه دانست
حمید شاهآبادی معاون عمور هنری به عنوان آخرین سخنران جلسه آسیبشناسی جشنواره تئاتر استانی چكیده اظهارات كلیه كارشناسان حاضر در نشست را بحث لزوم تقویت آموزش دانست و گفت: من از همینجا به آقای آشنا عرض میكنیم این دغدغه را درك كنند و متناسب با آن اقدام لازم را در دستور كار قرار دهند.
این مدیرهمچنین در ابتدای صحبتهایش به انتظار حاكمیت و مردم از تئاتر اشاره كرد و ادامه داد: نكته مهم به ارتباط تئاتر با مخاطب برمیگردد. وضع تئاتر شهرستانها درمجموع باید مورد تحلیل قرار بگیرد اما ارتباط تئاتر با مخاطب دركل دچار مشكل است.
وی ضمن اشاره به اینكه اگر قرار باشد درباره زمینههایی مانند آموزش بحث شود ارتباط مخاطبان با تئاتر باید مورد توجه قرار بگیرد، اظهار داشت: شما نمیتوانید به موضوع تئاتر وارد شوید اما به این قضیه اشاره نكنید. كاركرد تئاتر در اجتماع از مواردی است كه باید مشخص شود.
شاهآبادی در ادامه به مسئولیتهای تئاتر اشاره كرد و افزود: مسئولیت این هنر از دیگر هنرها بیشتر است. تولید رضایت ملی، افزایش غرورملی، توجه به سبك زندگی خروجی ما خواهد بود.
وی ادامه داد: در نشستهایی كه برگزار میكنیم اساتید همه مشكلات را یكی یكی بیان میكنند اما من آموزش دیدهام مسائل بغرنج را به بخشهای كوچك تقسیم كنم تا حل آنها راحتتر شود.
معاون هنری وزارت ارشاد با بیان اینكه میشد جشنواره برگزار كرد و نشست هم نگذاشت، اضافه كرد: اما هدف ما این بود كه یك قدم به جلو برداریم. ما به عنوان مدیر وظیفه داریم سمینار برگزار تا ببینیم روندی كه طی كردهایم درست بوده یا خیر.
این مدیر ضمن اشاره به اینكه مردم شهرستان هنوز احساس نكردهاند تئاتر میتواند مشكلی را حل كند، بیان كرد: میانگین تئاتر در شهرستانها چقدر است؟ ما در سفرهایی كه در ابتدای مدیریت به استانها داشتیم شاهد بودیم بعضی مناطق تا به حال هیچ اجرای عمومی نمایشی را تجربه نكرده است.
وی افزود: به همین دلیل اجرای عمومی نمایش برای مردم به موضوع اصلی ما تبدیل شد و برگزاری جشنواره استانی در دستور كار قرار گرفت. نتیجه این برنامهریزیها هم این بود كه امسال شاهد بودیم به عنوان مثال از ایلام 7اثر به جشنواره استانی راه پیدا كرد كه قطعا در رقابت با نمایشهای بیشتری بود كه در استان تولید شده است.
شاهآبادی همچنین به این نكته اشاره كرد كه در بعضی مناطق شاهد تغییر سبك زندگی به سبك بیگانه هستیم، اظهار داشت: یكی از وظایف ما در تئاتر یادآوری همین مسائل به مخاطب است و در این زمینه شما هستید و من شاگرد. شما باید بگویید چطور باید چنین مشكلی را حل كنیم.
وی نظر بعضی از اهالی تئاتر را كه شاهد نزول آثار هستم رد كرد و افزود: ما به هرجشنواره كه رفتیم خود اهالی تئاتر گفتند شاهد بالا رفتن كیفیت آثار بودهاند و اعتقاد داشتند با كیفیت متفاوتی نسبت به قبل مواجه شدهاند. یا آن نظر ایراد داشته یا نظراتی كه اینجا مبنی بر نزول كیفیت آثار مطرح میشود.
شاهآبادی طی سخنان خود همچنین داشتن گروههای تئاتری را یكی از مسائل مهم دانست و گفت: طرح استقرار گروههای نمایشی در استانها برای پاسخ به همین نیاز طراحی شد كه طی آن ما توانستیم گروههای منفرد را زیر یك سقف واحد جمع كنیم. اما نكتهای كه در این طرح مقفول ماند ثبات اعضا و گروهها است كه از این به بعد باید رعایت شود گروههایی ذیل این طرح قرار بگیرند كه ثابت قدم هستند.
این مدیر همچنین به نظر داریوش مودبیان مبنی بر لزوم تمركز زدایی در تئاتر اشاره كرد و ضمن استقبال از آن، تصریح كرد: ما اجازه نداریم نگاه متمركز داشته باشیم و در برنامهریزیها به نوعی عمل كنیم كه تئاتر در دیگر استانها نیز با ریل و نگاه تهرانی هدفگذاری شوند. همه چیز در استانها باید بومی باشد و این برداشتی است كه من از نشستهای متعدد كارشناسی با اساتید تئاتر داشتهام.
وی همچنین به مسئله ضعف نمایشنامه كه در صحبتهای كارشناسان رد جلسه بود اشاره كرد و افزود: تاسیس بنیاد ادبیات نمایشی در همین راستا صورت گرفت و با وجود اینكه نهادی تازه تاسیس است جمعآوری نمایشنامههای مولف و آموزش نمایشنامه نویسی در سراسر كشور را مد نظر قرار داده است.
شاهآبادی در پایان گفت: رضایتمندی جامعه تئاتر بعد از رضایتمندی مردم قرار میگیرد و الان هم مانند قبل تاكید میكنم، مهمترین سرمایه ما برای برطرف كردن نیازهای تئاتر رجوع به خود مردم است. نباید به دولت مانند قلك نگاه شود. تئاتر ارزش ویژه و بالایی دارد و من قصد ندارم این ارزش را به سطح یك هنری كه تنها میتواند مشكلات را بازگو و برای آنها راهحل پیدا كند و باری از دوش جامعه بردارد نگاه كنم. اما به هرحال امیدوار هستم جشنواره تئاتر منطقهای سال آینده با مشاركت بیشتری از سوی هنرمندان و مردم برگزار شود.
در این مراسم هنرمنداین همچون: شهره سلطانی، مریم معترف، محمدحسین ناصربخت، قطبالدین صادقی، هادی مرزبان، ناصر آقایی، كوروش زارعی، قاسم زارع، سعید اسدی، بهزاد فراهانی، آرش دادگر، داریوش ارجمند، داریوش مودبیان، سهراب سلیمی، حسین مسافرآستانه، علی پویان، پرویز پورحسینی، نصرالله قادری. برزو ارجمند، نادر برهانی مرند، سیاوش طهمورث، مسعود رایگان و رضا صابری حضور داشتند.
ار حاشیههای این نشست میتوان به ترك جلسه توسط بهزاد فراهانی و درخواست سالن برای اجرای دو نمایش جدید توسط سیاوش طهمورث از سیدصادق موسوی مدیر تئاترشهر اشاره كرد كه به احتمال زیاد سالن چهارسو برای اجرا به او داده خواهد شد.