وضعیت شبكه نمایش خانگی در ایلنا بررسی شد:
نابودی شبكه نمایش خانگی قطعی است
عدم صدور مجوزهای لازم، تغییر دائمی سیاستها ازسوی ارشاد، زیادهخواهی بعضی تهیهكنندگان سینما و عدم كنترل صحیح شبكه قاچاق، آسیبهای جدی را به شبكه نمایش خانگی وارد كرده است.
ایلنا: شبکه نمایش خانگی این روزها تبدیل به یک هنر صنعت مهم در کشور شده است. هنر صنعتی که ابتدا بسیار با آن برخورد میشد اما بعدها تبدیل به یک اداره کل مهم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. با محمود سلطانی(مدیر عامل موسسه پارس ویدئو)، علیرضا بیبی نیا و محمد رضا بیبی نیا(مدیرعامل و بنیانگذاران شرکت جوانه پویا و رئیس هیات مدیره موسسه لوح طلایی)، محمدرضا ریاحی(مدیر عامل موسسه رودکی) و مصطفی محمودی(دبیر اتحادیه موسسات ویدئو رسانه) درباره وضعیت امروز صنعت نمایش خانگی گفتگو کردهایم.
* به عنوان اولین سوال اگر بخواهیم به تاریخچه شبکه نمایش خانگی بپردازیم میتوانیم آن را به زمان ویدئو کاست و بعد لوح فشرده تقسیم کنیم اما کارشناسان این حوزه معتقدند که شبکه نمایش خانگی از زمان رواج لوح فشرده بیشتر دیده شد؟
علیرضا بی بینیا: من هم این امر را قبول دارم برای اولین بار بحث لوح فشرده را در ایران ۱۲ سال پیش ما انجام میدادیم در آن زمان فیلمهای خارجی را با هدف تقویت زبان انگلیسی و با سانسور مشخص در تیراژ یک میلیون نسخه عرضه میکردیم بعد هم خط تولید DVD را راه اندازی کردیم. البته باید بگویم که از همان زمان مشکلات بر سر راه این شبکه وجود داشت زمانی که خط تولید dvd را وارد کشور کردم و دو میلیون یورور برای آن هزینه دادم به جای تشکر مرا بازداشت کردند و گفتند تو دستگاه وارد کردی برای اشاعه فحشا و با من برخورد کردند. حتی زمانی وزیر وقت صنعت به دیدن کارخانه ما آمد و قول داد که از ما حمایت کند و با توجه به اینکه ما ۴۰۰ کار گر داشتیم قرار شد ۴ میلیارد تومان به ما وام خود اشتغالی بدهند اما چنین کاری صورت نگرفت.
* امروز وضعیت کارخانه از لحاظ فعالیت به چه شکلی است؟
علیرضا بیبی نیا: این عدم توجهها کار را به جای رساند که همان کارخانه که زمانی سه شیفت کار میکرد امروز فقط با ۵ کارگر ادامه فعالیت میدهد. امروز شرایط برای کار در این صنعت آنقدر بد شده است که دیگر حتی حقوق کار گران را نمیتوانیم بدهیم.
*اما همچنان گروهی این حرفه را به عنوان یک صنعت قبول ندارند؟
محمود سلطانی: دقیقا همینطور است در حالی که امروز اگر شبکه نمایش خانگی را جزیی از بدنه سینما بدانیم میزان اشتغالی که در این شبکه وجود دارد از کل سینما بیشتر است. امروز در سینما در نهایت ۳ الی ۵ هزار نفر شاغل هستند در حالی که در شبکه نمایش خانگی با احتساب فروشگاهها و بازاری که بوجود آمده است بیش از ۲۰۰ هزار نفر در این صنعت شاغل هستند.
* پس چرا به این حرفه آنگونه که باید توجه نمیشود و به عنوان صنعت شاخته نمیشود؟
محمود سلطانی: مشکل از نگاه و عملکرد مدیران به این صنعت است متاسفانه نگاه مدیران کوتاه و حداقلی است مدیری که دنبال درامد ماهی دو میلیون تومان است نمیتواند درآمد میلیاردی ایجاد کند. به همین دلیل سیاستهایی که اتخاذ میشود باعث شده تا این صنعت به رشد خوبی نرسد. یکی دیگر از دلایل افت این حرفه و هنر صنعت؛ دخالتهای بیجای همین مدیران حداقلی است. دولت به جای آنکه فقط به نظارت به پردازد مستقیم دخالت میکند در حالی که ویدئو رسانه هنر صنعتی است که به بیرون هیچ نیازی ندارد و خودش میتواند تولید سرمایه و تولید کار کند.
* عملکرد وزارت ارشاد در این میان چگونه بوده است؟
علیرضا بیبی نیا: در این حوزه نیز ساختار ارشاد همگام با شبکه نمایش خانگی رشد نکرده است بعد از اینکه مدیران دولتی دیدند که ویدئو رسانه تبدیل به یک نیاز شده است موسسه رسانههای تصویری را راه اندازی کردند و سپس دفتری در ارشاد به نام دفتر همکاریهای سمعی و بصری راه اندازی شد. کار این دفتر ابتدا فقط صدور مجوز برای نصب ماهواره بود و بعد عنوان رسانههای تصویری نیز به آن اضافه شد بعدها این دفتر به اداره کل ارتقا یافت اما متاسفانه در ساختار جدید این ادارکل بازهم به دفتر تغییر کرده است.
* مگر از نظرات شما در فعالیتهای این دفتر استفاده نمیشود؟
علیرضا بیبی نیا: مشکل این نیست که از نظرات ما استفاده نمیشود بلکه مشکل این است که مدیری که بر سر کار آمده است تازه از ابتدا میخواهد همه مسائل را از نو بسازد.
محمود سلطانی: امروز هر فردی در ارشاد نظر و سلیقهاش را اعمال میکند و به دیگران تحمیل میکند اشکال عمده این است که کسانی که مسئولیت دارند این صنعت را نمیشناسند لذا با تغییر مدیران همه چیز تغییر میکند.
* این امر آیا سرمایه گذاری را در این بخش با خطر مواجه نمیکند؟
محمدرضا ریاحی: دقیقا همین گونه است. در حوزه اقتصاد مهمترین اصل در بخش خصوصی این است که چرخ اقتصادی بچرخد و باید یک تضمین اساسی برای سرمیه گذاری فراهم شود تا نگرانی سرمایه گذار رفع شود. این نگرانی در بخش فرهنگ بسیار بیشتر است اما مدیران فرهنگی نه تنها به بازگشت سرمایه و صرفه اقتصادی توجهی ندارند بلکه حتی عکس آن فکر میکنند و معتقدند که در بخش فرهنگ نباید طرح توجیه اقتصادی داشته باشد. برای بررسی وضعیت امروز باید کمی جزئیتر وارد مسائل شویم به طور مثال امروز روند صدور مجوز برای فیلمها چگونه است؟
محمد رضا بیبی نیا: روند صدور مجوزها در سالهای اخیر بسیار بدتر از سالهای قبل شده است. ارشاد به تمام موسسات ابلاغ کرده است که باید حتما در سال حداقل سه فیلم سینمایی اکران شده را بخرند در حالی که این کار نه تنها از لحاض اقتصادی عملی نیست بلکه حتی از نوع تعداد فیلم نیز امکان ندارد. امروز تعداد موسسات شبکه نمایش خانگی ۳۰ موسسه است هر موسسه اگر بخواهد ۳ فیلم بخرد باید سالی ۹۰ فیلم در ایران تولید و اکران شود در حالی که در خوش بینترین وضعیت سالی ۶۰ فیلم تولید میشود. از طرف دیگر نوع درجه بندی فیلمها نیز استاندارد نیست فارابی فیلمهایی را درجه الف قرار میدهد که از لحاظ میزان مخاطب بیینده آنچنانی ندارد.
* یعنی معتقدید که دو عامل تعداد موسسات و تعداد فیلمها با هم همخوانی ندارد؟
محمد رضا بیبی نیا: متاسفانه در دورهای مجوزهای بسیاری برای شبکههای نمایش خانگی صادر شد در حالی که حداکثر موسسه مورد نیاز برای کشوری با جمعیت ایران ۱۰ موسسه است؛ تعداد موسسات ما ۳۰ شرکت است. از طرف دیگر نگاه مدیران به تیراژ فیلمها درست نیست. مهدی عظیمی مدیر کل نظارت و ارزشیابی اعلام کرده است که موسسات اگر در تمام کشور به هر مغازه ۳ فیلم بدهند میتوانند ۳ میلیون تیراژ داشته باشند در حالی که این امر درست نیست و بیشترین تیراژ برای هر فیلم در کشورهای اروپایی و آمریکایی ۵۰ هزار نسخه است
* این جواب با افت فروش مغایرت دارد یعنی در کشور از هر عنوان فیلم ۵۰ هزار نسخه هم فروش نمیرود؟
علیرضا بیبینیا: مردم فیلم میبینند اما این فیلم دیدن فقط محدود به شبکه نمایش خانگی نمیشود بلکه از طریق شبکههای ماهوارهای، اینترنت و از همه مهتر شبکه قاچاق فیلمهای مرود نیاز خودر ا تهیه میکنند اما مشکل در جای دیگر است یعنی مخاطب فیلم مورد نیاز خود را نمیتواند تهیه کند لذا رو به تهیه فیلمهای غیر مجاز میآورد.
* فیلمهای تولید شده پاسخگوی نیاز مخاطب نیست؟
محمد رضا بیبی نیا: امروز شبکه نمایش خانگی بدلیل اینکه سیاستهای ارشاد روزانه تغییر میکند نمیتواند به مخاطب پاسخ دهد. مردم امروز اخبار سینما را پیگیری میکنند و به ذائقه آنها اگر پاسخ مناسب داده نشود با فیلمهای زیرنویس پاسخ داده میشود. زیرا ویدئو کلوپها که تعطیل نمیشود و باید امرار معاش کنند و زمانی که فیلم مناسب نباشد به سمت فیلمهای بدون سانسور میروند و کم کم ذائقه مردم تغییر میکند در یک مقطعی ما به یک جای رسیده بودیم که مردم با وجود فیلم زیرنویس منتظر میشدند تا فیلم با دوبله بیاید اما امروز اینگونه نیست.
* بنابراین قبول دارید که فروش فیلم افت کرده است؟
محمدرضا بیبی نیا: بله افت کرده است اما این افت بدلیل مشکلات اقتصادی نیست برای اینکه در بدترین شرایط که قیمت فیلم گران شده حداکثر قیمت فیلم ۳ هزار تومان است و با این هزینه هیچ کالای دیگری نمیشود از طرف دیگر مردم برای فیلمهای زیرنویس خوب پول میدهند زمانی هر هفته ۴ عنوان فیلم جدید در شبکه توسط یک موسسه توزیع میشد اما این امار امسال به ماهی ۴ عنوان رسیده است.
زمانی که مردم فیلم مورد علاقه خود را با زیر نویس و یک بسته بندی شکیل نبینند به سمت شبکه قاچاق میروند از طرفی ویدئو کلوپها و فروشگاهها هم که نمیتوانند تعطیل و باید امرار معاش کنند و فیلمهای با زیرنویس و بدون مجوز عرضه میکنند به همین دلیل کم کم ذائقه مردم تغییر میکند. مسولان که سالهاست درباره مبارزه با قاچاق سخن میگویند ولی به نظر میرسد آنگونه که باید با قاچاق مبارزه نشده است و هنوز قاچاقچیان برنده هستند.
علیرضا بیبی نیا: کلید اصلی قاچاق اختلاق قیمت است در دروهای ما قیمت فیلم را به ۱۰۰ تمان رساندیم و حتی به فروشنده با قیمت ۶۷۵ تومان ارائه میکردیم از طرف دیگر هر هفته ۵ عنوان فیلم جدید در شبکه توزیع میشد بنابراین جایی برای فعالیت شبکه قاچاق نبود اما امروز که ما کمی ناتوان شدهایم شبکه قاچاق رشد کرده است.
محمدرضا ریاحی: این ارشاد است که با اخلال ایجاد کردن در کارها؛ به شبکه نمایش خانگی ضربه میزند و به قاچاق کمک میکند. مخاطبان شبکه نمایش خانگی نیاز به ۹۰۰ فیلم در طول سال دارند یعنی ماهی ۷۵ عنوان باید وارد شبکه شود یعنی روزی ۴ فیلم باید مجوز داده شود تا نیاز با مخاطب با عرضه همگام شود اما امروز اینگونه نیست زیرا در ارشاد افرادی نشستهاند که با یک جلسه ۲ ساعته به راحتی اعلام میکنند که فلان فیلم نمیتواند در شبکه نمایش خانگی نمایش داده شود و به همین سادگی ۳۰۰ میلیون به موسسه ضربه میزنند.
محمود سلطانی: اشکال عمده این است که کسانی که مسئولیت میپذیرند این هنر صنعت را نمیشناسند از طرف دیگر با تغییر مدیران انگار قوانین تغییر میکند. چگونه میشود در یک مقطع فیلمی مجوز بگیرد و در مقطع بعد نگیرد. از طرف دیگر ستاد مبارزه با عرصه محصولات سمعی و بصری نباید در دست دولت باشد بلکه باید در دست صنف باشد زیرا اعضائ صنوف اشراف بیشتری دارند. ستاد قاچاق کالا چرا باید در اختیار دولت باشد باید نحوه برخورد با قاچاقچیان و ستاد این کار در درست خود مدیران شبکه نمایش خانگی باشد. صنف اتحادیه تهیهکنندگان حاضر است که شبکه نمایش خانگی را تحویل بگیرد و بعد از یک سال یک شبکه منظم را بوجود بیاورد و الا اگر کار دست دولت باشد وضعیت همین میشود و فیلمها در سوپر مارکتها عرضه میشود.
* اتحادیه شبکه نمایش خانگی با عرضه محصولات در سوپر مارکتها مخالف است؟
محمود سلطانی: بله ۱۰۰ درصد برای اینکه سوپر مارکت محل فروش عرضه محصولات فرهنگی نیست و محصول فرهنگی مانند فیلم باید در ویدئو کلوپها عرضه شود. مشکلات شبکه قاچاق کاملا قابل قبول است اما در سالهای اخیر بعضی ناهماهنگیها در شبکه مانند عرضه فیلمهای ضعیف و یا ناقص توزیع شدن سریالها مخاطب را به این شبکه بد بین کرده است؟
علیرضا بیبی نیا: این حرف قابل قبول است اما این مشکل به شبکه نمایش خانگی و مدیران آنها باز نمیگردد شبکه نمایش خانگی یک حد واسط است بین مخاطب و اثر و قتی اثری در نیمه راه رها میشود و تولید نمیشود مقصر شبکه نمایش خانگی نیست.
* یعنی تولید فیلمهای ضعیف یا قطع توزیع سریالها تقصیر شبکه نمایش خانگی نیست؟
علیرضا بیبی نیا: بله دقیقا مقصر اول دولت و بعد تهیهکنندگان سینما هستند. زمانی که شبکه کار خود را با توزیع فیلمهای سینمایی روز ایران و دنیا آغاز کرد مخاطبان به آن اعتماد کردند و بعد از اینكه از اعتماد سازندگان سریالهای استفاده کردند و در شبکه نمایش خانگی سریالهای خوبی توزیع شد اما وقتی ارشاد به ادامه سریالی مانند قهوه تلخ مجوز نمیدهد و یا تهیهکننده قلب یخی توان ادامه ساخت آن را ندارد؛ چه انتظاری از شبکه نمایش خانگی میتوان داشت. از طرف دیگر ناگهان مجوز ساخت ۶۰۰ تله فیلم صادر شد و زمانی که ۴۰۰ تله فیلم ساخته و در شبکه توزیع شد تازه مدیران متوجه شدند که این فیلمها ضعیف است و به شبکه ضربه میزند.
* شما به عنوان مدیران شبکه آیا نمیتوانید از تهیه کنندگان سریالها تضمین بگیرید به هر حال بخشی از این بیاعتمادی و ضرر به شما باز میگردد؟
محمد رضا بیبی نیا: هیچ تضمینی نمیشود گرفت وقتی دوتا مدیر در شبکه نمایش خانگی جا به جا میشود همه برنامهریزیها بهم میریزد ما چه تضمینی میتوانیم بگیریم. در ثانی مردم از روی لج بازی و یا ناراحتی به سریالها پشت نکردهاند بلکه اعتمادشان به مدیران کم شده است. به طور مثال وقتی با سریالی مانند قهوه تلخ آنگونه رفتار میشود و مجوز نمیگیرد با خودشان میگویند چه تضمینی وجود دارد که سریال جدید بعد از چند هفته پخش دوباره دچار مشکل مجوز نشود دیگر بیاعتمادی به مدیران ارشاد است نه به سازندگان و پخش کنندگان سریال.
* رابطه شبکه نمایش خانگی امروز با تهیه کنندگان سینما چگونه است به نظر میرسد امروز این رابطه خوب نیست زیرا تهی کنندگان خود میخواهند شبکه نمایش خانگی بزنند؟
محمد رضا بی بی نیا: تهیه کنندههای سینما فکر میکنند که یک فیلم از فروش در شبکه نمایش خانگی میلیاردها تومان سود میکند و آنها در این سود شریک نیستند و همه سود به جیب شبکه نمایش خانگی میرود. در یک جلسهای مشترک اعلام کردیم ما حاضریم با سرمایه خود فیلم را تولید کنیم و هرچه فروش رفت درصدی برای ما و برای شما و در سود شریک شویم اما توقع بعضی تهیه کنندگان بالاست یک فیلم در اکران سینمای ۲میلیون تومان فروش داشته است اما برای فروش در شبکه نمایش خانگی۳۰۰ میلیون تومان قیمت گذاری شده است و یا یک فیلم با ۱۸۰ میلیون تومان ساخته شده است و ۳۰۰ میلیون تومان به شبکه نمایش خانگی عرضه شده است.
محمدرضا ریاحی: متاسفانه امروز ارشاد و بعضی تهیه کنندگان شبکه نمایش خانگی را گاو شیرده میدانند میخواهند و تا میتوانند شیرش را بدوشند و بعد اگر شد حتی گوشتش را بخورند به طور مثال ارشاد در دستورالعمل خود اعلام کرده است که موسسات باید براساس درجه بندی فیلمهای سینمای ایران را بخرند بعد فیلمهایی را درجه الف میدهند که به هیچ عنوان مورد اسنقبال مخاطب نیست و فقط به دلیل اینکه دوستان مدیران ارشاد ساختهاند درجه الف گرفته است. بعضی از تهیهئکنندگان سینما به مدیران ارشاد میگویند که من این فیلم را براساس سیاستها و نظر شما ساختم و امروز نفروخته است و حالا باید جبران شود ارشاد نیز تنها جای جبران ضرر را شبکه نمایش خانگی میداند.
* به نوعی ارشاد بین تهیه کننده و شبکه نمایش خانگی؛ طرف تهیه کننده را میگیرد؟
محمد رضا بیبی نیا: دقیقا درست است زمانی که یک فیلم نمیفروشد. به طور مثال فارابی در این زمان نمیگوید که وامش بلاعوض شود و یا تخفیف بگیرد بلکه فوری میگویند که به یک موسسه میگویم تا فیلمت را بخرد تا ضررت جبران شود انگار که مدیران شبکه نمایش خانگی با جیب پر پول آمدهاند تا یک سودی از سینمای ایران ببرند و همیشه به آنها چشم آدمهای خریدار پر پول نگاه شده است. در حالی که حتی اگر ما پولدار باشیم بازهم منافع آن به جیب مردم و کشور میرود. از زمان بوجود آمدن موسسات ویدئو رسانه قیمت رایت فیلم افزایش خوبی پیدا کرده است و پیش از این فقط قیمت رایت فیلمها فقط ۵۰ میلییون تومان بود. اما گروهی از تهیه کنندگان این اعتقاد را ندارند و معتقدند اگر سودی در شبکه نمایش خانگی وجود دارد و مردم از فیلمها استقبال میکنند به دلیل این است که در سینما زحمت زیادی کشیده شده است و فیلم دیده شده است؟
محمود سلطانی: اگر شبکه نمایش خانگی نبود سینمای ایران ورشکسته و تعطیل شده بود هرکدام از تهیه کنندگان که این امر را قبول ندارند بیایند من با آنها مناظره میکنم وقتی بخش خصوصی وارد این حرفه شد بحث عرضه و تقاضا مطرح شد. من و تهیه کنندگان باید بدانیم که آنچه که تعیین کننده است بازار است و بازار است که تعیین میکند چه فیلمی عرضه شود. عدهای با توجه به منافع شخصی که دارند و تریبونیها که دارند فقط علیه شبکه نمایش خانگی موضع میگیرند و اعلام میکنند که این شبکه به سینما ضربه زده است در حالی که اینگونه نیست زیرا بیش از ۵۰ درصد شهرهای ایران اصلا سینما ندارند. این شبکه نمایش خانگی است که فیلمها را به آنجا میرساند. وقتی تهیه کنندگان فیلم ضعیف میسازند سینما ضرر میکند. ضربه اصلی را تهیه کنندکان سینما به این سینما زدهاند و تهیه کنندگان سینما دیدند که یک پول خوبی در شبکه نمایش خانگی وجود دارد لذا آمدند ابتدا سود خورد را بردند و بعد و با ساخت فیلمهای ضعیف به این شبکه ضربه زدند.
محمودی: البته تهیه کنندگان فیلم ابتدا فکر میکردند شبکه نمایش خانگی تمایل ندارد برای خرید فیلم اما کار گروهی تشکیل شد که در این کار گروه یک برنامه ریزی مناسب شود.
* درخصوص عرضه فیلمهای خارجی نیز آیا این مشکل وجود دارد؟
محمدرضا ریاحی: در بخش فیلمهای خارجی نیز وضع بهتر نیست. از طرفی به دلیل بعضی تحریمها بسیاری از فیلمها را نمیتوانیم بخریم و زمانی هم که یک فیلمی را میخریم به ما اعلام میشود که نمیتوانید پخش کنید اما بعد در تلویزیون پخش میشود در حالی که اگر فیلم در شبکه نمایش خانگی عرضه شود نهایت یک میلیون نسخه فروخته میشود اما در تلویزیون میلیونها نفر میبینند. بارها شده است که خواستهایم یک فیلم خارجی را توزیع کنیم اما بدلی اینکه مجوز ارشاد صادر نشده است مجبور شدیم که نسخه پخش شده را نشان مدیران ارشاد بدهیم تا از ما قبول کنند و مجوز بدهند.
علیرضا بیبی نیا: مواردی هم بوده که ارشاد از رانت ما استفاده کرده است بطور مثال من زمانی با یک کمپانی انگلیسی به توافق رسیدم تا چند فیلم آنها را بخرم اما قبل از خرید موضوع را به ارشاد اطلاع دادم تا مشکلی وجود نداشته باشد بعد از چند ماه دیدیم ارشاد تمامی فیلمهای آن شرکت را خریده است و آن شرکت دیگر به من فیلم نفروخت و خرید فیلمها نیز دیگر مقرون به صرفه نبود در حالی که من میخواستم فقط چند فیلم محدود را بخرم.
محمد رضا بیبی نیا: در بحث صدور مجوز نیز با مشکلات زیادی همراه هستیم سال گذشته ما سریال فرار از زندان را هر هفته دوبله میکردیم و در شبکه عرضه میکردیم اما امسال ارشاد با ندادن مجوزها لازم کار ما را با مشکل مواجه کرده است و مخاطبان هم که سریال را دیدهاند و منتظر ادامه آن بودند نسخههای زیر نویس را خریدند.
* رابطه شما با صدا و سیما چگونه است؟
محمود سلطانی: تلویزیون خود را رقیب ما میداند. صدا و سیما با خرید رایت تلویزیونی و ویدئویی یک فیلم به صورت یکجا عملا به رقیب شبکه نمایش خانگی تبدیل شده است و بسیاری از فیلمها را شبکه نمایش خانگی نمیتواند بخرد.
* درخصوص پخش فیلمها از شبکههای ماهوارهای چطور؟ آیا اقدام قانونی انجام شده است؟
علیرضا بیبی نیا: نمیتوان اقدام قانونی انجام داد بدلیل اینکه ما عضو کپی رایت نیستیم. باید فیلمهای خود را با هزینههای زیاد در خارج از کشور ثبت کنیم و بعد از آن طریق پیگیری کنییم که این امر سودی ندارد.
مصطفی محمودی: اتحادیه معتقد است که اگر اختیارات و وظایف شبکه نمایش خانگی به صنف واگذار شود خود اعضائ صنوف میتوانند مشکلات را حل کنند.
گفتگواز: علی زادمهر