طی 11 سال گذشته واردات كالا 3 برابر شده است

طی 11 سال گذشته ودر سالهای  80 تا91 واردات كالا حدود 3 برابر شده است که نشان‌دهنده  سیاستگذاری غلط در بازار و در اشغال بازار داخلی بوسیله کالاهای خارجی است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، طی 11 سال گذشته علاوه بر افزایش واردات، صادرات غیرنفتی هم حدود 10 برابر افزایش یافته که نتیجه سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در صنایع پتروشیمی و صنایع وابسته به نفت و سایر صنایع بوده است.

اما علیرغم رشد 10 برابری صادرات، کسری تراز تجاری از حدود 14 میلیارد دلار در سال 1380 به حدود 38 میلیارد دلار در سال 1389 رسیده و سپس با 20 میلیارد دلار کاهش به حدود 18 میلیارد دلار در سال 1390 رسیده است و در ادامه در سال 1391 با کاهش واردات به علت تخصیص ارز، کسری به حدود 12 میلیارد دلار رسیده  که تقریباً نزدیک به میزان کسری در سال 1380 است.

بر اساس آمار گمرك جمهوری اسلامی ایران روند صادرات و واردات کشور از سال 1380 به بعد بدین شرح است،

سال          واردات (میلیون دلار)   صادرات (میلیون دلار)  کسری (میلیون دلار)

1380        18.120     4.224       13.896

1381        22.275     4.608       17.667

1382        26.598     5.972       20.626

1383        35.388     6.847       28.541

1384        39.247     10.474     28.773

1385        41.723     12.997     28.726

1386        48.439     15.312     33.127

1387        56.042     18.333     37.709

1388        55.287     21.891     33.396

1389        64.450     26.551     37.899

1390        61.808     43.975     17.833

1391        53.348     41.335     12.013

4 ماهه اول 1392       12.909     12.536     373

وضعیت صادرات

در طول سال 91، معادل 41.335 میلیون دلار کالا صادر شده است که نسبت به سال 90، (معادل 43.975 میلیون دلار) حدود 6 درصد کاهش نشان می دهد.

در این میان در طول چهار ماهه سال 92 نیز معادل 12.536 میلیون دلار کالا صادر شده که نسبت به چهار ماهه اول سال 91 (معادل 13.220 میلیون دلار) حدود 5.18 درصد کاهش یافته که این امر، نشان دهنده اثرات تحریم بر کاهش صادرات است.

با توجه به هدف قرار دادن صادرات میعانات گازی و محصولات پتروشیمی در تحریم به ترتیب صادرات میعانات گازی معادل 12.5درصد و محصولات پتروشیمی معادل 33 درصد در سال 91 نسبت به سال 90 کاهش داشته است.

همچنین در چهار ماهه سال 92 نیز میعانات گازی مجدداً با 15.2 درصد و محصولات پتروشیمی نیز 12.5 درصد کاهش مواجه شده‌اند.

علیرغم کاهش صادرات میعانات گازی و محصولات پتروشیمی، خوشبختانه سایر کالاها به روند رشد خود در صادرات ادامه می دهند اگر چه روند افزایش از 19.2درصد به حدود 3.6 درصد رسیده است لذا بایستی حمایت بیشتری به عمل آید که شاهد کاهش در این بخش نباشیم.

کشورهای مقصد صادراتی

حدود 66 درصد صادرات 5 ماهه سال 92 به کشورهای عراق، چین، امارات، افغانستان، هند بوده است كه این امر نشان دهنده وابستگی شدید ما به بازار کشورهای مذکور است که بایستی برای این امر چاره اندیشی شود.

همچنین در سال 91 نیز این 5 کشور حدود 66.08 درصد از ارزش صادرات را به خود اختصاص داده اند  و در سال 90، رتبه های 1 تا 5 مقصد صادراتی كشور ما  متعلق به چین، عراق، امارات متحده عربی، هند و افغانستان بوده است.

در چهار ماهه اول سال 92 نیز همین 5 کشور حدود 70 درصد میزان واردات از ایران را داشته اند که نشان دهنده بیشتر شدن وابستگی ما به بازار این کشورها است.

هر چند سه کشور عراق، امارات متحده عربی و افغانستان با ما هم مرز هستند و دو کشور هند و چین با فاصله از کشور ما قرار دارند و از طریق کشتیرانی متصل می شوند اما  بایستی در خصوص رفت و آمد کشتیرانی ما به بنادر سه کشور چین، هند و امارات و حمل کالاهای صادراتی مراقبت شود علاوه بر آن برای کشتیرانی کشورهای هند و چین و امارات نیز بیمه کشتی ها را مهیا کنیم و مواظب باشیم که شامل تحریم نشوند و در مورد رفع و یا کاهش محرومیت محصولات پتروشیمی و میعانات گازی تلاش کنیم.

 وضعیت واردات

طی 12 ماهه سال نود و یك 53.348 میلیون دلار کالا وارد کشور شده که نسبت به سال 90 معادل 61.808 میلیون دلار بوده و حدود 13.69درصد کاهش داشته است.

با توجه به کمبود تولید گندم و عدم قیمت گذاری صحیح گندم داخلی در طول سال های 91-1390 معادل 6.7 میلیون تن گندم وارد شده است که معادل 2.5 میلیارد دلار ارز از کشور خارج شده، در حالی که در سال 90 فقط 213 هزار تن و به ارزش 69 میلیون دلار وارد شده است.

همچنین شمش آهن نیز که جنبه مواد اولیه برای ساخت قطعات و غیره است از3.4 میلیون تن به 2.9 میلیون تن، به میزان 500 هزار تن کاهش یافته است.

در خصوص دانه ذرت در سال 91 به میزان 4.905 هزار تن وارد شده است که واردات آن در سال 90 به میزان  3.277 هزار تن بوده است این امر نشان دهنده افزایش معادل 16.28 هزار تن وزن واردات و 45.87 درصد ارزش واردات این کالا است.کنجاله سویا نیز در سال 90 معادل 1.5 میلیون تن وارد شده که در سال 91 به میزان 2.4 میلیون تن افزایش یافته است با وجود افزایش 53 درصد وزنی، از نظر ارزش حدود 103 درصد رشد داشته است که نشان دهنده افزایش قیمت جهانی این محصول است. همچنین برنج تقریبا در هر دو سال معادل 1.2 میلیون تن وارد شده است. شکر خام نیز از 1.2 میلیون تن به 1.7 میلیون تن افزایش یافته است. روغن خام سویا نیز در هر دو سال حدود 500 هزار تن وارد شده است. به طوری که وضعیت واردات 10 قلم اول: گندم، دانه ذرت، کنجاله سویا، برنج، شکر خام، روغن سویا نشان می دهد که 6 قلم آن محصولات کشاورزی بوده است.

در سال 89 گزارشی از میزان واردات گندم نیست ولی در سال 88 معادل 4.680 هزار تن معادل 1.184 میلیون دلار گندم وارد کشور شده است.

افزایش خود تحریمی

قابل توجه اینکه در شرایط سخت تر شدن تحریم، وضعیت مدیریت کشاورزی ما هم به هم ریخته (پدیده خود تحریمی) و این امر باعث شده که در 6 قلم کالای كشاورزی وارداتی از حدود 7.5 میلیون تن به حدود 17.5 میلیون تن افزایش و ارزش 6 قلم کالای وارداتی از 4.749 میلیون دلار به 8.941 میلیون دلار افزایش یابد که این امر باعث واردات بیشتر حدود 4.195 میلیون دلار شده است.

محصولات آهن نورد شده از 1.5 میلیون تن به حدود 900 هزار تن کاهش یافته، که 43 درصد کاهش نشان می دهد که در نتیجه باعث ساخت قطعات، ماشین آلات و محصولات فلزی کمتر در داخل کشور خواهد شد و سایر کالاها نیز معادل 5/22 درصد کاهش نشان می دهد.

كشورهای عمده وارداتی

پنج کشور عمده وارداتی در این مدت شامل امارات متحده عربی، چین، کره، ترکیه و سوئیس در حدود 59.15 درصد ارزش واردات کشور را در سال 91 به خود اختصاص داده اند البته واردات از امارات متحده عربی به خاطر سختگیریها و پیوستن به تحریم، معادل 46 درصد، نسبت به سال 90 کاهش یافته است واردات از چین معادل 9.6 درصد، کره 1.23 درصد، 36.98 درصد و سوئیس 36.77 درصد نسبت به سال 90 افزایش سافته است و سهم سایر کشورها نیز، 9.44 درصد کاهش یافته است.

واردات چهار ماهه اول سال 1392

بر اساس اعلام گمرک ایران واردات کشور در چهار ماهه معادل 12.909 میلیون دلار بوده که نسبت به چهار ماهه اول سال گذشته (معادل 17.5.7 میلیون دلار) 26.27 درصد کاهش دارد.

بررسی واردات چهارماهه سال 92، و واردات یک ساله سال 91 نشان دهنده این است که محصولات کشاورزی همچنان از نظر تولید داخلی دچار مشکل است و از خارج وارد می شود و با وجود کمبود ارز در کشور، کالاهای دارای اولویت کمتر نظیر وسائط نقلیه به علت داشتن پشتوانه مالی واردکنندگان به اولویت ششم کشور تبدیل شده است (12.640 دستگاه خودرو معادل 190 میلیون دلار) وارد شده است که علت آن را می توان عدم کارکرد صحیح گروه بندی کالایی در ثبت سفارش کالاها و سخت گیری بانکها مبنی بر پرداخت 130 درصد بهای کالا در موقع گشایش اعتبار دانست.

وضعیت تراز بازرگانی

آمار گمرک نشان می دهد بدون در نظر گرفتن نفت، معادل 12.013 میلیون دلار کسری در تراز تجاری وجود داشته است. در سال 1391 ارزش واردات، معادل 62.18 درصد ارزش کل مبادلات خارجی بوده است. در این مدت تراز بازرگانی خارجی بدون نفت و گاز با 102 کشور دنیا منفی و با 95 کشور مثبت بوده است.

در سال 91 متوسط یک تن کالای صادراتی معادل 470 دلار و متوسط قیمت یک تن کالای وارداتی معادل 1.354 دلار بوده که نشان دهنده خام فروشی در صادرات و عدم استفاده از ارزش افزوده در این کالاها است.

 در 4 ماهه اول سال 1392 معادل 3.019 میلیون دلار بدون در نظر گرفتن نفت و گاز کسری بوده ایم. در این مدت ارزش واردات 56.62 درصد ارزش کل مبادلات خارجی بوده است و تراز بازرگانی با 82 کشور دنیا منفی و با 84 کشور دنیا مثبت بوده است و متوسط یک تن کالای صادراتی معادل 385 دلار بوده که نسبت به سال 91 (معادل هر تن 470 دلار) 18 درصد کاهش دارد.

همچنین متوسط یک تن کالاهای وارداتی معادل 1.415 دلار است که 3.7 برابر قیمت کالای صادراتی است که نسبت به سال 91 (معادل 1.354 دلار) 4.5 درصد افزایش دارد.

علت تراز منفی با کشورهای امارات، کره، سوئیس، ترکیه و چین به علت تحریم بانکی کشورهای غربی و استفاده از بانکهای کشورهای مذکور است که حدود 12-7 درصد هزینه را تحمیل به کشور می کند. بنابراین بایستی تلاش همه جانبه ای انجام شود که مشکل تحریم ها حل شود تا 1-2- کاهش هزینه مبادله به عمل آمده و آمارهای کشورها بر اساس واقعیت شکل گیرد و در مورد کسری ها و اضافات در تراز تجاری برنامه ریزی به عمل آید.

محافظت از بازار صادراتی محصولات پترشیمی

با توجه به این که حدود 46 درصد صادرات میعانات گازی پتروشیمی وابسته است و هدف تحریم ها نیز جلوگیری از صادرات همین محصولات است بایستی در کشورهای همسایه و کشورهایی که تحریم یکجانبه آمریکا را در نظر نمی گیرند از بازار این محصولات محافظت شود.

همچنین در مورد بیمه کشتی ها و رفت و آمد آنها به بنادر در کشورهای هدف صادراتی و مبدأ وارداتی فکر اساسی كرد متاسفانه قیمت گذاری تضمینی ناصحیح محصولات کشاورزی و چگونگی مدیریت بخش کشاورزی باعث افزایش نیاز به واردات کالاهای اساسی نظیر گندم، دانه ذرت، کنجاله سویا، شکر خام و... شده است که بایستی سیاستهای قیمت گذاری در کشور اصلاح شود.

در این میان ورود وسائل نقلیه به عنوان ششمین کالای وارداتی از نظر ارزش واردات نشان می دهد که با وجود مشکلات ارزی، برنامه ریزی صحیحی جهت واردات کالاهای اولویت دار به عمل نیامده است و این در حالی است که خیلی از کالاهای واسطه ای نظیر مواد اولیه، دارو و غیره شمش و محصولات آهن کاهش یافته و یا وارد نشده است بنابراین می طلبد برنامه ریزی صحیح برای واردات کالاهای دارای اولویت با توجه به کمبود ارز در کشور اجرا شود.

با توجه به این که قانون بودجه سال 1392 دولت باید 26 میلیارد دلار ارز علاوه بر فروش سهم نفت از ارز فروش نفت جهت تامین ریال بودجه، در بازار به فروش برساند تا ادامه این وضعیت کسری سالیانه واردات و صادرات حدود ده میلیارد دلار می باشد که آن هم از طریق بخش ارزی نفت تامین می شود و ارز دولت به بانک مرکزی باید فروخته شود که نتیجه آن افزایش پایه پولی و تورم شدید خواهد بود.

با توجه به ورود 59.19 درصد واردات کشور از پنج کشور امارات متحده عربی، چین، کره، ترکیه و سوئیس به نظر می رسد بایستی پایش دائمی در مورد جلوگیری از اعمال تحریم و سخت تر کردن کارهای تجاری و بانکی توسط کشورهای مذکور به عمل آید تا جلوی واردات به کشور گرفته شود.

حل مشکل تحریم حداقل در مورد کالاهای اساسی و دارو و واردات این کالاها از کشورهای تولیدکننده باعث کاهش هزینه مبادله از یک طرف، و واقعی شدن آمار کشورها با کشورمان خواهد شد که برنامه ریزی را برای سیاست گذاری صحیح در آینده امکان پذیر خواهد كرد