آیین نخل گردانی در مازندران

ایلنا - ساری: مازندران مهد آیین‌ها باستانی و میل فراوان به تشیع است. آیین‌های مذهبی مازندران همواره از کهن ترین مراسم مذهبی ایران بوده‌اند و اشاره فردوسی به مازندران در شاهنامه نشان دهنده همین امر است.

به گزارش خبرنگار ایلنا در ساری، از میان این مراسم نخل گردانی را انتخاب کرده‌ایم که شاید کمتر شهرت داشته باشد اما مراسم باشکوهی است. نخل‌گردانی یکی از آیین‌های مذهبی مازندران در ایام محرم است.

بسیاری به علت قدمت سرزمین مازندران این آیین مذهبی را ادامه‌ی آیین کهن سیاووشان می‌دانند. اما از نظر عامه‌ی ماردم مازندران که این آیین را اجرا می‌کنند آغاز این مراسم به رسم ها و آیین‌های پدرانشان در عزاداری امام حسین برمی گردد.

نخل گردانی به این طریق است که نخلی را که به نشانه‌ی تابوت امام حسین است در طول سال با پارچه‌ای سبز یا مشکی می‌پوشانند. اما در هنگام عزاداری اصلی نخل را آذین می‌بندند و به تصویر و تمثال حضرت حسین مزن می‌کنند و آن را در محله یا روستا حرکت می‌دهند و سوگواری می‌کنند.

طریقه‌ نخل‌گردانی در نقاط مختلف مازندران تفاوت‌هایی دارد. این ایین بیشتر در شهرستان‌های محمودآباد، آمل، نوشهر، نور و جنوب ساری رواج دارد.که در این گزارش به علت کمبود منابع اشاره‌ای به شهرستان نور نمی‌شود اما لازم به ذکر است که این مراسم در دهستان‌ یوش شهرستان نور برگزار می شود و دارای قدمت فراوانی است.

نخل‌گردانی در محمود آباد

روستای اورطشت (جایی در جنوب شرقی محمد آباد و از روستاهای دهستان هرازپی): نخل این روستا قدمتی 140 ساله دارد و هنگام عزاداری بین سه روستای همجوار اورطشت، رودبار و افرا تخت دست به دست می‌شود. در گذشته چهارتن از ریش‌سفیدان و عقلای محل در روز عزاداری نخل را با پارچه‌های سبز و سیاه تزئین می‌کردند، بعد بالای نخل را به شکل عمامه درست می‌کردند و در جلوی نخل یک آینه آویزان می‌کردند.

امروزه این رسم دیگر اجرا نمی‌شود و تنها همراه با جابجایی نخل مراسم نوحه خوانی و سینه زنی و قربانی کردن گوسفند انجام میشود و در پایان مراسم نخل را به تکیه امامزاده قاسم منتقل می‌کنند.

روستای معلم کلا(جایی در 12 کیلومتری شرق محمودآباد) این روتا دوتیکه در بالا و پایین محل دارد که هرکدام نخلی جداگانه دارند.

در تکیه‌ی محله پایین صبح تاسوعا نخل را لباس نو می‌پوشانند و با عطر و گلاب می‌شویند در صبح عاشورا اول نخل تکیه بالا به امامزاده زکریا در محله‌ی پایین می‌آید و بعد هردو نخل در ده می‌گردند و عزاداری می‌کنند. پس از پایان مراسم نخل پایین محل، نخل محله بالا را بدرقه می‌کند و هر دو نخل به محل اصلی‌شان برمی‌گردند.

نخل‌گردانی در آمل

نخل گردانی در آمل در 5 روستا برگزار می‌شود که ما در اینجا به سه روستا اشاره می‌کنیم.

روستای نوا(در جنوب شرقی آمل واقع شده و از روستاهای دهستان بالالاریجان آمل است). یکی از مشهورترین نخل‌گردانی‌های مازندران در این روستا انجام می‌گیرد.

در شب هفتم ماه محرم نخل را با احترام فراوان در تکیه روستا آذین می‌بندند و با گل و پارچه تزئین می‌کننددر روز هشتم تا دهم تبارهای مختلف نوایی نخل را در محله‌های خود می‌گردانند و عزاداری می‌کنند اما روزهای هشتم و دهم نخل را پس از عبور از « دره احمد چشمه» به بالای تپه اور می‌رسانند و عزاداری اصلی را آغاز می‌کنند. در 12 روز نخست محرم مراسم اطعام دهی عزاداران حسینی توسط گروه‌های مختلف نوا صورت می‌گیرد.

روستای بیلون(این روستا در 20 کیلومتری جنوب شرقی آمل واقع شده است): نخل این روستا قدمتی هفتادساله دارد.و در جوار امامزاده ولی نگه داری می‌شود. در روز عاشورا نخل را صبح زود از امامزاده به خانه‌ی متولی نخل می‌برند و سبزپوش می‌کنند سپس با تجمع مردم عزاداری کرده و نخل را به طرف امامزاده ولی می برند و با مداحی آن را دور امامزاده می‌چرخانند و این مراسم تا صبح عاشورا ادامه دارد و پس پایان مراسم در 28 صفر لباس‌ها و تزیینات نخل را درمی‌آورند و به جای اولش بازمی‌گردانند.

روستای کرانگوم(این روستا در جنوب شرقی آمل قرار دارد و از توابع لاریجان آمل است)نخل این روستا در مسجد محل است و از روی نخل روستای اورطشت محمودآباد ساخته شده است. در روز تاسوعا چند تن که نذر و نیتی دارند به همراه بزرگان ده نخل را با پارچه های سبز و سیاه می‌پوشانند و آن را آذین می‌بندند و در همان روز نخل را به گورستان پایین روستا می‌برند و با برگزاری سینه زنی و نوحه خوانی گروهی از عزاداران به روستای نیاک که در مجاورت آن‌هاست می‌روند و در روز عاشورا اهالی نیاک به کران گوم می‌آیند و ضمن عزاداری و حمل نخل برای مراسم شام غریبان آماده می‌شوند.ر پایان مراسم نخل را به همان محل اول می‌آورند.

نخل گردانی در نوشهر

روستای کجور(در 60 کیلومتری جنوب نوشهر قرار دارد)در دو مسجد این محل دو نخل جود دارددر هر رو مسجد شب و روز تاسوعا نخل را آذین می‌بندند و صبح روز عاشورا مراسم اصلی نخل گردانی با نشاندن پسر بچه‌ای کوچک و نابالغ در بالای نخل شروع می‌شود. این پربچه در بالای نخل نوحه سرایی و سوگواری می‌کند، سپس حمل کنندگان نخل پارچه‌ای به اسم ایزار را روی شانه‌های او می‌گذارند و نخل را رو به قبله بلند می‌کنند. دو نخل در تپه سر به‌هم می‌رسند و مراسم زنجیرزنی و سیته زنی با شور هرچه تمام تر برگزار می‌شود. در نهایت نخل را به جای نخستش بازمی‌گردانند و آماده شام غریبان می‌شوند.

نخل گردانی در روستای تیله بن ساری

این روستا در منطقه‌ی چهاردانگه ساری قرار دارد و نخل آن دارای قدمت فراوانی است در روز هفتم محرم نخل را با پارچه های سیاه وسبز می پوشانند و به گل و تمثال نمادین ائمه مزین می‌کنند. در روز عاشورا نخل را به سمت امامزاده میرمیکاییل حرکت می‌دهند و دسته‌های عزاداری چند روستای همجوار به آنها می‌پیوندند و عزاداری پرشوری را آغاز می‌کنند.

علی نجاتی