در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
تماس مشاوران با والدین برای بررسی وضعیت روانشناختی و تحصیلی دانش‌آموزان/ ضرورت ارائه آموزشهای ارتقایی ویژه معلمان و مدیران
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش اقدامات و راهکارهایی که می‌توان از طریق آنها دانش‌آموزان را از آسیب‌های آموزش مجازی در امان نگهداشت، تشریح کرد.
«مسعود شکوهی» مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره اقدامات صورت گرفته در راستای کاهش آسیب‌های ناشی از فضای مجازی برای دانش‌آموزان اظهار داشت: تلاش در راستای حذف یا محدودسازی عوامل و زمینه‌های بروز و ظهور آسیب‌های ناشی از فضای مجازی به ویژه شبکه‌های پیام‌رسان خارجی و بازی‌های مخرب آنلاین از جمله (چالش مومو، نهنگ آبی و…) به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر، همواره مدنظر دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت بوده است. باید اذعان داشت بروز این گونه آسیب‌ها، معمولا علت واحدی نداشته و علل متعددی باعث بروز و تشدید آن می‌شوند.
وی ادامه داد: از مهم‌ترین این عوامل سبب‌ساز می‌توان به عوامل اجتماعی و فرهنگی به عنوان مولفه‌‌ای بسیار مهم در ترغیب و اشتیاق کاربران فضای مجازی به خصوص نوجوانان برای استفاده از این دست بازی‌های اینترنتی اشاره کرد و از سویی عدم نظارت مناسب والدین در خانواده به دلایل متعدد (تشنج در خانواده، از هم گسیختگی خانواده، طلاق و…)، خصوصیات روان شناختی دانش آموزان (صفات شخصیتی، بحران هویت، اختلالات روانی، میزان هوش و…)، دسترسی ناکافی به تفریحات سالم و دلخواه و کمبود امکانات لازم جهت غنی‌سازی اوقات فراغت از جمله عوامل آسیب زا در فضای مجازی هستند.
حل مشکلات ناشی از فضای مجازی تنها مربوط به نهاد تعلیم و تربیت نیست
شکوهی با تاکید به نقش سایر دستگاه‌های فرهنگی برای جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی بیان کرد: از این رو نباید نقش و تأثیر سایر بخش‌های فرهنگی و مرتبط در جامعه را در خصوص زمینه‌های ایجاد و گسترش آسیب‌های اجتماعی ناشی از فضای مجازی نادیده گرفت. بنابراین حل مشکلات مورد بحث تنها در حیطه کار نهاد تعلیم و تربیت نیست.
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش گفت: برای اجرا و مدیریت هدفمند برنامه‌های پیشگیرانه در این خصوص نیاز به همکاری، همراهی و هماهنگی نهادهای متعدد است. در این میان آموزش و پرورش تنها یکی از چند نهاد دخیلی است که می‌تواند دانش آموزان را جهت مواجهه صحیح و آگاهانه با بحران‌های ناشی از فضای مجازی و آشناسازی آنان با نهادهای حمایتی و قضایی مرتبط با موضع فضای مجازی آماده و توانمند سازد.
او افزود: در این راستا وزارت آموزش و پرورش و بطور خاص معاونت پرورشی و فرهنگی در راستای ماموریت ذاتی خود همواره با رصد و ارزیابی از وضعیت بروز و شیوع آسیب‌های روانی – اجتماعی ناشی از فضای مجازی در دانش آموزان تا حدود زیادی تلاش کرده است تا با اجرای اقدامات و مداخلات ارتقایی، پیشگیرانه، تخصصی و حمایتی در کشور به موقع زمینه را برای کاهش پیامدهای مذکور مهیا کند.
شکوهی در پاسخ به این سوال که از نظر شما بهترین راهکار برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از حضور در فضای مجازی چیست؟ گفت: با توجه به سیر تحولات ایجاد شده در کشور به‌دلیل بروز و همه‌گیری بیماری نوپدید کووید-۱۹ و تعطیلی طولانی مدت فعالیت‌های آموزشی و پرورشی مدارس، میزان بهره‌برداری دانش آموزان از بستر فضای مجازی برای جبران فرصت‌های از دست‌رفته فرایند آموزشی و پرورشی و کاهش دغدغه‌های اجتماعی افزایش پیدا کرده است.
آموزش مجازی با وجود مزیت‌های فراوان، آسیب‌زاست
وی ادامه داد: بدین جهت دانش‌آموزان بیش از گذشته مجبور به استفاده از فضای مجازی برای یادگیری دروس و دریافت‌های آموزشهای ارایه شده توسط معلمان شدند. این روش علی‌رغم مزیت‌های فراوان از جمله فراهم کردن فرصت برابر برای دریافت خدمات آموزشی و تربیتی دارای پیامدهای آسیب‌زای فراوانی نیز است که از آن جمله می‌توان به چالش مخرب «مومو» به عنوان یکی از چالش‌های خطرناک در فضای مجازی، اشاره کرد که از فیس‌بوک آغاز شد و سپس در پیام‌رسان واتس‌آپ ادامه یافت.
شکوهی بیان کرد: براین اساس وزارت آموزش و پرورش و بطور خاص معاونت پرورشی و فرهنگی در راستای ماموریت ذاتی خود، آشناسازی درست و منطقی دانش‌آموزان با نحوه زندگی صحیح و مدیریت شده در فضای مجازی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های پیش‌رو را در دست انجام دارد و علاوه بر آن در زمینه آگاه‌سازی نسبت به تهدیدهای احتمالی و خطرات مرتبط با فضای مجازی و همچنین اثرات و آسیب های روانی – اجتماعی، فرهنگی و تحصیلی در دانش آموزان درگیر آسیب‌های فضای مجازی از جمله (چالش مو مو و نهنگ آبی، اعتیاد اینترنتی و…) برنامه‌ریزی‌هایی انجام و در حال اجرا در سطح مدارس است.
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش توضیح داد: یکی از این اقدامات، اقدامات آموزشی، ارتقایی، ترویجی و تبلیغی است. در این راستا باید ارتقای سواد رسانهای در دانش‌آموزان در قالب ساعت درس رسمی و غیررسمی برای حضور سالم در دنیای مجازی و مواجهه صحیح و آگاهانه با تهدیدات و آسیب‌های احتمالی در نظر گرفته شود. همچنین جلب مشارکت و ایجاد نگرش مثبت در دانش آموزان و والدین جهت بهره‌گیری از پیام رسانهای داخلی مانند شبکه شاد بسیار ضرورت دارد.
اجرای طرح "پیام مشاور" در مدارس
وی تاکید کرد: زمینه‌سازی جهت ایجاد جذابیت در بعد محتوایی و تعاملی در شبکه شاد در قالب ساخت و راه‌اندازی گروه‌های تعاملی دانش‌آموزی، کانال‌های اطلاع‌رسانی و... ،ارایه خدمات مشورتی، ارتقایی، راهنمایی، مشاوره‌ای و آموزشی و همچنین اجرای طرح «پیام مشاور» در مدارس که در یک پیوستار و سیستمی از ستاد تا مدرسه و خانه استمرار می‌یابد، کمک می‌کند تا در شرایط کرونایی که امکان حضور فیزیکی در مدارس وجود ندارد، بتوانیم نسبت به ارائه آموزشهای بهنگام و همچنین اطلاع‌رسانی و هماهنگی‌های لازم برای تمامی دانش‌آموزان و اولیاء از طرق مختلف (کانال‌های مجازی در شبکه شاد و…) نقش‌آفرینی کنیم.
شکوهی خاطرنشان کرد: در این طرح مشاوران مدارس براساس سیاست‌های اعلام شده و با درک نیازهای روانشناختی دانش‌آموزان و اولیاء ضمن اولویت‌بندی محتواهای ارسالی، مراتب را به فوریت در اختیار دانش‌آموزان و اولیاء به طور مستمر قرار خواهند داد.
تماس تلفنی با والدین جهت آگاهی از وضعیت دانش‌آموزان
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: یک طرح دیگری که می‌تواند کمک‌کننده باشد، اجرای طرح همدل است، به این صورت که در قالب این فعالیت به طور مستمر از طریق تلفن با اولیای دانش‌آموزان هرماه یکبار ارتباط برقرار کرده و ضمن معرفی خود به اولیاء به عنوان مشاور و بیان انتظاراتی که اولیاء می‌توانند از مشاور مدرسه داشته باشند در جریان مسایل روانشناختی، تحصیلی و فرایند یاددهی – یادگیری قرار گیرند. مشاوران با ارتباط مستمر با والدین و دانش آموزان قادر خواهند بود، شناسایی به موقعی از فوریت‌های مسائل روانی – اجتماعی مانند آسیب‌دیدگی دانش آموزان از چالش‌هایی مانند مومو داشته باشند.
وی افزود: تهیه و تدوین محتوای آموزشی، مهارتی و روان شناختی برای دانش‌آموزان تمام دوره‌های تحصیلی جهت آشنایی و ارتقای آگاهی آنان با تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی (انواع آسیب‌های فرهنگی، اخلاقی، روانی – اجتماعی، سلامت جسمانی، تحصیلی و…) و روش‌های مقابله با تهدیداتی همچون مومو و نهنگ آبی و…، توانمندسازی روانی – اجتماعی دانش آموزان در بهره‌گیری مناسب از فضای مجازی و مقابله در برابر تهدیدات احتمالی، انجام غربالگری دانش آموزان براساس ابزارهای روان شناختی برای دستیابی به نیم رخ روانی – اجتماعی آنان و بررسی اثرات روان شناختی ناشی از مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی، بهره‌گیری از ظرفیت تشکل‌های دانش آموزان در قالب «تشکل همیاران مشاورمدرسه» و «کانون یاریگران زندگی» در بستر فضای «شبکه شاد»، اجرای فعالیت‌های ترویجی و فرهنگ‌سازی جهت ایمن سازی روان شناختی دانش آموزان (از قبیل برگزاری جشنواره نوجوان سالم، اجرای برنامه همیارمشاور) از جمله کارهایی است که می‌تواند مانع آسیب شود.
ارایه آموزشهای ارتقایی ویژه معلمان و مدیران
شکوهی یادآور شد: ارایه آموزشهای ارتقایی به والدین در خصوص والدگری صحیح و برقرای ارتباطات موثر با فرزندان، انجام نظارت‌های دقیق و برنامه‌ریزی صحیح برای فرزندان جهت بهره‌گیری مناسب آنان و مدیریت زمان در فضای مجازی و انتخاب پیام رسانهای مناسب و ترجیحا داخلی و نیز ارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیب‌های فضای مجازی، ارایه آموزشهای ارتقایی ویژه معلمان، مدیران و مربیان و مشاوران به منظور توانمندسازی آنان برای ارایه آگاهی لازم به دانش آموزان درخصوص بهره‌گیری صحیح از فضای مجازی و ارتقای آگاهی آنان در خصوص آسیب‌های فضای مجازی در قالب شبکه شاد نیز بسیار حائز اهمیت است.
وی بیان کرد: بهره‌گیری از ظرفیت شبکه شاد جهت ارایه آموزشهای صحیح و جذاب و پیش بینی اجرای فعالیت فرهنگی و هنری و علمی و آموزشی برای پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان هم باید لحاظ شود.
او درباره اقدام بعدی که در واقع اقدام مداخله‌ای و حمایتی نام برده می‌شود، توضیح داد: اجرای طرح صدای مشاور یکی از برنامه‌های ما در این زمینه است، به این صورت که در این طرح شناسایی به موقع، تشخیص و انجام مداخلات درمانی و حمایتی در محل هسته‌ها و مراکز مشاوره (۷۵۰ هسته و مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی در آموزش و پرورش به دانش آموزان خدمت می‌کنند که ۲۳۰۰ عضو تخصصی در این هسته‌ها و مراکز، خدمات مورد نیاز را به دانش آموزان و خانواده ها ارائه می‌کنند) در شرایط کرونا انجام و ارائه می‌شود.
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش در پایان اظهار داشت: بر این اساس ارایه خدمات تخصصی روان شناختی و حمایتی حضوری و غیرحضوری و برخط برای دانش آموزان آسیب دیده از فضای مجازی مانند اعتیاد اینترنتی و… و والدین آنان در هسته‌های مشاوره مناطق و مراکز مشاوره و روان شناختی دانش آموزی و خانواده سراسر کشور صورت می‌گیرد.
