در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
۱۵۰۰۰ مجهول‌الهویه در کشور داریم/ تهران و خراسان رضوی دارای بیشترین آمار مجهول‌الهویه‌ها/ ترخیص بیماران روانی مزمن بعد از دریافت خدمات
مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه حدود ۱۳ هزار بیمار روانی مزمن در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی نگهداری می‌شوند، توضیحاتی درباره روش‌های متفاوت نگهداری از این بیماران ارائه داد.
«مصطفی سراج» مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره وضعیت بیماران روانی مزمن گفت: در حال حاضر ۱۸۰ مرکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی برای بیماران روانی مزمن در سراسر کشور با ظرفیت حدود ۱۳۵۰۰ نفر وجود دارد که ۱۳ هزار نفر در این مراکز مراقبت و نگهداری می‌شوند.
نگهداری از ۱۳ هزار بیماری روانی مزمن در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی
وی با اشاره به مراکز روزانه بیماران روانی مزمن ادامه داد: همچنین ۶۸ مرکز روزانه داریم که حدود ۲۸۰۰ نفر به صورت روزانه به این مراکز مراجعه و خدمات دریافت می‌کنند. این افراد در کنار خانواده اقامت داشته و زندگی می‌کنند.
مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: رویکرد اصلی سازمان نیز این است که تا جایی که امکان دارد، بیمارانی که دچار اختلالات روانی هستند در محیط منزل نگهداری شوند، مگر اینکه نگهداری از این افراد امکان‌پذیر نباشد از همین‌رو روش‌های دیگری نیز برای حمایت و ارایه خدمات به این افراد وجود دارد مانند خدمات فراموسسه‌ای و مبتنی بر جامعه و خانواده مثل خدمات توانبخشی و مراقبتی در منزل، خانه‌های حمایتی و توانبخشی. در حال حاضر همه این نوع خدمات در سازمان بهزیستی برنامه‌ریزی و ارایه می‌شود.
ایجاد ۱۷ خانه حمایتی برای بیماران روانی مزمن در ۱۵ استان
سراج ادامه داد: یکی از رویکردهای جدید ما که از حدود یک سال و نیم گذشته آغاز شده است، خانه‌های حمایتی برای افراد دارای بیماری روانی مزمن است. در حال حاضر ۱۷ خانه حمایتی در ۱۵ استان ایجاد شده است که این خانه‌ها در هفته بهزیستی به طور رسمی افتتاح شد. این خانه‌ها حداکثر ۱۰ نفر ظرفیت دارند و شبیه خانه هستند.
وی با اشاره به هدف تشکیل خانه‌های حمایتی برای نگهداری از این افراد خاطرنشان کرد: هدف از تاسیس خانه‌ها این است، بیمارانی که وضعیت باثبات‌تری دارند و تا حدودی از استقلال و مهارت‌های اولیه لازم برخوردارند به جای اینکه در مراکز با جمعیت زیاد پذیرش شوند در این خانه‌ها حضور داشته باشند. در مجموع مراکز شبانه‌روزی، و خانه‌های حمایتی در حوزه روان حدود ۲۰۰ مرکز و خانه با ساختار شبانه‌روزی در سراسر کشور وجود دارد.
راه‌اندازی خانه‌های اقامت موقت برای نگهداری از کودکان دارای بیماری روانی مزمن در ۶ استان
مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره نگهداری از کودکان دارای بیماری روانی مزمن تصریح کرد: در مراکز شبانه‌روزی بیماران روانی مزمن، کودکان بالای ۱۵ سال نیز پذیرش می‌شدند، اما کودکان زیر سن ۱۵ سال به صلاح نبود در اینگونه مراکز پذیرش شوند. با توجه به اینکه این اختلالات در کودکان دائمی نیست و در صورت دریافت خدمات توانبخشی و درمانی به موقع می‌توانند همانند افراد عادی جامعه زندگی کنند، بنابراین نیاز به حضور شبانه‌روزی طولانی مدت کودکان در این مراکز نبود، لذا با بررسی‌ها و مطالعات انجام شده خانه‌های اقامت موقت ایجاد شد تا این کودکان در این خانه‌ها خدمات تخصصی دریافت کرده و پس از تثبیت وضعیت‌شان دوباره به خانواده و یا محل اقامت خودشان بازگردند.
سراج با بیان اینکه ساختار این خانه‌ها به صورت پذیرش کوتاه مدت و موقت تعریف شده، تصریح کرد: در این مراکز کودکان به مدت ۲ تا ۴ ماه پذیرش شده و خدمات مختلف توانبخشی و اجتماعی به این کودکان ارائه می‌شود تا توانایی لازم را کسب کنند، برخی از این کودکان پیش از این در مراکز شبه خانواده که کودکان بی‌سرپرست و فاقد سرپرست موثر نگهداری می‌شوند، حضور داشتند، بنابراین نیازمند این بودیم که به این کودکان که شرایط خاص دارند و دارای اختلالاتی هستند، یکسری خدمات تخصصی ارائه دهیم از همین رو در شش استان این خانه‌های اقامت موقت هدف‌گذاری شد.
وی ادامه داد: این استان‌ها به عنوان استان معین در نظر گرفته شده‌اند و سراسر کشور را پوشش می‌دهند. این استان‌ها شامل استان‌های تهران، آذربایجان شرقی، کرمان، اصفهان، فارس و خراسان رضوی هستند. البته در حال حاضر در سه استان این خانه‌ها راه‌اندازی شده‌است. با توجه به اینکه تعداد کودکان مبتلا به اختلالات روانی در سراسر کشور زیاد نیست از همین رو این مراکز در همه استان‌ها ایجاد نشده و در شش استان ایجاد می‌شود و این استان‌ها می‌توانند سراسر کشور را پوشش دهند و به کل در ۳۱ استان را بر اساس منطقه جغرافیایی و ساختاری که در سازمان بهزیستی تعریف شده خدمات ارائه دهند.
بیماران روانی مزمن بدون کمیسیون پزشکی پذیرش نمی‌شوند
مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور همچنین درباره پذیرش بیماران روانی مزمن گفت: پذیرش بیماران الزاما نیازمند دستور قضایی نیست. احکام قضایی عمدتاً مربوط به کودکان و افرادی است که بدون سرپرست و یا فاقد سرپرست موثر بوده و یا از طریق مراجع انتظامی به ما معرفی می‌شوند. همانطور که گفتم تعدادی از این افراد و کودکان در مراکز شبه خانواده بهزیستی حضور دارند و یا اینکه با خانواده‌هایشان زندگی می‌کنند و از این طریق به ما معرفی می‌شوند، البته ما بدون کمیسیون پزشکی این بیماران را پذیرش نمی‌کنیم و حتماً باید این بیماران توسط کمیسیون پزشکی تایید شوند و اعلام کنند که این افراد دارای اختلالات روانی مزمن هستند. چنانچه این افراد در کمیسیون تایید شده و شرایط پذیرش را داشته باشند، طبق فرایندی که در واحدهای تحت پوشش پیش‌بینی شده در مراکز پذیرش خواهند شد.
ابلاغ ۸۰ پروتکل برای جلوگیری از ابتلا به کرونا در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی
سراج در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به شرایط کرونا پذیرش در مراکز شبانه‌روزی بیماران اختلال روانی مزمن با مشکل مواجه شده است یا خیر؟ گفت: بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی یکی از مکان‌هایی که بسیار پرخطر بوده و افراد ساکن در آن بیشتر در معرض ابتلا هستند، مراکز تجمعی است مانند مراکز سالمندان و مراکز نگهداری از بیماران روانی مزمن و افراد دارای معلولیت، اگر یک نفر از این افراد مبتلا به بیماری کرونا شود، احتمال اینکه همه‌گیری در آن مرکز اتفاق بیفتد، بسیار زیاد است.
وی ادامه داد: در حال حاضر مراکز ما درگیر بیماری کرونا هستند، اما واقعیت این است که عملکرد کشور در این زمینه بسیار خوب بوده است.با توجه به اینکه ما از بهمن ماه اولین بخشنامه و دستورالعمل را برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری را به مراکز تحت پوشش ابلاغ کردیم این آمادگی در مراکز برای پیشگیری از شیوع بیماری ایجاد شد و سعی شده با تدابیر خاص وضعیت این بیماری در مراکز مدیریت شود، در حال حاضر نیز بیش از ۸۰ پروتکل برای انواع مراکز اجتماعی، پیشگیری و توانبخشی در بهزیستی تدوین و ابلاغ شده است.
مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: طبق پروتکل‌ها پذیرش در مناطق قرمز ممنوع شده است، اما در مناطق سفید و زرد مشکلی برای پذیرش وجود ندارد. در مناطق قرمز نیز اگر فرد فاقد سرپرست موثر بوده و یا با حکم قضایی به ما ارجاع شود و یا سیستم مددکاری ادارات بهزیستی فاقد سرپرست بودن فرد را تایید کند در مراکز پذیرش می‌شوند. البته یکی از دلایل مهم برای پذیرش انقباضی این است که ورود و خروج به مرکز می‌تواند درصد ابتلا به بیماری را در مراکز افزایش دهد.
پذیرش افراد مجهول‌الهویه با حکم قضایی
سراج همچنین درباره پذیرش افراد مجهول‌الهویه در مراکز شبانه‌روزی گفت: افراد مجهول‌الهویه با حکم قضایی به ما ارجاع می‌شوند و مستندات از هویت آنها در دسترس نیست و سیستم مددکاری ما بر اساس حکم قضایی باید پیگیر وضعیت این افراد شوند. در مجموع تعداد پذیرش‌شدگان در مراکز ما که مجهول‌الهویه هستند، حدود ۱۵ هزار نفر در کل مراکز توانبخشی هستند. بسیاری از این افراد در گروه‌های بیماران روانی مزمن و دارای معلولیت ذهنی قرار دارند و معمولاً افراد مجهول‌الهویه در میان سالمندان آمار پایینی دارد.
وی ادامه داد: در طرح‌های جمع‌آوری معتادان متجاهر نیز اغلب بیماران روانی بعد از غربالگری و اقامت در مراکز حوزه پیشگیری و درمان اعتیاد و بهبودی به مراکز توانبخشی سپرده می‌شوند. در طرح‌های اخیر نیز حدود ۶۰ نفر از این افراد ارجاع شده‌اند و این افراد علاوه بر انجام تست‌ها به مدت ۱۴ روز قرنطینه می‌شوند و چنانچه مشکل خاصی نداشته باشند، وارد بخش می‌شوند. عمده این افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند که تلاش می‌شود با رعایت کامل پروتکل‌ها این افراد پذیرش و ساماندهی شوند.
تفاوت بیمار روانی مزمن با بیمار روانی حاد
مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه بیمار روانی مزمن فردی است که حداقل از ۲ سال پیش سابقه بستری در مراکز درمانی را داشته باشد و به نوعی این بیماری در وی مزمن شده باشد، تصریح کرد: اشتباهی که گاهی ایجاد می‌شود، این است که بیماران روانی را به ما ارجاع می‌دهند که این افراد در شرایط حاد بیماری قرار دارند. بیمار روانی که در مرحله حاد قرار دارد باید در مراکز درمانی و نه در مرکز مراقبتی بستری شود، چراکه اگر این فرد در مراکز ما پذیرش شود می‌تواند برای افراد حاضر در مرکز خطرآفرین باشد. بیماران روانی مزمن که رفتارهای حاد آنها کنترل شده و وضعیت باثباتی دارند و بیماری‌شان در مراکز درمانی کنترل شده است، شرایط پذیرش در مراکز شبانه‌روزی را دارند، اما در بسیاری از موارد این اصول رعایت نمی‌شود و بیمار حاد را برای مراقبت به مراکز ما اعزام می‌کنند.
تهران بیشترین افراد مجهول‌الهویه را دارد
سراج خاطرنشان کرد: بیشترین آمار افراد مجهول‌الهویه مربوط به استان تهران است و پس از آن خراسان رضوی و اصفهان در رتبه‌های بعدی قرار دارند از حدود ۱۵۰۰۰ مجهول‌الهویه حدود ۳ هزار و ۶۰۰ نفر مربوط به استان تهران هستند که ۲۴/۵ درصد آمار کشوری را تشکیل می‌دهند و این آمار کمی بالاست و شاید علتش این باشد که بسیاری از این افرادی که در تهران به عنوان فرد مجهول الهویه به ما معرفی می‌شوند مربوط به خود استان تهران نباشند و از استان‌های دیگر باشند در استان خراسان رضوی نیز ۱۹۱۶ نفر فرد مجهول‌الهویه شناسایی شدند یعنی ۱۳.۱ درصد از افراد مجهول الهویه مربوط به این استان هستند.
وی ادامه داد: ۳۶۰۰ نفر از افرادی که در مراکز شبانه‌روزی ما قرار دارند مربوط به استان تهران هستند و بر اساس بررسی‌هایی که انجام دادیم اغلب این افراد از استان‌های دیگر به تهران مراجعه کرده‌اند، فارس و آذربایجان شرقی در رتبه‌های بعدی قرار دارد.همچنین کمترین میزان نگهداری افراد مجهول در مراکز شبانه‌روزی مربوط به استان ایلام و پس از آن هرمزگان است.
طراحی الگوهای مختلف نگهداری از بیماران روانی مزمن در کنار خانواده
مدیر کل دفتر امور مراکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی سازمان بهزیستی کشور همچنین در پاسخ به این سوال که آیا نسبت به سال‌های گذشته آمار پذیرش بیماران روانی مزمن افزایش داشته است یا خیر؟ گفت: هدف این است که عمدتا بیماران روانی مزمن پس از دریافت خدمات ترخیص شوند و الگوهایی را هم که طراحی می‌کنیم، برای این است که به سمت حضور این افراد در خانواده‌ها برویم از همین رو در کنار مراکز شبانه‌روزی خانه‌های یک چهارم و نیمه راهی و خانه‌های مستقل و مراکز روزانه داریم، هدف این است که اگر این افراد در مراکز ما حاضر می‌شوند، حالت دائمی پیدا نکرده و اقامت طولانی مدت نداشته باشند مگر اینکه فرد دارای شرایط بسیار خاص باشد، بنابراین هدف اصلی ما این است که اگر افراد در یک مقطع زمانی به واحدهای شبانه روزی ما مراجعه می‌کنند به صورت دراز مدت پذیرش نشوند و بتوانیم با توجه به الگوهای مختلف بتوانیم این افراد را به خانواده و جامعه ملحق کنیم.
